Stemwijzer - waar gaat u op stemmen
Arno Lam • 95 - 2019 • Uitgave: 3
Op 20 maart worden in Nederland verkiezingen gehouden voor de Provinciale Staten en in mei voor het Europees Parlement. Beide verkiezingen kennen meestal een lage opkomst, omdat veel kiezers er het nut minder van inzien. Toch zijn deze verkiezingen van groot belang.
Immers, de Provinciale Staten kiezen de leden van de Eerste kamer en deze is medewetgever in Nederland. Maar in het Europees Parlement worden ook steeds meer besluiten genomen die grote impact hebben op onze samenleving. Met beide verkiezingen staat dus daadwerkelijk iets op het spel. Op welke partij gaat u stemmen?
In sommige orthodoxe kerken kun je er van uitgaan dat iedereen naast je ongeveer op dezelfde politieke kleur stemt, maar in evangelische en vrijzinnige kerken vind je waarschijnlijk het hele spectrum aan politieke partijen ‘in de kerkbanken’. De vraag is of christenen op alle partijen kunnen stemmen? Vanaf de kansel hoor je zelden een stemadvies, waarschijnlijk uit vrees om de scheiding tussen kerk en staat of de gewetensvrijheid te ondermijnen. In dit artikel wil ik laten zien dat het voor een dominee niet moeilijk is om een bijbels stemadvies aan de gemeenteleden te geven.
Links of rechts
Ook onder christenen zijn er soms grote verschillen in wereldbeeld. Maar om een Bijbels verantwoorde keuze in het stemhokje te maken is het van belang om steeds het christelijke wereldbeeld voor ogen te houden. Veel orthodoxe christenen kiezen in de regel voor de kleine christelijke partijen, maar een groeiende groep christenen houdt er meer linkse opvattingen op na. Bij de keuze tussen links en rechts gaat het er hoofdzakelijk om in hoeverre partijen een grotere gelijkheid van inkomen en macht nastreven en de overheid daar een belangrijke maatschappelijke rol in willen laten spelen. Linkse stemmers zijn voor meer staatsingrijpen om die grotere gelijkheid te realiseren, terwijl rechtse stemmers de bestaande ongelijkheden in inkomen en macht redelijk of onvermijdelijk vinden. Zij willen dat vooral aan de markt overlaten en leggen veel meer verantwoordelijkheid bij het individu. Partijen die een positie tussen links en rechts innemen worden middenpartijen genoemd. De Bijbel is op onderdelen heel links, maar qua persoonlijke verantwoordelijkheid ook zeker rechts. Eigen verantwoordelijkheid staat hoog in het vaandel, maar solidariteit is volgens de Bijbel een heel wezenlijk element om een samenleving te bevorderen. De indeling tussen links en rechts helpt een christen dus nog niet direct in zijn of haar keuze.
Progressief of conservatief
Soms wordt het politieke veld op een andere manier ingedeeld, namelijk in ‘progressief’ en ‘conservatief’. Conservatief betekent behoudend, terwijl progressief wijst op veranderingsgezindheid of vooruitstrevendheid. Deze indeling maakt het in de dagelijkse politiek niet altijd eenvoudiger, want rechtse regeringen kunnen grote veranderingen doorvoeren, terwijl juist de linkse oppositie ter bescherming van de zwakkeren in de samenleving heel conservatief kan zijn. Deze indeling helpt christenen dus ook al niet bij het maken van hun keuze.
De keuze zou voor christenen echter een stuk duidelijker moeten worden wanneer politieke partijen zouden worden beoordeeld op hun standpunten ten aanzien van ethische onderwerpen. Daarbij kun je overigens niet alle partijen met een van oorsprong christelijke signatuur in hetzelfde kamp onderbrengen.
Ethisch conservatieve partijen willen de persoonlijke vrijheid van mensen op bepaalde gebieden beteugelen. Er is in die visie geen onbeperkte persoonlijke vrijheid en de mens dient zich ondergeschikt te maken aan de normen die God in de Bijbel heeft neergelegd en waarmee ook richting wordt gegeven aan de wijze waarop mensen met elkaar horen om te gaan. De overheid moet in zedelijk opzicht sturend optreden. Het gaat dan vooral om morele kwesties als homoseksualiteit, abortus, euthanasie en de zondagsrust. Deze partijen erkennen dat de overheid in onze tijd niet meer de beschermer is van de christelijke norm, maar zij willen deze standpunten in de politiek wel zo stevig mogelijk laten klinken. Ethisch ‘progressieve’ partijen gaan uit van een zo groot mogelijke persoonlijke vrijheid en inmenging op het ethische vlak wordt al snel als betutteling door de staat gezien. Op de belangrijke ethische onderwerpen zijn D66, VVD, GroenLinks en de PvdA voorbeelden van ethisch progressieve partijen. De confessionele partijen SGP en ChristenUnie zijn in dit opzicht conservatief en het CDA neigt naar een middenpartij.
