Rusland, zó dichtbij en toch zo onbekend
Frits Boekhoff • 97 - 2021 • Uitgave: 6
Als Rusland in het nieuws komt is dat overwegend in negatieve zin. Nederlanders zijn totaal westers georiënteerd. Ons beeld van Rusland wordt bepaald door een aantal Ruslanddeskundigen in New York. Hun artikelen komen in The New York Times of The Washington Post en die worden dan weer gelezen door Ruslanddeskundigen bij ons.
Verder zijn in films de Russen bijna altijd de criminelen. We hebben soms best rare ideeën over Rusland. Dat het zo ver weg is (nou, Alicante in Spanje is net zo ver). En dat het er altijd koud is (als je zomers komt is het bloedheet). Het enige dat we misschien weten is dat de dochter van president Poetin in Nederland woont.
Rusland heeft een probleem
Rusland is het grootste land ter wereld. Twee keer zo groot als de VS. Nederland past ruim 400 keer in Rusland. Het aantal inwoners van Rusland is in relatie tot de grootte van het land bijzonder klein, slechts 141 miljoen. Rusland heeft minder inwoners dan bijvoorbeeld Pakistan of Nigeria. En niet zo’n beetje ook. Een land als Pakistan heeft 233 miljoen inwoners. Dus 90 miljoen inwoners meer dan Rusland. Economisch doet Rusland het ook niet zo goed. Hun economie is bijvoorbeeld fors kleiner dan die van Duitsland en dat terwijl Duisland qua oppervlakte en aantal inwoners fors kleiner is dan Rusland.
Qua bevolkingsaantallen is Rusland stervende. Het inwonertal van Rusland daalt de komende vijftien jaar, mogelijk zelfs met 12 miljoen mensen. Dat schrijft The Moscow Times op basis van het jaarrapport van het Russische bureau voor de statistiek. Van het midden van de jaren zestig tot het einde van de jaren tachtig van de vorige eeuw kende de Russische bevolking een lichte toename. De instorting van de Sovjet-Unie in 1991 leidde echter tot een bevolkingscrisis, die nog werd verergerd door lage lonen, massale werkloosheid en alcoholmisbruik.
Russische armoede
Het hoge alcoholgebruik heeft wel een oorzaak. Naast een groep zeer rijke Russen zijn veel Russen wanhopig en arm. In Russische steden heeft bijna niemand een tuin. Als je in Rusland niks hebt, ga je dood. Er is geen sociaal netwerk. In een appartement in Moskou van 50m2 wonen soms zes mensen. Ze slapen in de keuken, de gang, de slaapkamer en in de woonkamer. De hoge sterftecijfers zijn in Rusland traditioneel grotendeels aan alcohol te wijten. Sinds zijn machtsovername aan het begin van deze eeuw beschouwt de Russische president Vladimir Poetin de bevolkingsafname als een van zijn absolute prioriteiten. Deze aandacht van het Kremlin komt mede doordat de aanwas van rekruten voor het leger in het gedrang komt.
Het Kremlin weet: geweld en intimidatie loont
Het wordt wel eens vergeten maar de Tweede Wereldoorlog is niet alleen door Nazi-Duitsland begonnen. Hitler en Stalin hadden afgesproken om samen Polen te veroveren. Door Duitsland en de Sovjet-Unie werd in september 1939 Polen binnengevallen en begon de Tweede Wereldoorlog. De belofte van de geallieerden, met name Frankrijk en Engeland, om Polen te hulp te komen bleek niets waard. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en het ontstaan van Rusland zien we dat Poetin de verdeeldheid, besluiteloosheid en daardoor de zwakte van de NAVO goed doorziet. De laatste jaren heeft Rusland haar militaire macht getoond, wetend dat de NAVO wel blaft maar nooit bijt. Geweld loont wel degelijk. De Russen zijn in 2008 Georgië en in 2014 Oekraïne binnengevallen. In dat zelfde jaar hebben ze de Krim geannexeerd en zijn de Russen nu actief in Libië, Syrië en ook in hun achtertuin in Azerbeidzjan (Armenië). Op dit moment is de situatie in Oekraïne zeer explosief. Europese landen als Zweden en Finland maken zich zorgen. Zweden, pompt miljarden in haar defensie omdat een gewapende aanval van Rusland niet is uit te sluiten. In Zweden werd vanwege de toegenomen Russische dreiging de dienstplicht weer ingevoerd. Begrijpelijk voor een land dat aan Rusland grenst en dat de geschiedenis kent. Wie zich de meeste zorgen maken zijn de Baltische staten. Dat zijn de landen Estland, Letland en Litouwen. Als we kijken naar het excuus dat Poetin aanvoerde om de Krim te annexeren dan kunnen we eenvoudig voorstellen dat Rusland in de Baltische staten opnieuw toeslaat.
