Voorteken van ‘afval’
Jürgen Bühler / vert. Evelien van Dis • 88 - 2012 • Uitgave: 16
Waar de kerk de fout inging in het Duitsland van vóór WO II
Bijbelgeleerden hebben lang gediscussieerd over wat de apostel Paulus nu precies bedoelde in 2 Tessalonicenzen 2:3 met een grote ‘afval’ in de laatste dagen, voordat ‘de mens der wetteloosheid zich zal openbaren, de zoon van het verderf.’ De meesten zijn het erover eens dat het wijst op een massale geloofsafval, als grote aantallen christenen het geloof vaarwel zeggen in de eindtijd, vlak voor de komst van de antichrist.
De kerk in het vooroorlogse Duitsland laat wellicht als één van de duidelijkste voorbeelden in de geschiedenis zien wat openbaar zou kunnen komen. De meeste Duitse christenen dachten in die dagen niet dat de nazi’s werkelijk hun bedreigingen tegen de Joden zouden uitvoeren, omdat genocide op zo’n grote schaal als de Holocaust niet eerder bestond. Ondertussen faalden de kerkleiders in Duitsland grotelijks door hun zwijgen, terwijl zij de Neurenberger rassenwetten van kracht zagen worden en er gebeurtenissen plaatsvonden zoals de ‘Kristallnacht’. Sommige theologen gingen zelfs zo diep in hun moreel verval, door in feite te verklaren dat de doelen van het Nazisme verenigbaar waren met het christendom.
Deze omkering van gebeurtenissen was niet zo heel makkelijk te voorzien geweest, omdat de geschiedenis van de kerk in Duitsland niet altijd negatief ten opzichte van het Joodse volk had gestaan. Ondanks de antisemitische geschriften van Maarten Luther, bestond er in Duitsland een sterke evangelische traditie die geloofde in de doorgaande verkiezing/roeping van het Joodse volk en die zelfs anticipeerde op een Joodse terugkeer naar het Land van Israël. Tegelijk zagen de Joodse gemeenschappen Duitsland als een soort paradijs, omdat zij zo goed konden integreren in de maatschappij. Sommige Duitse Joden spraken dan ook over ‘het aanbreken van een messiaanse tijd’.
Dus de vraag is: Hoe kon een land met zo’n sterke geestelijke erfenis zo diep ten val komen? Het antwoord is niet eenvoudig en kan misschien nooit geheel beantwoord worden. In de periode voorafgaand aan de Holocaust vond echter een aantal geestelijke ontwikkelingen plaats die belangrijke ‘beveiligingen’ rond grote delen van de kerk in Duitsland weghaalden.
• Ontkenning van de waarheid van het Woord van God
Hoewel Duitsland een van de centra was waar de Reformatie zich ontwikkelde, opende het aan het eind van de 16e eeuw eveneens de deur voor seculier liberalisme. Terwijl Luther eerst de gehele Bijbel in gewoon Duits vertaalde, begonnen Duitse theologen later het waarheidsgehalte van de Heilige Schrift in twijfel te trekken. Aan het begin van de 20e eeuw werd de authenticiteit van de ‘historische Jezus’ aangevallen.
Deze liberaal-theologische aanpak kwam tot een hoogtepunt in 1942, toen de Duitse Lutheraan Rudolph Bultmann opriep tot ontmythologisering van de Evangeliën – met als gevolg dat met de opstanding van Christus en andere veronderstelde wonderen werd afgerekend. Hij geloofde dat alleen het kale feit van de gekruisigde Christus noodzakelijk was voor het christelijke geloof. Dus toen de nazi’s het toppunt van hun macht bereikten, beschouwden veel Duitse christenen de Bijbel niet meer als ‘heilig en gezaghebbend’, maar eerder als een variabele verzameling regels die iemand kon gebruiken om zijn eigen theologie aan op te hangen.
