Tolerantie
Joop Schotanus • 77 - 2001/02 • Uitgave: 9
De vorige keer stonden we stil bij de onverdraagzaamheid, die voort kan komen uit persoonlijke verontwaardiging e.d. We willen nu nog even verder borduren op het begrip tolerantie in een groter verband. Moeten we ervan uitgaan dat het christendom in de kern intolerant is? Reeds vooraan in de Bijbel ontdekken we dat onze God een naijverig God is en Hij niet wil dat we andere goden dienen, dat houdt dan toch een vorm van intolerantie in? Er zit zo gezien in het christendom een kern van intolerantie. In de toespraak van Paulus op de Areopagus in Handelingen 17 laat Paulus weten dat er zich in hun heidense godsdienst enkele waarheidselementen bevinden. Paulus zegt niet: 'jullie zijn leugenaars'. Hij haalt de waarheidselementen aan, ook al maken deze waarheidselementen deel uit van een leugenachtig geheel. Dus Paulus geeft met zijn manier van benaderen niet aan dat hij wil toegeven aan pluralisme. Hij breekt geen lans voor het naast elkaar kunnen bestaan van tegenovergestelde waarheden. Hij roept de mensen op om zich te bekeren en wijst daarbij op het feit dat God een dag gesteld heeft waarop alle mensen die niet kiezen voor de ene waarheid, die hij predikt, zich uiteindelijk daarvoor moeten verantwoorden. In hedendaagse termen is de benadering van Paulus een vorm van intolerantie.
ZENDING EN EVANGELISATIE
Hoe zit het nu met het werk van zending en evangelisatie. De zendelingen die uitgingen, hadden een duidelijke boodschap. Wijlen professor Verkuijl heeft ondanks tegenstand, ook uit zijn eigen kerk, steeds de nadruk gelegd op de uniciteit van de Here Jezus. Aan de overtuiging vasthouden van wat de Here Jezus over zichzelf zegt: Ik ben de Weg. de Waarheid en het Leven. Hij spreekt niet van een Weg, maar van de Weg enz. Het gaat in allereerste instantie dus om ons zicht op de Here Jezus zelf. Niet om een verzameling van dogma's en een bepaalde interpretatie daarvan. Wij brengen het Evangelie van Christus, in de vorm van verkondiging en getuigenis en met de overtuiging dat dit de echte waarheid is, omdat Hij zich presenteert als de Waarheid. Niet omdat we zo graag gelijk willen hebben, maar omdat we de rijkdom ervan beleven en die schat zo graag willen doorgeven aan anderen. Ondertussen zijn we blij dat er ooit mensen van elders naar ons land kwamen, die de moed hadden om aan onze heidense voorouders te laten weten dat ze verlost konden worden van hun heidense angst. Waar wij dus zo uiterst dankbaar voor kunnen zijn, zouden we dat niet gunnen aan allen die, evenals wij toen, voortdurend in angst voor boze (boom)geesten leven?
Dit geldt evenzeer ten opzichte van beschaafde mensen die hun leven leven onder het juk van verkeerde ideeën. Ieder mens mag de toestemming hebben om te proberen een ander te overtuigen van zijn godsdienstig of politiek gelijk. Daar staat tegenover dat het niet pretentieus is als iemand zijn visie en standpunt daar tegenover stelt. Er zijn voorbeelden uit de zendingsgeschiedenis dat de zending te pretentieus was in haar presentatie en vooral daar waar het verbonden was met het kolonialisme, maar ondertussen mogen we wel respect hebben voor mensen, die in volledige zelfopoffering duidelijk de boodschap van het heil in Christus in zending en evangelisatie hebben uitgedragen. Bij de verkondiging van het bevrijdende evangelie gaat het niet zozeer om ons gelijk te verkrijgen voor een bepaalde overtuiging, maar om onze rijkdom te delen met anderen. Hierbij wordt de vrijheid aan de ontvanger van de boodschap gelaten om er positief of negatief op te reageren. Zelfs om het later weer in te ruilen voor iets anders. Hier voelt u al direct het verschil met het Mohammedanisme. Wij betreuren het dat Dijkstal dit verschil niet ziet of nog meer dat wij niet in staat zijn geweest om dat duidelijk te maken. Niet gemunt op mensen, maar op ideeën.
In het contact van christenen met medemensen zijn er overigens overtuigingen die beslist niet onderhandelbaar zijn. Daarbij schrijf je de mensen niet af, maar hun ideeën. De mensen mag je altijd serieus nemen, maar niet automatisch hun ideeën. Als we de pretentie hebben dat we de waarheid in Christus bezitten dan betekent dat dat we in de kern in eerste instantie intolerant zijn tegenover onware ideeën over Christus en in tweede instantie tegenover de praktijken die daaruit voortkomen, al is het onderscheid hierbij niet altijd even gemakkelijk te maken. Wij hebben een bediening om de waarheid aan het licht te brengen en te verwerpen alle schandelijke praktijken (2 Cor 4:1.2). Het klinkt heel onhedendaags als we zeggen dat we hiervan geen duimbreed willen wijken. Tegelijkertijd willen we de aanmaning van Paulus ter harte nemen, dat er van ons verwacht wordt dat we de waarheid in liefde brengen.