Dilemma
Bij de keuze voor een politieke partij ontkomen we niet aan een aantal dilemma’s. Allereerst moeten we beseffen dat we slechts één keer in de paar jaar een keuze kunnen maken. Als kiezer geven we een volmacht aan de partij van onze keuze. De volmacht geldt niet alleen voor de punten die ons aanspreken maar ook voor alle ethische standpunten van deze partijen. Als deze standpunten tegen de norm van de Bijbel ingaan, dan kan de christelijke kiezer de volmacht niet tussentijds intrekken. Pas bij de volgende verkiezingen kunnen kiezers hun oordeel uitspreken. In een representatieve democratie stellen wij immers volksvertegenwoordigers aan die namens ons keuzes maken, zonder dat zij de kiezer nog tussentijds hoeven te raadplegen.
Het tweede dilemma is dat politieke partijen na de verkiezingen coalities sluiten. Een regering die bestaat uit een coalitie van meerdere partijen sluit in ons poldermodel een coalitieakkoord. Dat betekent dat de invloed van elk van de deelnemende partijen verwatert. De ChristenUnie maakt in deze regeringsperiode deel uit van de huidige coalitie. Zij hoopt hierdoor meer van haar verkiezingsprogramma te verwezenlijken, maar er is altijd sprake van uitruil; zij zet in feite een handtekening onder een aantal afspraken die tegen de Bijbelse norm ingaan, maar kan in dat uitruilproces ook de steun krijgen voor een onderwerp dat voor de ChristenUnie belangrijk is. Er is politiek wat voor te zeggen om op deze manier iets te realiseren wat je als partij voor ogen had, maar er zijn ook christenen die grote principiële moeite hebben met de uitruil binnen dit soort monsterverbonden omdat het leidt tot verwatering van de signatuur van de partij.
Stemwijzer of partijenwijzer
Veel kiezers nemen ook voor de komende verkiezingen niet de tijd om allerlei verkiezingsprogramma’s te bestuderen, maar laten zich soms wel op het internet adviseren door stemwijzer.nl. Na het beantwoorden van een aantal vragen wordt duidelijk welke politieke partijen het dichtst bij je voorkeur uitkomen. Een kleine test leert echter dat met een bepaalde beantwoording van de vragen zowel het CDA, het FVD alsook de SGP je voorkeur zouden kunnen krijgen, terwijl deze partijen op ethische onderwerpen op behoorlijke afstand tot elkaar staan. Voor bijbelgetrouwe christenen is voor een betrouwbare uitslag eigenlijk een extra filter nodig, omdat ethische vraagstukken veel meer bepalend zouden moeten zijn voor de politieke keuze. Je kunt immers in je keuze vragen over defensie of onderwijs niet een gelijke weging geven als vragen over leven en dood. De vraag is of christenen eigenlijk wel een stemwijzer nodig zouden moeten hebben bij het bepalen van hun keuze?
Strategisch of principieel stemmen?
Soms hoor je dat mensen overwegen om eens strategisch te stemmen. Op principiële gronden stemde je misschien altijd voor de ChristenUnie, maar nu besluit je om eens voor het Forum voor Democratie (FvD) te stemmen omdat het tijd wordt dat de boel wordt opgeschud. Je hebt genoeg van die regeerakkoorden die er voor zorgen dat inhoudelijk politieke discussie op belangrijke onderwerpen niet meer mogelijk is omdat de uitkomsten al zijn dichtgetimmerd door de coalitie en zelfs aan die partijen daarna geen individuele vrijheid meer laat. Je bent het misschien niet helemaal eens met alle standpunten van de partij waarop je deze keer strategisch gaat stemmen, maar je hoopt bij te dragen aan een beweging die in ieder geval voor verandering zorgt. Ook dan geldt voor christenen dat zij zich bewust moeten zijn van het geven van een volmacht op alle punten waar die politieke partij voor staat. Kun je die volmacht wel met een gerust geweten geven? Kun je de invulling van je gewetensvrijheid ook daadwerkelijk verantwoorden?
