Toenemende tegenstellingen in de samenleving door framing

Framing is een woord dat je steeds vaker hoort. Iedereen maakt er gebruik van. Framing is taal en woorden bewust en gericht gebruiken om positieve of negatieve associaties op te roepen. Politieke partijen, bedrijven, stichtingen, noem maar op. Het klinkt als verbale manipulatie waarmee je mensen kan beïnvloeden en zelfs kan misleiden. En ja, dat klopt. Framing is het Engelse woord voor inlijsten. Men gebruikt een slim bedacht frame om daarmee een complex en vaak ingewikkeld verhaal in één of twee woorden ‘in te lijsten’. Je stuurt op die manier iemands denkwijze en interpretatie in een bepaalde richting.

Framing betekent in het Engels ook iemand er inluizen en het krijgt daarmee een dubbele betekenis. Bijvoorbeeld zoals in de discussie over het coronavaccin. Iedereen die zich niet laat vaccineren krijgt het frame dat ze complotdenker zijn of dat ze egoïstisch zijn. We worden in feite misleid omdat we eenzijdig geïnformeerd worden; we worden door deze negatieve manier van framing er als het ware ingeluisd. Dit gecreëerde beeld kan in dit geval onmiddellijk een negatieve emotionele reactie bij ons oproepen.  

Rationeel denken
Dit sturende karakter van framing kwam al naar voren in een studie in de jaren tachtig. Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman heeft hier samen met zijn medewerker Amos Tversky, onderzoek naar gedaan. Er werd altijd van uitgegaan dat de mens zich in het algemeen rationeel gedraagt. Hun onderzoek zette die veronderstelling op zijn kop. Tot die tijd ging men er vanuit dat mensen op basis van rationeel denken weloverwogen besluiten namen. Kahneman toonde echter aan dat we juist bijzonder irrationeel zijn als het gaat over het nemen van beslissingen en hoe we komen tot bepaalde overtuigingen. Om complexe zaken terug te kunnen brengen tot begrijpelijke materie en om ons redeneren te versnellen, vertrouwen we op een aantal mentale snelkoppelingen, wat ons opmerkelijk gevoelig maakt voor de manier waarop zaken worden gepresenteerd.

Betekenis polarisatie  
Polarisatie is toenemend wij-zij-denken. Het is een proces waarbij de tegenstellingen tussen groepen in de samenleving sterker worden, waardoor groepen steeds meer tegenover elkaar komen te staan. Polarisatie kan zich manifesteren op verschillende locaties, bijvoorbeeld in een buurt, op een school of op de werkvloer, maar ook op (sociale) media.

Maar hoe gevoelig zijn we dan eigenlijk voor framing? Een studie van tien jaar geleden1 toonde aan dat framing een zeer krachtige manier is om onze denkrichting te veranderen. In dit onderzoek kregen de deelnemers korte tekstpassages te zien over misdaad in een denkbeeldige stad, genaamd Addison. Voor de helft van de deelnemers werden een paar woorden gewijzigd, daardoor stond er in een bepaalde passage dat misdaad een ‘roofdier was dat op de stad Addison jaagde’. Aan de andere helft van de deelnemers werd misdaad gepresenteerd als een 'virus dat de stad infecteerde'. Het simpelweg veranderen van de beeldspraak in deze passage door een paar woorden te wijzigen, had een enorme invloed op de overtuigingen van mensen over misdaad. Degenen die de beeldspraak van het ‘roofdier’ te lezen kregen, waren eerder geneigd te geloven dat misdaad moest worden aangepakt door middel van harde strafmaatregelen, terwijl degenen die werden blootgesteld aan de beeldspraak van het ‘virus’ eerder hervormingsmaatregelen steunden. Een van de meest opmerkelijke dingen over de invloed van het gebruik van beeldspraak in deze studie was dat dit niet vooraf was medegedeeld. Toen deelnemers werd gevraagd wat hun beslissing beïnvloedde, noemde niemand de metafoor. In plaats daarvan wezen ze op andere aspecten in de tekst die voor alle deelnemers hetzelfde waren, zoals statistieken en data.

Elkaar steeds feller bestrijden
We weten dat zoiets eenvoudigs als een beeldspraak onze redenering kan beïnvloeden zonder dat we dit doorhebben. De laatste decennia is de kunst van het framen verder door ontwikkeld en niet meer weg te denken hoe we informatie tot ons nemen. Daarom hoeven we niet vreemd op te kijken dat het gebruik van framing steeds scherper wordt en een steeds groter polariserend effect heeft op ons denken.

Dit effect is overal merkbaar. We bestrijden elkaar steeds feller op allerlei terreinen. Als je ergens een kritisch geluid laat horen, ergens een discussie over aangaat of je ziet za­ken anders, dan ben je onmiddellijk de vijand. Jij bent het probleem. Het is over de hele linie van onze maatschappij. Op elk aspect van ons leven zien we dit ontstaan. Er is iemand die zeer gebaat is bij framing, dus dat we de ander in een hokje stoppen en dat we elkaar als ‘de vijand’ zien. De Bijbel leert dat we niet strijden tegen vlees en bloed, onze strijd is niet tegen mensen. Zij zijn niet de vijand. De tegenstander van God is de vijand, hij is er bij gebaat. De satan is onze vijand.

