Robots op de kansel?
Jaap Spaans • 91 - 2015 • Uitgave: 13
Robots zijn bezig aan een onstuitbare opmars. Onbemande drones worden ingezet voor observaties en oorlogshandelingen, de inzet van robotsoldaten op het slagveld is slechts een kwestie van tijd. In de gezondheidszorg wordt robottechnologie al op grote schaal toegepast en nu is de sociale sector aan de beurt. Zullen robots ons straks toespreken vanaf de kansel?
Een kort nieuwsbericht in Het Zoeklicht nummer 9: ‘Robotpredikanten worden realiteit’. Volgens de Amerikaanse predikant Christopher Benek zullen robotpredikanten in de nabije toekomst een onmiskenbare realiteit worden. Nee toch, was mijn eerste gedachte. Op zijn website schrijft Benek regelmatig over kunstmatige intelligentie in relatie tot geloof. Is het fictie of werkelijkheid?
Een reportage op 10 mei 2015 van het televisieprogramma Tegenlicht van de VPRO: ‘De robot als mens’, verschafte meer duidelijkheid. Robots worden vaker ingezet dan velen denken. Deskundigen zijn zelfs van mening dat de tijd rijp is voor een discussie over robotethiek. De voordelen van robotica zijn vele, maar zoals bij veel moderne ontwikkelingen zijn er ook ethische waarden in het geding.
Computerdominantie
De opmars van robotica is een logisch gevolg van een door computertechnologie gedomineerde samenleving. Aan die dominantie dragen we allemaal bij, vrijwillig of gedwongen door beleidsmaatregelen bij de overheid en het bedrijfsleven. In het verleden is in Het Zoeklicht ruimschoots aandacht besteed aan de ethische aspecten van onderwerpen als biometrie en chiptechnologie, persoonsregistratie en privacy. Nog maar enige decennia geleden waren robots leuke apparaatjes die levende wezens imiteerden en toen werden omschreven als automaten. Moderne robots zijn tot veel meer in staat en zullen snel een plaats verwerven in onze samenleving.
Een belangrijke eigenschap van een robot is dat deze voor de mens werkt. In veel fabrieken, zoals de auto-industrie, is saai productiewerk al overgenomen door robots die met grote precisie hun werk verrichten. Ze voeren meestal een afgebakende taak uit, klagen nooit, staken niet en raken niet vermoeid. Japan is op dat gebied vooruitstrevend en daar wordt koortsachtig gewerkt aan robots die een ‘ziel’ hebben (bezielde robots). In het aangehaalde televisieprogramma kwam dat aspect uitgebreid aan de orde.
Kopie van de mens
Hiroshi Ishiguro, een Japanse wetenschapper aan de universiteit van Osaka, maakte een robot naar zijn beeltenis. De uiterlijk sterk op hem gelijkende kopie kan praten, ‘denken’, knipogen en een groot aantal handelingen verrichten. Ishiguro is van mening dat, na talloze toepassingen in productieprocessen en wetenschappelijke experimenten, robots zullen worden geïntegreerd in het dagelijks leven. Ze kunnen een groot aantal taken uitvoeren, bijvoorbeeld in de huishouding, ouderenzorg en monitoren van patiënten.
Dan voegt hij er iets aan toe dat lichte rillingen bij mij oproept: robots moeten zich minder gedragen als machines en meer als mensen. In Japan worden inmiddels voor robots die defect of versleten zijn ‘uitvaartdiensten’ gehouden ten afscheid. Daar zijn robots meer dan materie, gebaseerd op het Shintoïsme. Dat gaat mij te ver, de mens is immers uniek en geschapen naar Gods beeld (Genesis 1:26). In ons land is Vanessa Evers een expert op het gebied van sociale robotica. Deze jonge, energieke hoogleraar aan de Universiteit van Twente ontving in 2014 de Talent Award van het speciaal op vrouwen gerichte opinieblad Opzij. Zij ontwerpt de robots die ons in de toekomst gaan helpen bij het inladen van de vaatwasser, de verzorging van oude mensen en het verrichten van medische operaties. Ze zag de toekenning van de prijs als erkenning voor haar wetenschappelijke werk.
