Wie kent zijn vingerafdrukken?
Jaap Spaans • 90 - 2014 • Uitgave: 1
Paspoorten bevatten sinds enige jaren twee vingerafdrukken. De chip waarin deze liggen opgeslagen is zichtbaar, maar de vingerafdrukken niet. Die zijn digitaal en moeten met een apparaat worden uitgelezen. We vertrouwen er op dat het registratieproces goed verloopt. Toch kan wat meer bezinning op dit onderwerp geen kwaad, omdat er ethische en levensbeschouwelijke waarden op het spel staan. Op 17 oktober 2013 deed het Europese Hof van Justitie uitspraak in een zaak over de opname van vingerafdrukken in het EU-paspoort.
Vingerafdrukken zijn unieke lichaamskenmerken, evenals de samenstelling van het gezicht, DNA, het bloedvatenstelsel in de hand, de stem etc. Het is een wonder van de Schepping dat ieder mens uniek is geschapen. Kennis over die uniciteit bestaat langer dan velen denken. In de Babylonische tijd, ver voor de geboorte van Christus, werden op klei geschreven documenten bezegeld met een vingerafdruk. Aan het begin van onze jaartelling werden in China vingerafdrukken van inkt gebruikt om documenten te ondertekenen. Europa volgde eeuwen later. In de Middeleeuwen beschreef een Italiaanse patholoog-anatoom de variaties in vingerpatronen.
Rond 1800 werd een classificatiesysteem ontworpen om vingerafdrukken te onderscheiden. Vergrootglazen en microscopen perfectioneerden het systeem. Men slaagde erin een methode te ontwikkelen om vingerafdrukken veilig te stellen, bijvoorbeeld op een moordwapen, en te vergelijken met de vingerafdrukken van een verdachte. Sindsdien is de dactyloscopie, het deskundig onderzoek van vingertoplijnen, een belangrijk forensisch (gerechtelijk) onderzoeksgebied. Vingerafdrukken gelden als bewijs.
Computertechnologie bracht het proces in een stroomversnelling. Vanaf de tachtiger jaren werd het mogelijk om unieke lichaamskenmerken om te zetten in biometrische rekeneenheden, die konden worden opgeslagen in een chip of databestand. De voordelen zijn vele, maar we worden steeds nadrukkelijker bepaald bij de nadelen.
Geen centrale opslag
Het oordeel van het Europese Hof was aangevraagd door een Duitse rechter. Het Hof oordeelde dat de afname van twee digitale vingerafdrukken en een digitale pasfoto (gezichtsherkenning) door de overheid is toegestaan. De vingerafdrukken mogen echter alleen worden opgeslagen in een paspoort dat in het bezit blijft van de houder. Er is geen rechtsgrondslag voor een centrale opslag van biometrische gegevens.
Het is terecht dat de overheid tot de orde wordt geroepen. Biometrische databestanden zijn overhaast ingevoerd. In 2000 nam ik, op uitnodiging van de overheid, in Den Haag deel aan het Publiek Debat Biometrie. Toen al waarschuwden deskundigen voor de risico’s van een centrale opslag van biometrische gegevens. In 2001 volgde 9/11 (de aanslagen op 11 september) en er werd veiligheidswetgeving ingevoerd met een mondiale uitstraling. In de VS waren dat de Patriot Acten het Homeland Security Program. Dat de media ons nu overspoelen met nieuws over afluisterschandalen, misbruik van informatie en grootschalige computercriminaliteit is mede een gevolg van dat omslagpunt.
Degenen die menen dat er geen gevaar schuilt in deze ontwikkeling, geef ik het volgende in overweging. Stel dat uw biometrische gegevens liggen opgeslagen in een enorm databestand dat door criminelen wordt gehackt. In de huidige situatie is dat een reële zorg. Zij krijgen de beschikking over uw unieke digitale lichaamskenmerken en kunnen identiteitsfraude plegen. Een wachtwoord of code is vervangbaar. Unieke lichaamskenmerken niet, want die zijn onderdeel van de mens als uniek persoon. Identiteitsfraude, een van de snelst groeiende vormen van misdaad, kan iemand een leven lang achtervolgen en aanzienlijke materiële en emotionele schade veroorzaken.