Helaas boekt hij momenteel verpletterende overwinningen. Hij is uitermate succesvol, want het is hem gelukt dat we op zoveel vlakken lijnrecht tegenover elkaar zijn komen te staan. Zwarte mensen zijn witte mensen gaan haten, witte mensen haten zwarte mensen en iedereen er tussenin. In de politiek zien we dat links rechts haat en rechts haat links, conservatieven haten liberalen, liberalen haten conservatieven. Provaxxers haten antivaxxers, antivaxxers haten provaxxers. Ongelovigen haten christenen en framen hen als onwetend, onopgevoed, ouderwets, homofoob, intolerant en infantiel. Films en televisieprogramma’s framen de christen als een fundamentalist, een hypocriet, iemand die anderen hard oordeelt, maar niet leeft naar eigen normen en waarden. En zo kunnen we nog wel een tijdje doorgaan. Voors en tegens op zoveel terreinen van ons leven, keihard tegenover elkaar.    

Hapklare brokken  
In deze groeiende polarisatie spelen de media een cruciale en bepalende rol. Wie de informatiestroom beheerst, bepaalt immers wat als nieuws gezien mag worden. Dit wordt ook wel media-framing genoemd. Nieuwsberichten zijn geen weergave van de werkelijkheid, maar hapklare brokken informatie, waarbij we niet het hele plaatje te zien krijgen. Media framing verandert de manier waarop we informatie waarnemen en hoe we omgaan met die informatie. Organisaties zoals Amazon, Facebook en Twitter huren bedrijven en individuen in die zich bezig houden met het controleren van feiten, de zogeheten factcheckers. Zij struinen het internet af op zoek naar wat zij oormerken als onwaarheden. Het gaat daarbij helemaal niet om de feiten of de waarheid, maar om berichten die niet stroken met de ‘algemeen aanvaarde’ meningen van progressieve groeperingen.  

Tijdens de Amerikaanse verkiezingen vorig jaar zijn om die reden hele groepen monddood gemaakt doordat ac­counts en berichten massaal verwijderd werden. Onlangs nog zijn kritische berichten van internet gehaald, die de ouders van de omgekomen soldaten in Kabul hadden geplaatst op social media over het in allerhaast terug­trekken van de legertroepen door de huidige Amerikaanse regering. Dat de media in dit soort gevallen verdacht stil blijven hoeft ons niet te verbazen. In de praktijk is media framing namelijk niets anders dan een indirecte censuur van andersdenkenden. Deze oncontroleerbare vorm van censuur klinkt door in de aanpak van mondiale crisissen zoals global warming, het bestrijden van (de mutaties van) Covid-19, versterkt door ideologische thema’s als ‘inclusiviteit & diversiteit’ en Black Lives Matter. Ook onderwerpen die direct of indirect te linken zijn aan het christelijke gedachtegoed ontsnappen hier niet aan.  

Verstoten uit maatschappij  
Een christen die vasthoudt aan Gods Woord als richtsnoer, krijgt vandaag de dag het woord ‘homofoob’ te horen. Dat zou betekenen dat we een angst hebben voor homo’s. Dat klopt dus niet. Een ander voorbeeld wat u vast wel eens meemaakt onder christenen is als het gaat over de opname. Wanneer er gelijk gezegd wordt dat is escapisme (ontsnapping), dan is er geen gesprek meer mogelijk en zorgt dit ook voor polarisatie. Framing in combinatie met censuur heeft een sterk polariserende werking op de maatschappij. Het is verbijsterend om te zien hoe goed het werkt.

Wie zich verzet, is verdacht en wordt langzaamaan verstoten uit het maatschappelijke verkeer. Als gevolg daarvan ontstaan er ruzies in families, vindt er verwijdering plaats tussen vrienden en komen werkgevers en werknemers tegenover elkaar te staan. De tegenstander van God is de lachende derde. We doen precies zoals hij het bedacht heeft. Hij leunt achterover, terwijl wij het vuile werk voor hem opknappen. Ons denken wordt stapsgewijs gema­nipuleerd en we worden klaargemaakt om een centrale aansturing van problemen en thema’s te accepteren. De manipulatie door framing, gecombineerd met toenemende censuur en eenzijdige berichtgeving is niets anders dan een uiting van de wetteloosheid, die straks in de persoon van de antichrist geopenbaard zal worden, ‘wiens komst overeenkomstig de werking van de satan is, met allerlei kracht, tekenen en wonderen van de leugen, en met allerlei misleiding van de ongerechtigheid in hen die verloren gaan, omdat zij de liefde voor de waarheid niet aangenomen hebben om zalig te worden’ (2 Thessalonicenzen 2:9-10).  

Strijd tussen waarheid en leugen  
Wij daarentegen, die de liefde voor de waarheid wel aangenomen hebben, moeten beseffen dat het hier geen strijd betreft tussen het voor en het tegen, maar dat het een strijd is tussen de waarheid en de leugen. Jezus Christus is die Waarheid! En juist in deze tijd, waarin we zoveel nare, zorgelijke dingen om ons heen zien gebeuren, is het zaak om dat niet te vergeten.

Laat je niet meeslepen in onzinnige discussies, maar laten we elkaar aan het feit blijven herinneren dat de Heer Jezus Christus ons spoedig zal komen halen. Dat is wat ons troost geeft. In het bekende Bijbelgedeelte over de opname lezen we daarover: ‘Zo dan, vertroost elkander met deze woorden’ (1 Thessalonicenzen 4:18). Wij hebben alleen de Bijbelse opdracht om Jezus Christus te blijven verwachten. Wij mogen uitzien naar Hem! Vul je hart en gedachten met het Woord van God. ‘Verblijd je, want de Heere is nabij!’ (Filippenzen 4:4-5). De opname laat niet lang meer op zich wachten! Zijn we er klaar voor?  

Armand Gimbrère