Mannen, abortus & verantwoordelijkheid
Mannen – dat zijn toch die wezens die bij een onbedoelde zwangerschap bij van hun partner vandaan rennen of hen onder druk zetten richting een abortus? Die zich kortom onverantwoordelijk gedragen? Het is het beeld dat ik vaak zie opdoemen. En eerlijk is eerlijk: dat gebeurt ook. Maar als we toch eerlijk zijn, moeten we ook zeggen dat dit beslist niet voor alle mannen geldt. Wat weten we eigenlijk van de gevoelens en behoeften van mannen rond onbedoelde zwangerschap en abortus? Het wordt tijd dat we het imago van mannen rond abortus als onverantwoordelijke bullebakken nuanceren en hen juist een helpende hand bieden. In dit artikel verken ik het thema mannen, onbedoelde zwangerschap en abortus rond het begrip verantwoordelijkheid.
'De vrouw beslist'
Als we ons afvragen waar de man is rond abortus, moeten we inzien dat hij geen juridische rechten heeft bij abortus. Bovendien bepaalt de vrouw rond de ingreep wie betrokken wordt en informatie ontvangt. Zij kan dus zonder medeweten en instemming hun kindje laten aborteren. Het (feministische) ideaal “de vrouw beslist” is juridisch en protocollair verankerd en lijkt ook maatschappelijk te hebben postgevat. Deze marginale positie, zo blijkt uit onderzoek en de hulpverleningspraktijk van Schreeuw om leven, kan bij mannen leiden tot gevoelens van machteloosheid en onbegrip. Hoe kán de man dan eigenlijk zijn verantwoordelijkheid nemen?
Verantwoordelijkheid
De man kan op allerlei manier betrokken zijn op het besluitvormingsproces bij een onbedoelde zwangerschap. Rue en Tellefsen (1996) definiëren zes mogelijke scenario’s.
1. hij weet niet dat ze zwanger is en ze aborteert zonder dat hij het weet. |
2. hij weet van de zwangerschap maar verbergt zijn eigen gevoelens of overtuigingen voor de vrouw in een poging haar "lief te hebben" en haar rechten over haar lichaam te bevestigen. |
3. hij zet haar onder druk om een abortus te laten uitvoeren. |
4. hij steunt en moedigt haar beslissing aan om abortus te laten uitvoeren. |
5. hij is tegen de abortus en zegt dat openlijk. |
6. hij laat haar fysiek en emotioneel in de steek en weigert verantwoordelijkheid te nemen voor haar of voor haar keuzes. |
Ander onderzoek (Reich en Brindis, 2006) wijst erop dat veel mannen de wens hebben zich verantwoordelijk te gedragen en ook gezien te willen worden als iemand die zich verantwoordelijk gedraagt op het gebied van voortplanting en seksueel gedrag. Dit schetst een ander beeld dan de gedachte dat mannen hun (morele) verantwoordelijkheid stelselmatig ontlopen rond onbedoelde zwangerschap en abortus. Het komt voor, maar het is slechts één van de scenario’s die alle zes in de praktijk zijn waar te nemen.
De mate waarin de man betrokken wenst te zijn, is afhankelijk van de duur van de relatie. Uit weer onderzoek (Sharp, Richter, en Rutherford, 2015) komt het beeld naar voren dat hoe langer de relatie al stand hield, en dus hoe meer emotionele gehechtheid en commitment er was tussen beide partners, hoe meer de jonge mannen wensten om betrokken te zijn in het beslissingsproces. Wanneer mannen niet werden betrokken, voelden zij zich ondergewaardeerd, machteloos en boos. De ideale rol die ze voor zichzelf beschouwden in dit proces was de rol van iemand die verschillende opties voorstelt en hun vriendin ondersteunt. De uiteindelijke beslissing laten ze echter over aan de vrouw. Daaruit blijkt dat zij uiteindelijk toch de neiging hebben de abortusbeslissing aan hun vrouwelijke partner over te laten. Hun eigen emoties onderdrukken zij in een poging om hun partners te steunen. In de hulpverleningspraktijk blijkt dat mannen juist hiervan nog weleens spijt hebben. Pas als er zich psychosociale gevolgen voordoen, realiseren zij zich dat een keuze voor abortus onomkeerbaar is en gevolgen heeft, ook voor henzelf.
Machteloosheid
Abortus kan gevoelens van opluchting brengen, maar mannen ervaren ook andere emoties waaronder angst, verdriet, schuldgevoelens, hulpeloosheid en machteloosheid. Dat blijkt uit tal van onderzoeken. Machteloosheid had ofwel te maken met het gevoel geen keuze te hebben gehad (omdat abortus werd beschouwd als de enige oplossing) of met de ondergeschikte positie van de man ten opzichte een zwangere vrouw. Er treden vooral gevoelens van rouw en verlies op. Mannen worstelen op zijn minst met ambivalentie zowel voor als na de abortus. Toch lijken mannen, ondanks het feit dat ze zich hulpeloos voelen, gemotiveerd om behulpzaam te zijn om hun partners te steunen, ook al is er onenigheid over de abortusbeslissing. Tegelijk blijkt onenigheid met partners over abortusbeslissingen te kunnen leiden tot PTSS-gerelateerde klachten. Meerdere onderzoeken hebben relatieproblemen of het falen van relaties in verband gebracht met abortus. Relatiestress werd ook waargenomen wanneer beide partners instemden met het afbreken van de zwangerschap.