In de toekomst zullen we in meer sectoren worden geconfronteerd met biometrische pasjes bijvoorbeeld in de zorg, bij toegangscontroles of de beveiliging van apparatuur. In 2008 werden al Kamervragen aan de minister gesteld over fraude met vingerafdrukken. Binnenlands Bestuur, een vakblad voor bestuur en organisatie, meldde in september 2009 dat de rijksoverheid de gemeente Apeldoorn had verboden gebruik te maken van apparatuur om vingerafdrukken af te nemen in een mobiel stadskantoor. Aan dat besluit lagen veiligheidsargumenten ten grondslag. Sindsdien zijn de normen aangescherpt, maar een foutmarge zal er blijven. Ook cybercriminelen volgen de ontwikkelingen op de voet.
De uitspraak van de Europese rechter zal nog uitvoeringsproblemen opleveren, omdat de instantie die de vingerafdrukken afneemt niet dezelfde is als de producent van de paspoorten. Er zal dus opslag plaatsvinden. Bij twijfel over de kwaliteit van uw biometrische kenmerken in reisdocumenten, kunt u bij de gemeente die het document heeft afgegeven een verzoek tot verificatie indienen. Een positief effect is dat het veranderende klimaat ook leidt tot meer aandacht voor gewetensbezwaarden, zoals in het verleden door politici was toegezegd.
De Bijbel
Zijn er levensbeschouwelijke argumenten aan te voeren om dit proces kritisch te volgen? Naar mijn mening wel. De overdracht van unieke lichaamskenmerken zonder dat men zicht heeft op wat ermee gebeurt, geeft veel mensen een onbehaaglijk gevoel. Opslag of diefstal van deze gegevens maakt mensen vatbaar voor controle en manipulatie. Computerbestanden worden op grote schaal gekoppeld en in combinatie met een uniek persoonsnummer (BSN), kan dat grote gevolgen hebben voor de privacy. Waar het op aankomt is vertrouwen in de overheid. Juist die overheidsmacht neemt sterk toe, op mondiaal niveau. In onze democratie is dat geen probleem, maar de druk op fundamentele grondrechten is merkbaar. Onze wereld wordt steeds complexer en onder druk van de omstandigheden kan er een autoritair systeem opkomen, zoals beschreven in Openbaring 13:11-18. Reden voldoende om de situatie waakzaam te blijven volgen.
Jaap Spaans
Vingerafdrukken zijn unieke lichaamskenmerken, evenals de samenstelling van het gezicht, DNA, het bloedvatenstelsel in de hand, de stem etc. Het is een wonder van de Schepping dat ieder mens uniek is geschapen. Kennis over die uniciteit bestaat langer dan velen denken. In de Babylonische tijd, ver voor de geboorte van Christus, werden op klei geschreven documenten bezegeld met een vingerafdruk. Aan het begin van onze jaartelling werden in China vingerafdrukken van inkt gebruikt om documenten te ondertekenen. Europa volgde eeuwen later. In de Middeleeuwen beschreef een Italiaanse patholoog-anatoom de variaties in vingerpatronen.
Rond 1800 werd een classificatiesysteem ontworpen om vingerafdrukken te onderscheiden. Vergrootglazen en microscopen perfectioneerden het systeem. Men slaagde erin een methode te ontwikkelen om vingerafdrukken veilig te stellen, bijvoorbeeld op een moordwapen, en te vergelijken met de vingerafdrukken van een verdachte. Sindsdien is de dactyloscopie, het deskundig onderzoek van vingertoplijnen, een belangrijk forensisch (gerechtelijk) onderzoeksgebied. Vingerafdrukken gelden als bewijs.
Computertechnologie bracht het proces in een stroomversnelling. Vanaf de tachtiger jaren werd het mogelijk om unieke lichaamskenmerken om te zetten in biometrische rekeneenheden, die konden worden opgeslagen in een chip of databestand. De voordelen zijn vele, maar we worden steeds nadrukkelijker bepaald bij de nadelen.