ONTWIKKELINGEN IN DE LAATSTE DECENNIA
De ontwikkelingen in de laatste tijd hebben de mogelijkheden tot verwijten van intolerantie doen toenemen. Dat is tamelijk eenvoudig te verklaren. De verwijten van Dijkstal, de Graaf en Borst, hebben alles te maken met hun eigen pragmatische positie. Als het er om gaat dat iets werkt en resultaat brengt, dan heb je geen principes meer nodig. Voorheen stond men principieel tegenover elkaar. De scherpe kantjes van de oorspronkelijke sociale en liberale principes zijn er af geslepen. Het compromismodel van door blijven redeneren, totdat we het met elkaar eens bent doet de rest. In het huidige kabinet worden geen opvattingen meer getolereerd, die afwijken van de meningen van hun eigen achterban, waarbij de kleuren van socialisme en liberalisme, met het pragmatisme van D66, ononderscheidelijk ineengevloeid zijn tot paars, zodat men eigenlijk niet meer kan weten en hoeft te weten, wie wie is! Men kan deze hele redenering van het politieke vlak overdragen naar het godsdienstige vlak. De drang naar interreligiositeit laat geen ruimte voor het unieke van het bijbels Christendom. Zo komen het Beest en de Valse Profeet uit Openbaring bij elkaar.
DE GEVOLGEN
Het gevolg van de samensmelting van het politieke en godsdienstige compromis zien we in de opstelling van de wethouder van de hoofdstad van Friesland. Even mag ik me schamen uit die provincie te komen. Misschien schamen we ons in het buitenland ook wel vaak genoeg, dat we uit dat ruimdenkende Nederland komen, hoewel we dat buitenland ook niet hoeven te idealiseren, zolang de duivel de overste van deze wereld is. U begrijpt w.s. dat ik het heb over de CDA wethouder van Leeuwarden die meldde dat elke gemeentelijke ambtenaar verplicht kon worden een homohuwelijk te sluiten. Geen ruimte voor gewetensbezwaarden. Als ze daartoe geroepen of uitgelokt worden, dan zijn er geen uitzonderingen mogelijk. Gewetensbezwaarden op allerlei gebied hebben in de geschiedenis hun toevlucht gevonden in ons land, maar nu komt er plotseling een eind aan die Hollandse welwillendheid. Intolerantie wordt nu tot hoofdzonde verklaard. Als intolerantie de onvergeeflijke hoofdzonde is, dan is als tegenpool de grootste deugd het compromis. Zo komen we weer uit bij het veel geroemde compromismodel van het paarse kabinet. Dit model wordt voor het gemak (en voor de macht) in de toespraken tijdens de verkiezingscampagne tijdelijk even aan de kant gezet.
Joop Schotanus
ZENDING EN EVANGELISATIE
Hoe zit het nu met het werk van zending en evangelisatie. De zendelingen die uitgingen, hadden een duidelijke boodschap. Wijlen professor Verkuijl heeft ondanks tegenstand, ook uit zijn eigen kerk, steeds de nadruk gelegd op de uniciteit van de Here Jezus. Aan de overtuiging vasthouden van wat de Here Jezus over zichzelf zegt: Ik ben de Weg. de Waarheid en het Leven. Hij spreekt niet van een Weg, maar van de Weg enz. Het gaat in allereerste instantie dus om ons zicht op de Here Jezus zelf. Niet om een verzameling van dogma's en een bepaalde interpretatie daarvan. Wij brengen het Evangelie van Christus, in de vorm van verkondiging en getuigenis en met de overtuiging dat dit de echte waarheid is, omdat Hij zich presenteert als de Waarheid. Niet omdat we zo graag gelijk willen hebben, maar omdat we de rijkdom ervan beleven en die schat zo graag willen doorgeven aan anderen. Ondertussen zijn we blij dat er ooit mensen van elders naar ons land kwamen, die de moed hadden om aan onze heidense voorouders te laten weten dat ze verlost konden worden van hun heidense angst. Waar wij dus zo uiterst dankbaar voor kunnen zijn, zouden we dat niet gunnen aan allen die, evenals wij toen, voortdurend in angst voor boze (boom)geesten leven?