KADER
In augustus 2019 bewaakten Nederlandse F-16 piloten het luchtruim boven de Baltische staten, als ondeelbaar van een NAVO-missie. Tegelijkertijd worden hun partners in Nederland lastiggevallen. Zij worden herhaaldelijk anoniem gebeld door mannen met een Russisch accent die tegen hen zeggen dat hun man ‘maar beter kan vertrekken’.
Er wonen in de Baltische staten relatief veel Russen of Russisch-gezinde mensen, net als in de Krim. Deze ‘landgenoten’ lijden volgens Rusland onder een discriminerend bestuur, dus komt Poetin wel even helpen. Volgens Poetin ‘wilden’ de burgers van de Krim geannexeerd worden. Wat denkt u dat de NAVO doet als de Baltische staten worden geannexeerd door Rusland? Ik denk veel diplomatieke poeha, ernstige woorden uit Brussel, sancties en verder… niets. Poetin weet dit.
Rusland komt qua militaire kracht in geen velden of wegen in de buurt van de gecombineerde militaire kracht van de NAVO. Poetin wil geen groot conflict met de NAVO. Wat het land wel doet is het ene NAVO-lid tegen het andere uitspelen.
China als bondgenoot?
Het is altijd verstandig om je te verplaatsen in de gedachten van de tegenpartij. Rusland voelt zich bedreigd en omsingeld door westerse allianties. Niet geheel ten onrechte. Napoleon en Hitler zijn Rusland vanuit het westen binnengevallen. De reactie van de NAVO bij de ineenstorting van de Sovjet-Unie was niet altijd diplomatiek handig en heeft deze gevoelens versterkt. Rusland is onmeetbaar groot, heeft heel weinig inwoners en wordt omringd door krachtige militaire krachten zoals de NAVO en China.
Tegenover het China van Xi Jinping is Poetin een stuk voorzichtiger en diplomatieker dan tegen Europa. Dat heeft meerdere redenen. China is veel assertiever en China is agressiever, zoals in de Zuid-Chinese Zee en richting Taiwan. Wat Rusland en China gemeen hebben is een afkeer van inmenging van buitenaf bij binnenlandse aangelegenheden zoals mensenrechten. Ook hebben Poetin en Xi dezelfde stijl van regeren. Rusland zal het machtige China, in het Verre Oosten, echter nooit helemaal willen en kunnen vertrouwen. Pikant detail: Rusland heeft mensen te weinig en China heeft juist mensen genoeg. Inmiddels zijn miljoenen Chinezen werkzaam in het oosten van Rusland, daar waar beide landsgrenzen elkaar raken.
Russisch-orthodoxe kerk
Van de 141 miljoen inwoners noemen ruim 100 miljoen zichzelf orthodox christen. Hoewel het rooms-katholieke geloof een zustergeloof is, zijn er een aantal verschillen. Priesters kunnen getrouwd zijn en orthodoxe gelovigen slaan het kruis andersom. Kerken hebben geen torens maar de bekende sprookjesachtige gouden puntkoepels. De Russisch-orthodoxe kerk is een belangrijke factor in het beleid van het Kremlin. De kerk heeft een sterke lobby in de Russische politiek en daarnaast komen de normen en waarden van de kerk erg overeen met die van het Kremlin. Beide partijen hebben nationalisme hoog in het vaandel staan en zien gevoel van trots als een belangrijk onderdeel van de Russische samenleving. Moskou ziet zichzelf als een verdediger van ‘traditionele waarden’ tegen een zondvloed uit Europa en de VS van ongodsdienstigheid, seksuele decadentie en de opoffering van hun culturele en nationale zelfbeschikking. Volgens Poetin verkwanselen Europa en de VS haar eigen waarden en normen. In de VS en Europa zijn een aantal leiders dit met Poetin eens. En wat te denken van NAVO-lid Turkije. Dat is bepaald geen betrouwbare NAVO-partner. Deze ontwikkelingen verdelen en verzwakken de NAVO wel degelijk.