• Het weerstaan van de Heilige Geest
De Pinksterbeweging die in 1906 ontstond tijdens de Azusa Street opwekking in Los Angeles, verspreidde zich snel naar Europa. Het extatische karakter van deze vroege opwekkingsbijeenkomsten was tegen het zere been van het ingetogen en goedopgeleide Duitse evangelische leiderschap. In 1909 kwamen zij met de zogenoemde ‘Berlijnse Verklaring’, waarin gezegd werd dat de Pinksterervaring demonisch was en dus verboden terrein voor de gemeenteleden. Deze verklaring is pas sinds 1996 ingetrokken.
• Gebrek aan onderscheidingsvermogen de tijden te ‘verstaan’
Vóór 1932 hielden veel evangelische christenen er sterk nationalistische en koningsgezinde ideeën op na. Zij voelden aan dat het ineenstorten van Keizer Wilhelms troon wel eens zou kunnen leiden tot een groot verval van morele waarden in Duitsland. Ondertussen hadden de Bolsjewieken in Rusland de tsaren verdreven en brachten er het communisme, waarbij de Russische (Orthodoxe) kerk zwaar onder druk kwam te staan.
Veel protestantse christenen zagen in de opkomst van het nazisme een conservatief bolwerk tegen de opkomst van het atheïstisch communisme. Zij zagen in Hitler iemand die de moraal in Duitsland herstelde: nachtclubs werden gesloten, homoseksualiteit was verboden en de straten waren weer veilig gemaakt. Er waren wel pastors die zich tegen Hitler uitspraken en sommigen moesten dat zelfs met de dood bekopen, maar zij waren met te weinig om werkelijk invloed te hebben op het volk.
Lessen die we moeten leren
Paulus waarschuwt in 2 Tessalonicenzen 2:9-12 dat een gebrek aan ‘liefde tot de waarheid’ een vacuüm in onze harten schept, waar krachtige dwalingen kunnen postvatten. Dit is nu precies wat in Duitsland gebeurde, waar liberale theologen liefde en ontzag voor het Woord van God ondermijnden. Daardoor kon een krachtige misleiding wortelschieten in de harten van velen en uiteindelijk een heel volk overnemen. Om die reden moeten we nooit toestaan dat het gezag van het Woord van God in ons leven naar beneden gehaald wordt. Vandaag zijn kerkleiders bezig om Bijbelse waarden opnieuw te definiëren, waarbij inbegrepen onze maatstaf voor Israël, moreel gedrag en huwelijk.
Daar komt bij dat wij de leiding van de Heilige Geest hard nodig hebben. Jezus zei dat de Geest ons ‘de weg zal wijzen tot de volle waarheid’ en dat Hij ons ‘de toekomst zal verkondigen’ (Johannes 16:13). Wij hebben deze profetische vermaning van de Geest nodig, ook al staat dat haaks op de trends in onze cultuur. 1 Johannes 2:20 zegt dat ‘gij echter een zalving hebt van de Heilige, en gij allen kent de waarheid.’ Duitse christenen hadden een echt werk van de Heilige Geest verworpen en zich daarmee afgesloten voor de profetische stem van de Geest van God. Wij zien tijden met uitdagingen op ons afkomen en wij zullen niet in staat zijn er goed doorheen te komen zonder Zijn leiding.
Ten slotte moeten wij onze identiteit vast verankerd hebben in het Koninkrijk van God. Duitse christenen hadden te veel geloof in een krachtige nationale verlosser. Zij faalden grotelijks. Veel Duitse christenen zagen zichzelf in de eerste plaats als Duitser en pas op de tweede plaats als christen. Terwijl de Bijbel ons duidelijk aanmaant te bidden voor onze regeringen en om loyale en wetgetrouwe burgers te zijn, moeten we nooit vergeten dat ons ware burgerschap in de hemelen ligt met het volk van God (Hebreeën 11:13-16).
De enige hoop vandaag voor onze naties ligt in een krachtige profetische kerk die vast geworteld is in het Woord van God. Laten we samen deze lessen uit de geschiedenis leren. Als we dat doen, zal God ons ervoor bewaren van het geloof af te vallen en ons in staat stellen een krachtig getuigenis te zijn voor de wereld om ons heen.