Dit geldt evenzeer ten opzichte van beschaafde mensen die hun leven leven onder het juk van verkeerde ideeën. Ieder mens mag de toestemming hebben om te proberen een ander te overtuigen van zijn godsdienstig of politiek gelijk. Daar staat tegenover dat het niet pretentieus is als iemand zijn visie en standpunt daar tegenover stelt. Er zijn voorbeelden uit de zendingsgeschiedenis dat de zending te pretentieus was in haar presentatie en vooral daar waar het verbonden was met het kolonialisme, maar ondertussen mogen we wel respect hebben voor mensen, die in volledige zelfopoffering duidelijk de boodschap van het heil in Christus in zending en evangelisatie hebben uitgedragen. Bij de verkondiging van het bevrijdende evangelie gaat het niet zozeer om ons gelijk te verkrijgen voor een bepaalde overtuiging, maar om onze rijkdom te delen met anderen. Hierbij wordt de vrijheid aan de ontvanger van de boodschap gelaten om er positief of negatief op te reageren. Zelfs om het later weer in te ruilen voor iets anders. Hier voelt u al direct het verschil met het Mohammedanisme. Wij betreuren het dat Dijkstal dit verschil niet ziet of nog meer dat wij niet in staat zijn geweest om dat duidelijk te maken. Niet gemunt op mensen, maar op ideeën.
In het contact van christenen met medemensen zijn er overigens overtuigingen die beslist niet onderhandelbaar zijn. Daarbij schrijf je de mensen niet af, maar hun ideeën. De mensen mag je altijd serieus nemen, maar niet automatisch hun ideeën. Als we de pretentie hebben dat we de waarheid in Christus bezitten dan betekent dat dat we in de kern in eerste instantie intolerant zijn tegenover onware ideeën over Christus en in tweede instantie tegenover de praktijken die daaruit voortkomen, al is het onderscheid hierbij niet altijd even gemakkelijk te maken. Wij hebben een bediening om de waarheid aan het licht te brengen en te verwerpen alle schandelijke praktijken (2 Cor 4:1.2). Het klinkt heel onhedendaags als we zeggen dat we hiervan geen duimbreed willen wijken. Tegelijkertijd willen we de aanmaning van Paulus ter harte nemen, dat er van ons verwacht wordt dat we de waarheid in liefde brengen.
ONTWIKKELINGEN IN DE LAATSTE DECENNIA
De ontwikkelingen in de laatste tijd hebben de mogelijkheden tot verwijten van intolerantie doen toenemen. Dat is tamelijk eenvoudig te verklaren. De verwijten van Dijkstal, de Graaf en Borst, hebben alles te maken met hun eigen pragmatische positie. Als het er om gaat dat iets werkt en resultaat brengt, dan heb je geen principes meer nodig. Voorheen stond men principieel tegenover elkaar. De scherpe kantjes van de oorspronkelijke sociale en liberale principes zijn er af geslepen. Het compromismodel van door blijven redeneren, totdat we het met elkaar eens bent doet de rest. In het huidige kabinet worden geen opvattingen meer getolereerd, die afwijken van de meningen van hun eigen achterban, waarbij de kleuren van socialisme en liberalisme, met het pragmatisme van D66, ononderscheidelijk ineengevloeid zijn tot paars, zodat men eigenlijk niet meer kan weten en hoeft te weten, wie wie is! Men kan deze hele redenering van het politieke vlak overdragen naar het godsdienstige vlak. De drang naar interreligiositeit laat geen ruimte voor het unieke van het bijbels Christendom. Zo komen het Beest en de Valse Profeet uit Openbaring bij elkaar.
DE GEVOLGEN
Het gevolg van de samensmelting van het politieke en godsdienstige compromis zien we in de opstelling van de wethouder van de hoofdstad van Friesland. Even mag ik me schamen uit die provincie te komen. Misschien schamen we ons in het buitenland ook wel vaak genoeg, dat we uit dat ruimdenkende Nederland komen, hoewel we dat buitenland ook niet hoeven te idealiseren, zolang de duivel de overste van deze wereld is. U begrijpt w.s. dat ik het heb over de CDA wethouder van Leeuwarden die meldde dat elke gemeentelijke ambtenaar verplicht kon worden een homohuwelijk te sluiten. Geen ruimte voor gewetensbezwaarden. Als ze daartoe geroepen of uitgelokt worden, dan zijn er geen uitzonderingen mogelijk. Gewetensbezwaarden op allerlei gebied hebben in de geschiedenis hun toevlucht gevonden in ons land, maar nu komt er plotseling een eind aan die Hollandse welwillendheid. Intolerantie wordt nu tot hoofdzonde verklaard. Als intolerantie de onvergeeflijke hoofdzonde is, dan is als tegenpool de grootste deugd het compromis. Zo komen we weer uit bij het veel geroemde compromismodel van het paarse kabinet. Dit model wordt voor het gemak (en voor de macht) in de toespraken tijdens de verkiezingscampagne tijdelijk even aan de kant gezet.
Joop Schotanus