Het gaat buiten de context van dit artikel maar het mag niet onvermeld blijven dat Bijbelgetrouwe evangelische christenen het in Rusland héél moeilijk hebben. De godsdienstvrijheid ligt flink aan banden. Officieel om islamitische terroristen tegen te werken, maar christenen ondervinden ook de gevolgen daarvan. Wie bij mensen thuis of op straat zijn geloof verkondigt, betaalt een torenhoge boete.
Russisch gas
Rusland heeft het buitenland economisch weinig te bieden. Wat het land wel heeft is gas, veel gas. Een geweldige inkomstenbron die de Russische regering niet kan missen in het toch al economisch zwakke land. Teruglopende aardgasinkomsten zal tot meer armoede, alcoholgebruik, sterfte en binnenlandse onlusten leiden. Verder is Russisch gas voor Poetin een zwaar politiek drukmiddel, zeker voor Europa dat steeds meer afhankelijk is van Russisch gas. Kortom aardgasinkomsten zijn van vitaal belang voor Rusland en zijn een oorlog waard.
Israëlisch gas
Redelijk recent zijn er zijn grote aardgasvondsten in de Middellandse Zee gedaan. Vooral door Israël. Dit heeft geleid tot het EastMed-project. Dat is een pijplijn die dit aardgas uit de oostelijke Middellandse Zee moet transporteren naar Europa. Begin 2020 heeft Israël met Cyprus en Griekenland een overeenkomst gesloten om een 1900 kilometer lange pijpleiding aan te leggen, de EastMed-leiding. Voor Rusland is dit uiteraard heel slecht nieuws.
Poetin lokt conflict uit
Militair ingrijpen is voor Poetin een reële optie, hij heeft dat immers eerder gedaan. Redenen genoeg: als bliksemafleider van binnenlandse onlusten, om puur economische redenen en om ervoor te zorgen dat er geld genoeg is om het leger te onderhouden. Agressie van Rusland komt niet voort uit kracht maar uit wanhoop.
KADER
Rusland en de Bijbel
Christenen hebben altijd al een bijzondere interesse gehad in Rusland. Ezechiël 38 geeft een beschrijving van de koning van het Noorden: ‘U zult uit uw woonplaats komen, uit het uiterste noorden, u en vele volken…’ (vers 15).
Dit schrijft de profeet Ezechiël vanuit Jeruzalem als gezichtspunt. Als je een rechte lijn omhoog trekt vanuit Jeruzalem dan kom je uit in… Moskou.
Frits Boekhoff
Verder zijn in films de Russen bijna altijd de criminelen. We hebben soms best rare ideeën over Rusland. Dat het zo ver weg is (nou, Alicante in Spanje is net zo ver). En dat het er altijd koud is (als je zomers komt is het bloedheet). Het enige dat we misschien weten is dat de dochter van president Poetin in Nederland woont.
Rusland heeft een probleem
Rusland is het grootste land ter wereld. Twee keer zo groot als de VS. Nederland past ruim 400 keer in Rusland. Het aantal inwoners van Rusland is in relatie tot de grootte van het land bijzonder klein, slechts 141 miljoen. Rusland heeft minder inwoners dan bijvoorbeeld Pakistan of Nigeria. En niet zo’n beetje ook. Een land als Pakistan heeft 233 miljoen inwoners. Dus 90 miljoen inwoners meer dan Rusland. Economisch doet Rusland het ook niet zo goed. Hun economie is bijvoorbeeld fors kleiner dan die van Duitsland en dat terwijl Duisland qua oppervlakte en aantal inwoners fors kleiner is dan Rusland.
Qua bevolkingsaantallen is Rusland stervende. Het inwonertal van Rusland daalt de komende vijftien jaar, mogelijk zelfs met 12 miljoen mensen. Dat schrijft The Moscow Times op basis van het jaarrapport van het Russische bureau voor de statistiek. Van het midden van de jaren zestig tot het einde van de jaren tachtig van de vorige eeuw kende de Russische bevolking een lichte toename. De instorting van de Sovjet-Unie in 1991 leidde echter tot een bevolkingscrisis, die nog werd verergerd door lage lonen, massale werkloosheid en alcoholmisbruik.