Dit artikel is geschreven door Jürgen Bühler en verscheen in het meinummer 2012 van The Jerusalem Post Christian Edition. Dr. Bühler is directeur van de Internationale Christelijke Ambassade in Jeruzalem. Vertaling: Evelien van Dis
Bijbelgeleerden hebben lang gediscussieerd over wat de apostel Paulus nu precies bedoelde in 2 Tessalonicenzen 2:3 met een grote ‘afval’ in de laatste dagen, voordat ‘de mens der wetteloosheid zich zal openbaren, de zoon van het verderf.’ De meesten zijn het erover eens dat het wijst op een massale geloofsafval, als grote aantallen christenen het geloof vaarwel zeggen in de eindtijd, vlak voor de komst van de antichrist.
De kerk in het vooroorlogse Duitsland laat wellicht als één van de duidelijkste voorbeelden in de geschiedenis zien wat openbaar zou kunnen komen. De meeste Duitse christenen dachten in die dagen niet dat de nazi’s werkelijk hun bedreigingen tegen de Joden zouden uitvoeren, omdat genocide op zo’n grote schaal als de Holocaust niet eerder bestond. Ondertussen faalden de kerkleiders in Duitsland grotelijks door hun zwijgen, terwijl zij de Neurenberger rassenwetten van kracht zagen worden en er gebeurtenissen plaatsvonden zoals de ‘Kristallnacht’. Sommige theologen gingen zelfs zo diep in hun moreel verval, door in feite te verklaren dat de doelen van het Nazisme verenigbaar waren met het christendom.
Deze omkering van gebeurtenissen was niet zo heel makkelijk te voorzien geweest, omdat de geschiedenis van de kerk in Duitsland niet altijd negatief ten opzichte van het Joodse volk had gestaan. Ondanks de antisemitische geschriften van Maarten Luther, bestond er in Duitsland een sterke evangelische traditie die geloofde in de doorgaande verkiezing/roeping van het Joodse volk en die zelfs anticipeerde op een Joodse terugkeer naar het Land van Israël. Tegelijk zagen de Joodse gemeenschappen Duitsland als een soort paradijs, omdat zij zo goed konden integreren in de maatschappij. Sommige Duitse Joden spraken dan ook over ‘het aanbreken van een messiaanse tijd’.
Dus de vraag is: Hoe kon een land met zo’n sterke geestelijke erfenis zo diep ten val komen? Het antwoord is niet eenvoudig en kan misschien nooit geheel beantwoord worden. In de periode voorafgaand aan de Holocaust vond echter een aantal geestelijke ontwikkelingen plaats die belangrijke ‘beveiligingen’ rond grote delen van de kerk in Duitsland weghaalden.
• Ontkenning van de waarheid van het Woord van God
Hoewel Duitsland een van de centra was waar de Reformatie zich ontwikkelde, opende het aan het eind van de 16e eeuw eveneens de deur voor seculier liberalisme. Terwijl Luther eerst de gehele Bijbel in gewoon Duits vertaalde, begonnen Duitse theologen later het waarheidsgehalte van de Heilige Schrift in twijfel te trekken. Aan het begin van de 20e eeuw werd de authenticiteit van de ‘historische Jezus’ aangevallen.
Deze liberaal-theologische aanpak kwam tot een hoogtepunt in 1942, toen de Duitse Lutheraan Rudolph Bultmann opriep tot ontmythologisering van de Evangeliën – met als gevolg dat met de opstanding van Christus en andere veronderstelde wonderen werd afgerekend. Hij geloofde dat alleen het kale feit van de gekruisigde Christus noodzakelijk was voor het christelijke geloof. Dus toen de nazi’s het toppunt van hun macht bereikten, beschouwden veel Duitse christenen de Bijbel niet meer als ‘heilig en gezaghebbend’, maar eerder als een variabele verzameling regels die iemand kon gebruiken om zijn eigen theologie aan op te hangen.
• Het weerstaan van de Heilige Geest
De Pinksterbeweging die in 1906 ontstond tijdens de Azusa Street opwekking in Los Angeles, verspreidde zich snel naar Europa. Het extatische karakter van deze vroege opwekkingsbijeenkomsten was tegen het zere been van het ingetogen en goedopgeleide Duitse evangelische leiderschap. In 1909 kwamen zij met de zogenoemde ‘Berlijnse Verklaring’, waarin gezegd werd dat de Pinksterervaring demonisch was en dus verboden terrein voor de gemeenteleden. Deze verklaring is pas sinds 1996 ingetrokken.