Geen centrale opslag
Het oordeel van het Europese Hof was aangevraagd door een Duitse rechter. Het Hof oordeelde dat de afname van twee digitale vingerafdrukken en een digitale pasfoto (gezichtsherkenning) door de overheid is toegestaan. De vingerafdrukken mogen echter alleen worden opgeslagen in een paspoort dat in het bezit blijft van de houder. Er is geen rechtsgrondslag voor een centrale opslag van biometrische gegevens.
Het is terecht dat de overheid tot de orde wordt geroepen. Biometrische databestanden zijn overhaast ingevoerd. In 2000 nam ik, op uitnodiging van de overheid, in Den Haag deel aan het Publiek Debat Biometrie. Toen al waarschuwden deskundigen voor de risico’s van een centrale opslag van biometrische gegevens. In 2001 volgde 9/11 (de aanslagen op 11 september) en er werd veiligheidswetgeving ingevoerd met een mondiale uitstraling. In de VS waren dat de Patriot Acten het Homeland Security Program. Dat de media ons nu overspoelen met nieuws over afluisterschandalen, misbruik van informatie en grootschalige computercriminaliteit is mede een gevolg van dat omslagpunt.
Degenen die menen dat er geen gevaar schuilt in deze ontwikkeling, geef ik het volgende in overweging. Stel dat uw biometrische gegevens liggen opgeslagen in een enorm databestand dat door criminelen wordt gehackt. In de huidige situatie is dat een reële zorg. Zij krijgen de beschikking over uw unieke digitale lichaamskenmerken en kunnen identiteitsfraude plegen. Een wachtwoord of code is vervangbaar. Unieke lichaamskenmerken niet, want die zijn onderdeel van de mens als uniek persoon. Identiteitsfraude, een van de snelst groeiende vormen van misdaad, kan iemand een leven lang achtervolgen en aanzienlijke materiële en emotionele schade veroorzaken.
In de toekomst zullen we in meer sectoren worden geconfronteerd met biometrische pasjes bijvoorbeeld in de zorg, bij toegangscontroles of de beveiliging van apparatuur. In 2008 werden al Kamervragen aan de minister gesteld over fraude met vingerafdrukken. Binnenlands Bestuur, een vakblad voor bestuur en organisatie, meldde in september 2009 dat de rijksoverheid de gemeente Apeldoorn had verboden gebruik te maken van apparatuur om vingerafdrukken af te nemen in een mobiel stadskantoor. Aan dat besluit lagen veiligheidsargumenten ten grondslag. Sindsdien zijn de normen aangescherpt, maar een foutmarge zal er blijven. Ook cybercriminelen volgen de ontwikkelingen op de voet.
De uitspraak van de Europese rechter zal nog uitvoeringsproblemen opleveren, omdat de instantie die de vingerafdrukken afneemt niet dezelfde is als de producent van de paspoorten. Er zal dus opslag plaatsvinden. Bij twijfel over de kwaliteit van uw biometrische kenmerken in reisdocumenten, kunt u bij de gemeente die het document heeft afgegeven een verzoek tot verificatie indienen. Een positief effect is dat het veranderende klimaat ook leidt tot meer aandacht voor gewetensbezwaarden, zoals in het verleden door politici was toegezegd.
De Bijbel
Zijn er levensbeschouwelijke argumenten aan te voeren om dit proces kritisch te volgen? Naar mijn mening wel. De overdracht van unieke lichaamskenmerken zonder dat men zicht heeft op wat ermee gebeurt, geeft veel mensen een onbehaaglijk gevoel. Opslag of diefstal van deze gegevens maakt mensen vatbaar voor controle en manipulatie. Computerbestanden worden op grote schaal gekoppeld en in combinatie met een uniek persoonsnummer (BSN), kan dat grote gevolgen hebben voor de privacy. Waar het op aankomt is vertrouwen in de overheid. Juist die overheidsmacht neemt sterk toe, op mondiaal niveau. In onze democratie is dat geen probleem, maar de druk op fundamentele grondrechten is merkbaar. Onze wereld wordt steeds complexer en onder druk van de omstandigheden kan er een autoritair systeem opkomen, zoals beschreven in Openbaring 13:11-18. Reden voldoende om de situatie waakzaam te blijven volgen.
Jaap Spaans