Russische armoede
Het hoge alcoholgebruik heeft wel een oorzaak. Naast een groep zeer rijke Russen zijn veel Russen wanhopig en arm. In Russische steden heeft bijna niemand een tuin. Als je in Rusland niks hebt, ga je dood. Er is geen sociaal netwerk. In een appartement in Moskou van 50m2 wonen soms zes mensen. Ze slapen in de keuken, de gang, de slaapkamer en in de woonkamer. De hoge sterftecijfers zijn in Rusland traditioneel grotendeels aan alcohol te wijten. Sinds zijn machtsovername aan het begin van deze eeuw beschouwt de Russische president Vladimir Poetin de bevolkingsafname als een van zijn absolute prioriteiten. Deze aandacht van het Kremlin komt mede doordat de aanwas van rekruten voor het leger in het gedrang komt.
Het Kremlin weet: geweld en intimidatie loont
Het wordt wel eens vergeten maar de Tweede Wereldoorlog is niet alleen door Nazi-Duitsland begonnen. Hitler en Stalin hadden afgesproken om samen Polen te veroveren. Door Duitsland en de Sovjet-Unie werd in september 1939 Polen binnengevallen en begon de Tweede Wereldoorlog. De belofte van de geallieerden, met name Frankrijk en Engeland, om Polen te hulp te komen bleek niets waard. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en het ontstaan van Rusland zien we dat Poetin de verdeeldheid, besluiteloosheid en daardoor de zwakte van de NAVO goed doorziet. De laatste jaren heeft Rusland haar militaire macht getoond, wetend dat de NAVO wel blaft maar nooit bijt. Geweld loont wel degelijk. De Russen zijn in 2008 Georgië en in 2014 Oekraïne binnengevallen. In dat zelfde jaar hebben ze de Krim geannexeerd en zijn de Russen nu actief in Libië, Syrië en ook in hun achtertuin in Azerbeidzjan (Armenië). Op dit moment is de situatie in Oekraïne zeer explosief. Europese landen als Zweden en Finland maken zich zorgen. Zweden, pompt miljarden in haar defensie omdat een gewapende aanval van Rusland niet is uit te sluiten. In Zweden werd vanwege de toegenomen Russische dreiging de dienstplicht weer ingevoerd. Begrijpelijk voor een land dat aan Rusland grenst en dat de geschiedenis kent. Wie zich de meeste zorgen maken zijn de Baltische staten. Dat zijn de landen Estland, Letland en Litouwen. Als we kijken naar het excuus dat Poetin aanvoerde om de Krim te annexeren dan kunnen we eenvoudig voorstellen dat Rusland in de Baltische staten opnieuw toeslaat.
KADER
In augustus 2019 bewaakten Nederlandse F-16 piloten het luchtruim boven de Baltische staten, als ondeelbaar van een NAVO-missie. Tegelijkertijd worden hun partners in Nederland lastiggevallen. Zij worden herhaaldelijk anoniem gebeld door mannen met een Russisch accent die tegen hen zeggen dat hun man ‘maar beter kan vertrekken’.
Er wonen in de Baltische staten relatief veel Russen of Russisch-gezinde mensen, net als in de Krim. Deze ‘landgenoten’ lijden volgens Rusland onder een discriminerend bestuur, dus komt Poetin wel even helpen. Volgens Poetin ‘wilden’ de burgers van de Krim geannexeerd worden. Wat denkt u dat de NAVO doet als de Baltische staten worden geannexeerd door Rusland? Ik denk veel diplomatieke poeha, ernstige woorden uit Brussel, sancties en verder… niets. Poetin weet dit.
Rusland komt qua militaire kracht in geen velden of wegen in de buurt van de gecombineerde militaire kracht van de NAVO. Poetin wil geen groot conflict met de NAVO. Wat het land wel doet is het ene NAVO-lid tegen het andere uitspelen.
China als bondgenoot?
Het is altijd verstandig om je te verplaatsen in de gedachten van de tegenpartij. Rusland voelt zich bedreigd en omsingeld door westerse allianties. Niet geheel ten onrechte. Napoleon en Hitler zijn Rusland vanuit het westen binnengevallen. De reactie van de NAVO bij de ineenstorting van de Sovjet-Unie was niet altijd diplomatiek handig en heeft deze gevoelens versterkt. Rusland is onmeetbaar groot, heeft heel weinig inwoners en wordt omringd door krachtige militaire krachten zoals de NAVO en China.