• Gebrek aan onderscheidingsvermogen de tijden te ‘verstaan’
Vóór 1932 hielden veel evangelische christenen er sterk nationalistische en koningsgezinde ideeën op na. Zij voelden aan dat het ineenstorten van Keizer Wilhelms troon wel eens zou kunnen leiden tot een groot verval van morele waarden in Duitsland. Ondertussen hadden de Bolsjewieken in Rusland de tsaren verdreven en brachten er het communisme, waarbij de Russische (Orthodoxe) kerk zwaar onder druk kwam te staan.
Veel protestantse christenen zagen in de opkomst van het nazisme een conservatief bolwerk tegen de opkomst van het atheïstisch communisme. Zij zagen in Hitler iemand die de moraal in Duitsland herstelde: nachtclubs werden gesloten, homoseksualiteit was verboden en de straten waren weer veilig gemaakt. Er waren wel pastors die zich tegen Hitler uitspraken en sommigen moesten dat zelfs met de dood bekopen, maar zij waren met te weinig om werkelijk invloed te hebben op het volk.
Lessen die we moeten leren
Paulus waarschuwt in 2 Tessalonicenzen 2:9-12 dat een gebrek aan ‘liefde tot de waarheid’ een vacuüm in onze harten schept, waar krachtige dwalingen kunnen postvatten. Dit is nu precies wat in Duitsland gebeurde, waar liberale theologen liefde en ontzag voor het Woord van God ondermijnden. Daardoor kon een krachtige misleiding wortelschieten in de harten van velen en uiteindelijk een heel volk overnemen. Om die reden moeten we nooit toestaan dat het gezag van het Woord van God in ons leven naar beneden gehaald wordt. Vandaag zijn kerkleiders bezig om Bijbelse waarden opnieuw te definiëren, waarbij inbegrepen onze maatstaf voor Israël, moreel gedrag en huwelijk.
Daar komt bij dat wij de leiding van de Heilige Geest hard nodig hebben. Jezus zei dat de Geest ons ‘de weg zal wijzen tot de volle waarheid’ en dat Hij ons ‘de toekomst zal verkondigen’ (Johannes 16:13). Wij hebben deze profetische vermaning van de Geest nodig, ook al staat dat haaks op de trends in onze cultuur. 1 Johannes 2:20 zegt dat ‘gij echter een zalving hebt van de Heilige, en gij allen kent de waarheid.’ Duitse christenen hadden een echt werk van de Heilige Geest verworpen en zich daarmee afgesloten voor de profetische stem van de Geest van God. Wij zien tijden met uitdagingen op ons afkomen en wij zullen niet in staat zijn er goed doorheen te komen zonder Zijn leiding.
Ten slotte moeten wij onze identiteit vast verankerd hebben in het Koninkrijk van God. Duitse christenen hadden te veel geloof in een krachtige nationale verlosser. Zij faalden grotelijks. Veel Duitse christenen zagen zichzelf in de eerste plaats als Duitser en pas op de tweede plaats als christen. Terwijl de Bijbel ons duidelijk aanmaant te bidden voor onze regeringen en om loyale en wetgetrouwe burgers te zijn, moeten we nooit vergeten dat ons ware burgerschap in de hemelen ligt met het volk van God (Hebreeën 11:13-16).
De enige hoop vandaag voor onze naties ligt in een krachtige profetische kerk die vast geworteld is in het Woord van God. Laten we samen deze lessen uit de geschiedenis leren. Als we dat doen, zal God ons ervoor bewaren van het geloof af te vallen en ons in staat stellen een krachtig getuigenis te zijn voor de wereld om ons heen.
Dit artikel is geschreven door Jürgen Bühler en verscheen in het meinummer 2012 van The Jerusalem Post Christian Edition. Dr. Bühler is directeur van de Internationale Christelijke Ambassade in Jeruzalem. Vertaling: Evelien van Dis