Kritische kanttekeningen
Het gerenommeerde Haagse Rathenau Instituut (www.rathenau.nl) onderzoekt ontwikkelingen in wetenschap en technologie, duidt de gevolgen voor maatschappij en beleid en stimuleert dialoog en debat daarover. Gevraagd en ongevraagd adviseert dit adviesorgaan overheden, wetenschappelijke instellingen en het bedrijfsleven. In diverse rapporten, studies en berichten is ruimschoots aandacht voor de ethische kant van moderne ontwikkelingen. In 2012 verscheen van dit instituut de publicatie: ‘Robotrevolutie vraagt om actie’. Aan de orde komt de robotrevolutie aangejaagd door Japan, de VS en de EU.
Een belangrijke vraag die de auteurs opwerpen is welke taken we door robots willen laten uitvoeren. De opstellers staan bijvoorbeeld kritisch tegenover de ontwikkeling van autonome bewapende robots, die zelf een beslissing kunnen nemen om te doden en dringen aan op een verbod. In handen van terroristen zouden ze verwoestend kunnen zijn. Robots kunnen zelf niet ter verantwoording worden geroepen voor ongewenste gevolgen. Daarom pleit men voor wetgeving en aansprakelijkheidsregelingen, rond de vele ethische vragen en privacykwesties die zullen optreden door de wereldwijde roboticarevolutie.
Een bijkomend praktisch probleem in ons land is het gewijzigde overheidsbeleid in de zorg en het sociale domein. Meer arbeidsgehandicapten zullen aan werk moeten worden geholpen. Juist in die categorie missen velen de aansluiting op de arbeidsmarkt, omdat de moderne technologie hogere eisen stelt aan werknemers. Als eenvoudig werk massaal wordt overgenomen door robots, zal dat aanzienlijke gevolgen hebben voor grote groepen veelal kwetsbare burgers.
Een robot op de kansel: fictie of realiteit? Ik sluit niet uit dat er in de toekomst ergens een kerkleider opstaat die bereid is het experiment aan te gaan. De robotspreker zal ongetwijfeld in staat zijn een afgemeten en geprogrammeerde lezing te houden, die met behulp van moderne spraaksoftware foutloos, maar ook emotieloos wordt gepresenteerd. Als de techniek het tenminste niet laat afweten.
Jaap Spaans
Een kort nieuwsbericht in Het Zoeklicht nummer 9: ‘Robotpredikanten worden realiteit’. Volgens de Amerikaanse predikant Christopher Benek zullen robotpredikanten in de nabije toekomst een onmiskenbare realiteit worden. Nee toch, was mijn eerste gedachte. Op zijn website schrijft Benek regelmatig over kunstmatige intelligentie in relatie tot geloof. Is het fictie of werkelijkheid?
Een reportage op 10 mei 2015 van het televisieprogramma Tegenlicht van de VPRO: ‘De robot als mens’, verschafte meer duidelijkheid. Robots worden vaker ingezet dan velen denken. Deskundigen zijn zelfs van mening dat de tijd rijp is voor een discussie over robotethiek. De voordelen van robotica zijn vele, maar zoals bij veel moderne ontwikkelingen zijn er ook ethische waarden in het geding.
Computerdominantie
De opmars van robotica is een logisch gevolg van een door computertechnologie gedomineerde samenleving. Aan die dominantie dragen we allemaal bij, vrijwillig of gedwongen door beleidsmaatregelen bij de overheid en het bedrijfsleven. In het verleden is in Het Zoeklicht ruimschoots aandacht besteed aan de ethische aspecten van onderwerpen als biometrie en chiptechnologie, persoonsregistratie en privacy. Nog maar enige decennia geleden waren robots leuke apparaatjes die levende wezens imiteerden en toen werden omschreven als automaten. Moderne robots zijn tot veel meer in staat en zullen snel een plaats verwerven in onze samenleving.