Tegenover het China van Xi Jinping is Poetin een stuk voorzichtiger en diplomatieker dan tegen Europa. Dat heeft meerdere redenen. China is veel assertiever en China is agressiever, zoals in de Zuid-Chinese Zee en richting Taiwan. Wat Rusland en China gemeen hebben is een afkeer van inmenging van buitenaf bij binnenlandse aangelegenheden zoals mensenrechten. Ook hebben Poetin en Xi dezelfde stijl van regeren. Rusland zal het machtige China, in het Verre Oosten, echter nooit helemaal willen en kunnen vertrouwen. Pikant detail: Rusland heeft mensen te weinig en China heeft juist mensen genoeg. Inmiddels zijn miljoenen Chinezen werkzaam in het oosten van Rusland, daar waar beide landsgrenzen elkaar raken.
Russisch-orthodoxe kerk
Van de 141 miljoen inwoners noemen ruim 100 miljoen zichzelf orthodox christen. Hoewel het rooms-katholieke geloof een zustergeloof is, zijn er een aantal verschillen. Priesters kunnen getrouwd zijn en orthodoxe gelovigen slaan het kruis andersom. Kerken hebben geen torens maar de bekende sprookjesachtige gouden puntkoepels. De Russisch-orthodoxe kerk is een belangrijke factor in het beleid van het Kremlin. De kerk heeft een sterke lobby in de Russische politiek en daarnaast komen de normen en waarden van de kerk erg overeen met die van het Kremlin. Beide partijen hebben nationalisme hoog in het vaandel staan en zien gevoel van trots als een belangrijk onderdeel van de Russische samenleving. Moskou ziet zichzelf als een verdediger van ‘traditionele waarden’ tegen een zondvloed uit Europa en de VS van ongodsdienstigheid, seksuele decadentie en de opoffering van hun culturele en nationale zelfbeschikking. Volgens Poetin verkwanselen Europa en de VS haar eigen waarden en normen. In de VS en Europa zijn een aantal leiders dit met Poetin eens. En wat te denken van NAVO-lid Turkije. Dat is bepaald geen betrouwbare NAVO-partner. Deze ontwikkelingen verdelen en verzwakken de NAVO wel degelijk.
Het gaat buiten de context van dit artikel maar het mag niet onvermeld blijven dat Bijbelgetrouwe evangelische christenen het in Rusland héél moeilijk hebben. De godsdienstvrijheid ligt flink aan banden. Officieel om islamitische terroristen tegen te werken, maar christenen ondervinden ook de gevolgen daarvan. Wie bij mensen thuis of op straat zijn geloof verkondigt, betaalt een torenhoge boete.
Russisch gas
Rusland heeft het buitenland economisch weinig te bieden. Wat het land wel heeft is gas, veel gas. Een geweldige inkomstenbron die de Russische regering niet kan missen in het toch al economisch zwakke land. Teruglopende aardgasinkomsten zal tot meer armoede, alcoholgebruik, sterfte en binnenlandse onlusten leiden. Verder is Russisch gas voor Poetin een zwaar politiek drukmiddel, zeker voor Europa dat steeds meer afhankelijk is van Russisch gas. Kortom aardgasinkomsten zijn van vitaal belang voor Rusland en zijn een oorlog waard.
Israëlisch gas
Redelijk recent zijn er zijn grote aardgasvondsten in de Middellandse Zee gedaan. Vooral door Israël. Dit heeft geleid tot het EastMed-project. Dat is een pijplijn die dit aardgas uit de oostelijke Middellandse Zee moet transporteren naar Europa. Begin 2020 heeft Israël met Cyprus en Griekenland een overeenkomst gesloten om een 1900 kilometer lange pijpleiding aan te leggen, de EastMed-leiding. Voor Rusland is dit uiteraard heel slecht nieuws.
Poetin lokt conflict uit
Militair ingrijpen is voor Poetin een reële optie, hij heeft dat immers eerder gedaan. Redenen genoeg: als bliksemafleider van binnenlandse onlusten, om puur economische redenen en om ervoor te zorgen dat er geld genoeg is om het leger te onderhouden. Agressie van Rusland komt niet voort uit kracht maar uit wanhoop.
KADER
Rusland en de Bijbel
Christenen hebben altijd al een bijzondere interesse gehad in Rusland. Ezechiël 38 geeft een beschrijving van de koning van het Noorden: ‘U zult uit uw woonplaats komen, uit het uiterste noorden, u en vele volken…’ (vers 15).
Dit schrijft de profeet Ezechiël vanuit Jeruzalem als gezichtspunt. Als je een rechte lijn omhoog trekt vanuit Jeruzalem dan kom je uit in… Moskou.
Frits Boekhoff
