Opgejaagd door Big (Tech) Brother
Peter de Haan • 97 - 2021 • Uitgave: 4
De term ‘Big Brother’ roept beklemmende gevoelens op van een overheid die je bij elke stap en elke uitspraak in de gaten houdt. U, als Zoeklicht-lezer, denkt waarschijnlijk meteen aan het merkteken uit Openbaring 13. Tegelijk delen we met Jan en alleman ons lief en leed en nog heel veel meer, waardoor we ongemerkt al heel veel prijs geven. Aan wie?
Lang wilde ik er niet aan, het kijken van de tv-serie Hunted (zie kader). Om toch wat meer gevoel te krijgen bij de mogelijkheden die er zijn om iemand op te sporen, heb ik een aantal afleveringen van de serie met een aantal BN’ers gekeken, Hunted VIPS. Een combinatie van het afluisteren van telefoongesprekken en foto’s van haar zwarte auto die tv-personality Fajah Lourens op Facebook had gezet, leidden tot haar aanhouding door de ‘hunters’. Verraden door haar kenteken en de camera’s langs de snelweg.
Big Brother in het echt
Is dit nu ‘Big Brother’? Nee, dat niet. Het geeft aan dat het heel moeilijk is om ongezien te blijven wanneer er naar je gezocht wordt. In China gaan ze een stuk verder. Met behulp van gezichtsherkenning en locatiebepaling wordt daar gewerkt aan een systeem waarmee je sociaal krediet kunt opbouwen en verspelen. Loop je door rood licht, dan kost dat punten. Bezoek je je oma, dan levert het punten op.
De term ‘Big Brother’ werd in 1948 geïntroduceerd door George Orwell, die in zijn boek 1984 een totalitaire staat schetste. Het was een waarschuwing voor regimes als Nazi-Duitsland of de Sovjet-Unie onder Stalin die het gevolg zouden zijn wanneer we het individualisme kwijtraken. In dit boek staan zelfs de gedachten onder controle, zelf nadenken en vooral anders denken kan je in de problemen brengen. China komt met de moderne techniek dicht in de buurt van dit geschetste beeld. De Stasi hield tijdens de Koude Oorlog vele dossiers bij om de inwoners van Oost-Duitsland goed in de gaten te houden. Uit de jaarlijkse Ranglijst Christenvervolging van Open Doors zien we ook regimes waar je eigen keuzes, in dit geval op gebied van geloof, sterk worden beperkt of zelfs (zwaar) bestraft.
KADER
Opgejaagd
In de serie Hunted wordt een aantal duo’s gevolgd op hun vlucht voor de ‘hunters’, jagers die opsporingsmethoden van de politie gebruiken. Het programma heeft toegang tot alle voor het programma relevante gegevens van de kandidaten, hun familie, vrienden en bekenden in de directe omgeving.
Met hun nadrukkelijke toestemming is gebruik gemaakt van onder andere bankgegevens, telefoongegevens, huiszoekingen, ondervragingen etc. Maar niet elke methode vergt toestemming. Vandaag de dag wordt minstens zoveel gebruik gemaakt van de enorme hoeveelheid aan informatie die openlijk aanwezig is op het internet en via social media (zogeheten open source).
Het blijft opletten
Voorlopig hoeven we niet bang te zijn dat het in West-Europese landen zover komt. Hier wordt soms zelfs te veel waarde aan het individualisme gehecht. Je kunt zeggen dat de waarschuwing van Orwell goed is opgepakt. De vrijheid van godsdienst, meningsuiting en samenkomst zijn belangrijk en er wordt grote waarde gehecht aan privacy. Al blijft het hier ook opletten.
Onder het mom van nationale veiligheid zijn er na de aanslagen op 11 september 2001 vergaande wetten ingevoerd die het minder nauw nemen met de privacy. Bijna twintig jaar later gebeurt dat nog steeds. In januari werd in Frankrijk nog geprotesteerd tegen een wet die meer cameratoezicht mogelijk maakt en demonstranten verbiedt om politieagenten te filmen. In dezelfde maand schreef de NRC over een evaluatie van de zogenoemde Sleepnetwet (Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten, WIV). Deze wet werd in 2017 ingevoerd na een flink maatschappelijk debat over het ongericht data verzamelen door de veiligheidsdiensten. In deze wet zijn ook twee toezichthoudende instanties benoemd, die de inlichtingendiensten in de gaten moeten houden. Dat blijkt niet voor niets. Een van deze instanties wees verschillende verzoeken van de AIVD af. Reden: deze plannen zouden ‘disproportioneel’ zijn, ofwel er zouden te veel data van onschuldige burgers worden verzameld.