Belang van relatie
De aan- of afwezigheid van een kwalitatief goede relatie is cruciaal bij een abortusoverweging. De afwezigheid ervan laten zowel vrouwen als mannen kiezen richting een abortus. Hoop voor het leven is er waar sprake is van een duurzame relatie, waarvan het huwelijk het heilzame, Bijbelse prototype is. Ook binnen de hulpverlening verdient de relatie met de partner daarom aandacht. Het is goed om de partner maximaal te betrekken in het hulpverleningsproces. Dit doet bovendien recht aan de mens die geschapen is in een relationele structuur.
Twee Bijbels lijnen
Ten slotte nog twee Bijbelse lijnen onder het begrip verantwoordelijkheid. Allereerst de lijn van het belijden van onze overtredingen voor God en ten tweede een inspirerend voorbeeld van verantwoord handelen rond een onbedoelde zwangerschap: Jozef.
Belijden
Menselijke relaties doen ertoe rond onbedoelde zwangerschap en abortus. Maar ook de God-mens-relatie. Een situatie rond een onbedoelde zwangerschap en zeker na een abortus doet ook wat met de relatie tussen de man en God. Zonde brengt scheiding tussen de mens en God. Gevoelens van rouw, verdriet en machteloosheid kunnen je bij God vandaan halen, twijfelen aan Zijn bestaan of juist weer dicht bij Hem brengen. Het maakt verschil hoe een mens tegenover God staat. Als dader die zijn partner onder druk heeft gezet om tot een abortus over te gaan? Of juist als slachtoffer van wie de partner voor een abortus heeft gekozen terwijl de man daarentegen graag voor hun kindje wilde kiezen?
Een aangrijpend en troostvol voorbeeld uit de Bijbel is Psalm 32, die, volgens Willem Barnard wel door een antieke psychiater geschreven lijkt te zijn. Het gaat er in deze Psalm om dat ons de last wordt afgenomen, de last die we ons zelf op onze hals hebben gehaald. Nare, sombere, duistere dingen kunnen we verdringen, verdonkeremanen. Maar David geeft in Psalm 32 aan dat we zaken kunnen verzwijgen, maar van binnenuit kan het blijven wroeten. ‘Mijn zonde maakte ik U bekend, mijn ongerechtigheid bedekte ik niet. Ik zei: Ik zal mijn overtredingen belijden voor de HEERE. En Ú vergaf mijn ongerechtigheid, mijn zonde’ (Ps. 32:5). Psalm 32 scharniert om dit vijfde vers. Tot aan vers vijf zwijgt David; na vers vijf komen de vrolijke gezangen van bevrijding, de ervaring dat God een schuilplaats is, etc. Het scharniert om de belijdenis van schuld voor Gods aangezicht. Het zwijgen is doorbroken. Het uitspreken van de schuld baant de weg voor vergeving en vreugde.
Meer Jozef-karakter
Het eerste hoofdstuk van het Nieuwe Testament toont ons Jozef die Maria niet in de steek laat met haar onverwachte zwangerschap. Hij toont juist menslievende zorg voor zowel zijn zwangere vrouw als de ongeboren Zoon van God. Jozef neemt verantwoordelijkheid waarmee hij op zeker vier punten een inspirerend voorbeeld is voor jongens en mannen in relatie tot onbedoelde zwangerschap:
niet genadeloos hard alleen de waarheid laten gelden, maar in alle wijsheid en voorzichtigheid de waarheid te mengen met liefde – hij had immers het Joodse recht aan zijn zijde om Maria publiekelijk te verlaten, maar koos er in eerste instantie voor haar in het geheim te verlaten om haar niet te schande te maken.
niet egoïstisch je eigen (seksuele) behoeften voorop stellen - ongeacht of Jozef jong of oud was: tijdens Maria’s zwangerschap onthield hij zich seksueel van haar.
je dienstbaar en verantwoordelijk op te stellen jegens het ongeboren leven en hun moeder - zelfs al ben je de biologische vader niet.
Gehoorzaamheid aan Hem en overgave aan God rond een onbedoelde zwangerschap – dit blijkt ook beslissend te zijn voor Jozefs handelen rond Maria’s onverwachte ontvangenis.
De wereld bestaat echter niet uit louter Jozeffen: uit rechtvaardige mannen die verantwoord handelen. Wel kunnen we een Jozef-karakter aanleren en aanmoedigen. Te beginnen bij onze kinderen, zowel onze biologische kinderen, als de kinderen van de kerk.
Arthur Alderliesten - Schreeuw om Leven
Arthur Alderliesten is directeur van Schreeuw om Leven, de organisatie die al jaren opkomt voor het ongeboren leven en de moeder die dat leven draagt. Zij organiseren op 16 november samen met andere organisaties, de Mars voor het Leven.
Dit najaar geeft Schreeuw om Leven in het bijzonder aandacht aan de positie van de man bij vragen rondom abortus. Kijk voor meer informatie op Schreeuw om Leven.