Laten we eens twee voorbeelden uitlichten:
Mensen kunnen enthousiast zijn over GroenLinks, omdat deze partij opkomt voor de zwakkeren in de samenleving en strijdt voor een groenere wereld. Of een stemmer is te spreken over de milieustandpunten van D66. De meeste christenen zullen zich in die standpunten van sociale rechtvaardigheid en duurzaamheid kunnen vinden. Maar beide partijen zijn op ethisch vlak zeer progressief en stellen zich in de discussie over abortus of euthanasie vaak lijnrecht op tegenover de pro-life standpunten van de Bijbel.
Het Forum voor Democratie (FVD) is een partij die sterk groeit en die naar verwachting hoge ogen zal gooien bij de komende verkiezingen. Ze durven zich uit te spreken over actuele thema’s (een verenigd Europa waar de nationale identiteiten vervagen, directe inspraak van de burgers en een twijfelachtige causaliteit in de discussie over het effect van de CO2-uitstoot op de opwarming van de aarde) en ze laten daarbij een geluid horen dat op deelthema’s zeker ook bij conservatieve christenen een luisterend oor kan krijgen. Maar dat is maar een gedeelte van hun programma. Op het ethische vlak nemen zij met de andere partijen zeer progressieve standpunten in.
Het ‘zout’ in de politiek
Principieel kiezen is juist in deze tijd belangrijker dan ooit. Er zullen steeds minder grote partijen overblijven. De kans is groot dat toekomstige regeringen bestaan uit een coalitie van tenminste 5 partijen. Nederland wordt weliswaar steeds minder christelijk, maar partijen als de ChristenUnie en de SGP kunnen juist in de toekomst wel eens belangrijke sleutelposities innemen en daardoor echt het zout van het politieke bestel blijven vormen. Hun steun en stem zijn dan nodig voor een meerderheid op bepaalde onderwerpen. Maar dat zout kunnen zij alleen blijven als de christelijke kiezer zich hiervan bewust blijft en op deze partijen blijft stemmen. Er is geen twijfel dat beide christelijke partijen meer zetels in de Kamers zouden hebben als christenen hun keuze allereerst zouden bepalen op grond van de ethische standpunten van alle partijen.
Als je wilt dat er nog een stevig christelijk geluid in het politieke bestel blijft klinken dat zelfs op belangrijke onderwerpen een doorslaggevende stem kan hebben, dan is er niet veel keuze. Door de ethische filter te plaatsen kom je uit bij één van de twee christelijke partijen. Hoewel zij op de grote ethische vraagstukken op dezelfde lijn zitten, zijn er zeker nuanceverschillen tussen deze partijen en daarom valt er voor christenen ook daadwerkelijk iets te kiezen. Een stemwijzer op het internet heb je daarbij niet echt nodig.
Arno Lam
Immers, de Provinciale Staten kiezen de leden van de Eerste kamer en deze is medewetgever in Nederland. Maar in het Europees Parlement worden ook steeds meer besluiten genomen die grote impact hebben op onze samenleving. Met beide verkiezingen staat dus daadwerkelijk iets op het spel. Op welke partij gaat u stemmen?
In sommige orthodoxe kerken kun je er van uitgaan dat iedereen naast je ongeveer op dezelfde politieke kleur stemt, maar in evangelische en vrijzinnige kerken vind je waarschijnlijk het hele spectrum aan politieke partijen ‘in de kerkbanken’. De vraag is of christenen op alle partijen kunnen stemmen? Vanaf de kansel hoor je zelden een stemadvies, waarschijnlijk uit vrees om de scheiding tussen kerk en staat of de gewetensvrijheid te ondermijnen. In dit artikel wil ik laten zien dat het voor een dominee niet moeilijk is om een bijbels stemadvies aan de gemeenteleden te geven.
Links of rechts
Ook onder christenen zijn er soms grote verschillen in wereldbeeld. Maar om een Bijbels verantwoorde keuze in het stemhokje te maken is het van belang om steeds het christelijke wereldbeeld voor ogen te houden. Veel orthodoxe christenen kiezen in de regel voor de kleine christelijke partijen, maar een groeiende groep christenen houdt er meer linkse opvattingen op na. Bij de keuze tussen links en rechts gaat het er hoofdzakelijk om in hoeverre partijen een grotere gelijkheid van inkomen en macht nastreven en de overheid daar een belangrijke maatschappelijke rol in willen laten spelen. Linkse stemmers zijn voor meer staatsingrijpen om die grotere gelijkheid te realiseren, terwijl rechtse stemmers de bestaande ongelijkheden in inkomen en macht redelijk of onvermijdelijk vinden. Zij willen dat vooral aan de markt overlaten en leggen veel meer verantwoordelijkheid bij het individu. Partijen die een positie tussen links en rechts innemen worden middenpartijen genoemd. De Bijbel is op onderdelen heel links, maar qua persoonlijke verantwoordelijkheid ook zeker rechts. Eigen verantwoordelijkheid staat hoog in het vaandel, maar solidariteit is volgens de Bijbel een heel wezenlijk element om een samenleving te bevorderen. De indeling tussen links en rechts helpt een christen dus nog niet direct in zijn of haar keuze.