Een andere wet die momenteel in de spotlights staat, gaat over SyRI (Systeem Riscio Inventarisatie). Dit systeem moet fraude opsporen met uitkeringen. De Eerste Kamer heeft begin dit jaar op de rem getrapt bij de behandeling van deze wet, omdat er flinke zorgen zijn over de privacy wanneer bestanden van verschillende bedrijven en instanties aan elkaar gekoppeld kunnen worden. Na de Toeslagenaffaire zijn de Eerste Kamerleden nog scherper op dit soort zaken, waardoor je gemangeld kunt worden door het systeem. Politici hebben nu de mond vol over ‘de menselijke maat’. Het is aan de nieuwe Tweede Kamer en straks ook aan het nieuwe kabinet om hier goed invulling aan te geven. Een goede herbeoordeling van SyRI kan een goed begin zijn.
Opgejaagd door winstbejag
In Nederland - en ook in Europa, eerlijk is eerlijk - zijn heel wat ‘checks and balances’ om de overheid in het gareel te houden. Het lijkt dus of we de waarschuwing van Orwell goed hebben opgepakt. Toch niet helemaal.
Onlangs keek ik de documentaire The Social Dilemma over de macht en invloed van de grote sociale mediabedrijven als Google, Facebook, Twitter en Instagram. Deze documentaire draait vooral om de algoritmes waarmee social media je als gebruiker zoveel mogelijk aan het scherm gekluisterd willen houden. Hoe langer je kijkt, hoe meer advertenties je onder ogen kunt krijgen, hoe meer zo’n bedrijf aan je verdient. Kern van het verhaal: als iets gratis is, dan ben je zelf het product. Wanneer je zelf het product bent, wie is dan de consument? Facebook verkoopt jou als product aan adverteerders, jouw persoonlijke voorkeuren zijn geld waard. De adverteerders zijn dus de consumenten van Facebook. Een adverteerder betaalt ervoor om bij die mensen onder de aandacht gebracht te worden die hun product zouden willen kopen.
Om te weten voor welke adverteerders jij interessant bent, worden heel veel persoonlijke gegevens opgeslagen en aan elkaar gekoppeld. Welke websites bezoek je, wat voor filmpjes kijk je graag via YouTube, welke politieke partij volg je op Facebook, wat voor foto’s ‘like’ je op Instagram, etc. Je ziet het heel goed aan de advertenties die je op sommige websites te zien krijgt. Wanneer je op Google zoekt naar vakantiehuisjes, kom je overal opeens advertenties tegen van vakantieparken. En zoek je naar zonnepanelen, dan kun je er zeker van zijn dat je allemaal advertenties ziet van energiebedrijven.
Dit zijn nog relatief onschuldige voorbeelden. Hetzelfde gebeurt ook wanneer je zoekt op onderwerpen die te maken hebben met je gezondheid. Of je verdiept in bepaalde complotten. Om je geboeid te houden, zorgen de social media ervoor dat je steeds iets meer extreme video’s of artikelen voorgeschoteld krijgt. Hierdoor zie je ook extremisering toenemen. Ik moest denken aan 2 Petrus 2:19, waar staat: ‘Vrijheid spiegelen zij hun voor, hoewel zij zelf slaven des verderfs zijn; immers, door wie men overmeesterd is, diens slaaf is men.’
?????
Big Tech Brother controleert
Door vrijmoedig van alles te ‘liken’, te delen of zelf op social media te zetten, voeden we de ‘Big Tech Brother’. We laten apps onze hartslag en conditie bijhouden, er zit een stappenteller in de telefoon, zetten onze hardloop-, fiets- of wandelrondjes in de Strava-app, zonder te weten wie deze data kan gebruiken. Google kan zien waar je bent, als je vergeet dit uit te zetten bij de locatie-instellingen van je telefoon.
Dus geen overheid die ons continu in de gaten houdt, maar grote, wereldwijd opererende bedrijven, die er geen problemen mee hebben om hun activiteiten aan te passen aan de eisen van totalitaire regimes. Bedrijven die bovendien zelf menen uit te mogen maken wat goed is om wel of niet te zien. Zo worden historische beelden van Bram van der Vlugt geblokkeerd omdat hij samen met Zwarte Piet te zien is, worden filmpjes van een beroemde schaker geblokkeerd omdat de termen ‘zwart’, ‘wit’ en ‘aanvallen’ genoemd worden, etc. Zo houdt deze ‘Big Tech Brother’ je niet alleen in de gaten, maar bepaalt deze ook steeds meer het denken. Deze wereldwijde macht ligt in de handen van een paar grote bedrijven, dus bij een paar belangrijke directeuren, met Mark Zuckerberg namens Facebook als de meest bekende.
Wees niet bevreesd
Moeten we ons nu zorgen gaan maken? Eerst weer even terug naar Openbaring 13, het merkteken dat je in de toekomst nodig hebt om te kunnen kopen en verkopen, ofwel om zelfstandig te kunnen leven. We zien dat dit technisch steeds dichterbij komt. Tegelijk biedt ditzelfde Bijbelboek ons ook een hoopvol perspectief. In hoofdstuk 3:10 staat ‘Omdat gij het bevel bewaard hebt om Mij te blijven verwachten, zal ook Ik u bewaren voor de ure der verzoeking, die over de gehele wereld komen zal, om te verzoeken hen, die op de aarde wonen.’ Wanneer wij de Heere Jezus verwachten, hoeven we niet bang te zijn voor deze tijd van verdrukking. We zullen die niet meemaken, maar veilig bewaard worden.