Een belangrijke eigenschap van een robot is dat deze voor de mens werkt. In veel fabrieken, zoals de auto-industrie, is saai productiewerk al overgenomen door robots die met grote precisie hun werk verrichten. Ze voeren meestal een afgebakende taak uit, klagen nooit, staken niet en raken niet vermoeid. Japan is op dat gebied vooruitstrevend en daar wordt koortsachtig gewerkt aan robots die een ‘ziel’ hebben (bezielde robots). In het aangehaalde televisieprogramma kwam dat aspect uitgebreid aan de orde.
Kopie van de mens
Hiroshi Ishiguro, een Japanse wetenschapper aan de universiteit van Osaka, maakte een robot naar zijn beeltenis. De uiterlijk sterk op hem gelijkende kopie kan praten, ‘denken’, knipogen en een groot aantal handelingen verrichten. Ishiguro is van mening dat, na talloze toepassingen in productieprocessen en wetenschappelijke experimenten, robots zullen worden geïntegreerd in het dagelijks leven. Ze kunnen een groot aantal taken uitvoeren, bijvoorbeeld in de huishouding, ouderenzorg en monitoren van patiënten.
Dan voegt hij er iets aan toe dat lichte rillingen bij mij oproept: robots moeten zich minder gedragen als machines en meer als mensen. In Japan worden inmiddels voor robots die defect of versleten zijn ‘uitvaartdiensten’ gehouden ten afscheid. Daar zijn robots meer dan materie, gebaseerd op het Shintoïsme. Dat gaat mij te ver, de mens is immers uniek en geschapen naar Gods beeld (Genesis 1:26). In ons land is Vanessa Evers een expert op het gebied van sociale robotica. Deze jonge, energieke hoogleraar aan de Universiteit van Twente ontving in 2014 de Talent Award van het speciaal op vrouwen gerichte opinieblad Opzij. Zij ontwerpt de robots die ons in de toekomst gaan helpen bij het inladen van de vaatwasser, de verzorging van oude mensen en het verrichten van medische operaties. Ze zag de toekenning van de prijs als erkenning voor haar wetenschappelijke werk.
Kritische kanttekeningen
Het gerenommeerde Haagse Rathenau Instituut (www.rathenau.nl) onderzoekt ontwikkelingen in wetenschap en technologie, duidt de gevolgen voor maatschappij en beleid en stimuleert dialoog en debat daarover. Gevraagd en ongevraagd adviseert dit adviesorgaan overheden, wetenschappelijke instellingen en het bedrijfsleven. In diverse rapporten, studies en berichten is ruimschoots aandacht voor de ethische kant van moderne ontwikkelingen. In 2012 verscheen van dit instituut de publicatie: ‘Robotrevolutie vraagt om actie’. Aan de orde komt de robotrevolutie aangejaagd door Japan, de VS en de EU.
Een belangrijke vraag die de auteurs opwerpen is welke taken we door robots willen laten uitvoeren. De opstellers staan bijvoorbeeld kritisch tegenover de ontwikkeling van autonome bewapende robots, die zelf een beslissing kunnen nemen om te doden en dringen aan op een verbod. In handen van terroristen zouden ze verwoestend kunnen zijn. Robots kunnen zelf niet ter verantwoording worden geroepen voor ongewenste gevolgen. Daarom pleit men voor wetgeving en aansprakelijkheidsregelingen, rond de vele ethische vragen en privacykwesties die zullen optreden door de wereldwijde roboticarevolutie.
Een bijkomend praktisch probleem in ons land is het gewijzigde overheidsbeleid in de zorg en het sociale domein. Meer arbeidsgehandicapten zullen aan werk moeten worden geholpen. Juist in die categorie missen velen de aansluiting op de arbeidsmarkt, omdat de moderne technologie hogere eisen stelt aan werknemers. Als eenvoudig werk massaal wordt overgenomen door robots, zal dat aanzienlijke gevolgen hebben voor grote groepen veelal kwetsbare burgers.
Een robot op de kansel: fictie of realiteit? Ik sluit niet uit dat er in de toekomst ergens een kerkleider opstaat die bereid is het experiment aan te gaan. De robotspreker zal ongetwijfeld in staat zijn een afgemeten en geprogrammeerde lezing te houden, die met behulp van moderne spraaksoftware foutloos, maar ook emotieloos wordt gepresenteerd. Als de techniek het tenminste niet laat afweten.
Jaap Spaans