Progressief of conservatief
Soms wordt het politieke veld op een andere manier ingedeeld, namelijk in ‘progressief’ en ‘conservatief’. Conservatief betekent behoudend, terwijl progressief wijst op veranderingsgezindheid of vooruitstrevendheid. Deze indeling maakt het in de dagelijkse politiek niet altijd eenvoudiger, want rechtse regeringen kunnen grote veranderingen doorvoeren, terwijl juist de linkse oppositie ter bescherming van de zwakkeren in de samenleving heel conservatief kan zijn. Deze indeling helpt christenen dus ook al niet bij het maken van hun keuze.
De keuze zou voor christenen echter een stuk duidelijker moeten worden wanneer politieke partijen zouden worden beoordeeld op hun standpunten ten aanzien van ethische onderwerpen. Daarbij kun je overigens niet alle partijen met een van oorsprong christelijke signatuur in hetzelfde kamp onderbrengen.
Ethisch conservatieve partijen willen de persoonlijke vrijheid van mensen op bepaalde gebieden beteugelen. Er is in die visie geen onbeperkte persoonlijke vrijheid en de mens dient zich ondergeschikt te maken aan de normen die God in de Bijbel heeft neergelegd en waarmee ook richting wordt gegeven aan de wijze waarop mensen met elkaar horen om te gaan. De overheid moet in zedelijk opzicht sturend optreden. Het gaat dan vooral om morele kwesties als homoseksualiteit, abortus, euthanasie en de zondagsrust. Deze partijen erkennen dat de overheid in onze tijd niet meer de beschermer is van de christelijke norm, maar zij willen deze standpunten in de politiek wel zo stevig mogelijk laten klinken. Ethisch ‘progressieve’ partijen gaan uit van een zo groot mogelijke persoonlijke vrijheid en inmenging op het ethische vlak wordt al snel als betutteling door de staat gezien. Op de belangrijke ethische onderwerpen zijn D66, VVD, GroenLinks en de PvdA voorbeelden van ethisch progressieve partijen. De confessionele partijen SGP en ChristenUnie zijn in dit opzicht conservatief en het CDA neigt naar een middenpartij.
Dilemma
Bij de keuze voor een politieke partij ontkomen we niet aan een aantal dilemma’s. Allereerst moeten we beseffen dat we slechts één keer in de paar jaar een keuze kunnen maken. Als kiezer geven we een volmacht aan de partij van onze keuze. De volmacht geldt niet alleen voor de punten die ons aanspreken maar ook voor alle ethische standpunten van deze partijen. Als deze standpunten tegen de norm van de Bijbel ingaan, dan kan de christelijke kiezer de volmacht niet tussentijds intrekken. Pas bij de volgende verkiezingen kunnen kiezers hun oordeel uitspreken. In een representatieve democratie stellen wij immers volksvertegenwoordigers aan die namens ons keuzes maken, zonder dat zij de kiezer nog tussentijds hoeven te raadplegen.
Het tweede dilemma is dat politieke partijen na de verkiezingen coalities sluiten. Een regering die bestaat uit een coalitie van meerdere partijen sluit in ons poldermodel een coalitieakkoord. Dat betekent dat de invloed van elk van de deelnemende partijen verwatert. De ChristenUnie maakt in deze regeringsperiode deel uit van de huidige coalitie. Zij hoopt hierdoor meer van haar verkiezingsprogramma te verwezenlijken, maar er is altijd sprake van uitruil; zij zet in feite een handtekening onder een aantal afspraken die tegen de Bijbelse norm ingaan, maar kan in dat uitruilproces ook de steun krijgen voor een onderwerp dat voor de ChristenUnie belangrijk is. Er is politiek wat voor te zeggen om op deze manier iets te realiseren wat je als partij voor ogen had, maar er zijn ook christenen die grote principiële moeite hebben met de uitruil binnen dit soort monsterverbonden omdat het leidt tot verwatering van de signatuur van de partij.
Stemwijzer of partijenwijzer
Veel kiezers nemen ook voor de komende verkiezingen niet de tijd om allerlei verkiezingsprogramma’s te bestuderen, maar laten zich soms wel op het internet adviseren door stemwijzer.nl. Na het beantwoorden van een aantal vragen wordt duidelijk welke politieke partijen het dichtst bij je voorkeur uitkomen. Een kleine test leert echter dat met een bepaalde beantwoording van de vragen zowel het CDA, het FVD alsook de SGP je voorkeur zouden kunnen krijgen, terwijl deze partijen op ethische onderwerpen op behoorlijke afstand tot elkaar staan. Voor bijbelgetrouwe christenen is voor een betrouwbare uitslag eigenlijk een extra filter nodig, omdat ethische vraagstukken veel meer bepalend zouden moeten zijn voor de politieke keuze. Je kunt immers in je keuze vragen over defensie of onderwijs niet een gelijke weging geven als vragen over leven en dood. De vraag is of christenen eigenlijk wel een stemwijzer nodig zouden moeten hebben bij het bepalen van hun keuze?
Strategisch of principieel stemmen?
Soms hoor je dat mensen overwegen om eens strategisch te stemmen. Op principiële gronden stemde je misschien altijd voor de ChristenUnie, maar nu besluit je om eens voor het Forum voor Democratie (FvD) te stemmen omdat het tijd wordt dat de boel wordt opgeschud. Je hebt genoeg van die regeerakkoorden die er voor zorgen dat inhoudelijk politieke discussie op belangrijke onderwerpen niet meer mogelijk is omdat de uitkomsten al zijn dichtgetimmerd door de coalitie en zelfs aan die partijen daarna geen individuele vrijheid meer laat. Je bent het misschien niet helemaal eens met alle standpunten van de partij waarop je deze keer strategisch gaat stemmen, maar je hoopt bij te dragen aan een beweging die in ieder geval voor verandering zorgt. Ook dan geldt voor christenen dat zij zich bewust moeten zijn van het geven van een volmacht op alle punten waar die politieke partij voor staat. Kun je die volmacht wel met een gerust geweten geven? Kun je de invulling van je gewetensvrijheid ook daadwerkelijk verantwoorden?
Laten we eens twee voorbeelden uitlichten:
Mensen kunnen enthousiast zijn over GroenLinks, omdat deze partij opkomt voor de zwakkeren in de samenleving en strijdt voor een groenere wereld. Of een stemmer is te spreken over de milieustandpunten van D66. De meeste christenen zullen zich in die standpunten van sociale rechtvaardigheid en duurzaamheid kunnen vinden. Maar beide partijen zijn op ethisch vlak zeer progressief en stellen zich in de discussie over abortus of euthanasie vaak lijnrecht op tegenover de pro-life standpunten van de Bijbel.
Het Forum voor Democratie (FVD) is een partij die sterk groeit en die naar verwachting hoge ogen zal gooien bij de komende verkiezingen. Ze durven zich uit te spreken over actuele thema’s (een verenigd Europa waar de nationale identiteiten vervagen, directe inspraak van de burgers en een twijfelachtige causaliteit in de discussie over het effect van de CO2-uitstoot op de opwarming van de aarde) en ze laten daarbij een geluid horen dat op deelthema’s zeker ook bij conservatieve christenen een luisterend oor kan krijgen. Maar dat is maar een gedeelte van hun programma. Op het ethische vlak nemen zij met de andere partijen zeer progressieve standpunten in.
Het ‘zout’ in de politiek
Principieel kiezen is juist in deze tijd belangrijker dan ooit. Er zullen steeds minder grote partijen overblijven. De kans is groot dat toekomstige regeringen bestaan uit een coalitie van tenminste 5 partijen. Nederland wordt weliswaar steeds minder christelijk, maar partijen als de ChristenUnie en de SGP kunnen juist in de toekomst wel eens belangrijke sleutelposities innemen en daardoor echt het zout van het politieke bestel blijven vormen. Hun steun en stem zijn dan nodig voor een meerderheid op bepaalde onderwerpen. Maar dat zout kunnen zij alleen blijven als de christelijke kiezer zich hiervan bewust blijft en op deze partijen blijft stemmen. Er is geen twijfel dat beide christelijke partijen meer zetels in de Kamers zouden hebben als christenen hun keuze allereerst zouden bepalen op grond van de ethische standpunten van alle partijen.
Als je wilt dat er nog een stevig christelijk geluid in het politieke bestel blijft klinken dat zelfs op belangrijke onderwerpen een doorslaggevende stem kan hebben, dan is er niet veel keuze. Door de ethische filter te plaatsen kom je uit bij één van de twee christelijke partijen. Hoewel zij op de grote ethische vraagstukken op dezelfde lijn zitten, zijn er zeker nuanceverschillen tussen deze partijen en daarom valt er voor christenen ook daadwerkelijk iets te kiezen. Een stemwijzer op het internet heb je daarbij niet echt nodig.
Arno Lam