In de tussentijd wachten we niet rustig af hoe ‘Big Tech Brother’ verder gaat. We moeten overheden en bedrijven blijven wijzen op het recht op privacy, het recht zelf na te denken, meningen te vormen en te uiten, kritiek te mogen hebben. We hebben het recht samen te komen en ons geloof te delen en daar moeten we zuinig op zijn. Ook op deze manier kan de gemeente een weerhouder (2 Thessalonicenzen 2:7) zijn, waardoor er nog tijd is om tot bekering te komen (2 Petrus 3:9).
Peter de Haan
Lang wilde ik er niet aan, het kijken van de tv-serie Hunted (zie kader). Om toch wat meer gevoel te krijgen bij de mogelijkheden die er zijn om iemand op te sporen, heb ik een aantal afleveringen van de serie met een aantal BN’ers gekeken, Hunted VIPS. Een combinatie van het afluisteren van telefoongesprekken en foto’s van haar zwarte auto die tv-personality Fajah Lourens op Facebook had gezet, leidden tot haar aanhouding door de ‘hunters’. Verraden door haar kenteken en de camera’s langs de snelweg.
Big Brother in het echt
Is dit nu ‘Big Brother’? Nee, dat niet. Het geeft aan dat het heel moeilijk is om ongezien te blijven wanneer er naar je gezocht wordt. In China gaan ze een stuk verder. Met behulp van gezichtsherkenning en locatiebepaling wordt daar gewerkt aan een systeem waarmee je sociaal krediet kunt opbouwen en verspelen. Loop je door rood licht, dan kost dat punten. Bezoek je je oma, dan levert het punten op.
De term ‘Big Brother’ werd in 1948 geïntroduceerd door George Orwell, die in zijn boek 1984 een totalitaire staat schetste. Het was een waarschuwing voor regimes als Nazi-Duitsland of de Sovjet-Unie onder Stalin die het gevolg zouden zijn wanneer we het individualisme kwijtraken. In dit boek staan zelfs de gedachten onder controle, zelf nadenken en vooral anders denken kan je in de problemen brengen. China komt met de moderne techniek dicht in de buurt van dit geschetste beeld. De Stasi hield tijdens de Koude Oorlog vele dossiers bij om de inwoners van Oost-Duitsland goed in de gaten te houden. Uit de jaarlijkse Ranglijst Christenvervolging van Open Doors zien we ook regimes waar je eigen keuzes, in dit geval op gebied van geloof, sterk worden beperkt of zelfs (zwaar) bestraft.
KADER
Opgejaagd
In de serie Hunted wordt een aantal duo’s gevolgd op hun vlucht voor de ‘hunters’, jagers die opsporingsmethoden van de politie gebruiken. Het programma heeft toegang tot alle voor het programma relevante gegevens van de kandidaten, hun familie, vrienden en bekenden in de directe omgeving.
Met hun nadrukkelijke toestemming is gebruik gemaakt van onder andere bankgegevens, telefoongegevens, huiszoekingen, ondervragingen etc. Maar niet elke methode vergt toestemming. Vandaag de dag wordt minstens zoveel gebruik gemaakt van de enorme hoeveelheid aan informatie die openlijk aanwezig is op het internet en via social media (zogeheten open source).
Het blijft opletten
Voorlopig hoeven we niet bang te zijn dat het in West-Europese landen zover komt. Hier wordt soms zelfs te veel waarde aan het individualisme gehecht. Je kunt zeggen dat de waarschuwing van Orwell goed is opgepakt. De vrijheid van godsdienst, meningsuiting en samenkomst zijn belangrijk en er wordt grote waarde gehecht aan privacy. Al blijft het hier ook opletten.
Onder het mom van nationale veiligheid zijn er na de aanslagen op 11 september 2001 vergaande wetten ingevoerd die het minder nauw nemen met de privacy. Bijna twintig jaar later gebeurt dat nog steeds. In januari werd in Frankrijk nog geprotesteerd tegen een wet die meer cameratoezicht mogelijk maakt en demonstranten verbiedt om politieagenten te filmen. In dezelfde maand schreef de NRC over een evaluatie van de zogenoemde Sleepnetwet (Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten, WIV). Deze wet werd in 2017 ingevoerd na een flink maatschappelijk debat over het ongericht data verzamelen door de veiligheidsdiensten. In deze wet zijn ook twee toezichthoudende instanties benoemd, die de inlichtingendiensten in de gaten moeten houden. Dat blijkt niet voor niets. Een van deze instanties wees verschillende verzoeken van de AIVD af. Reden: deze plannen zouden ‘disproportioneel’ zijn, ofwel er zouden te veel data van onschuldige burgers worden verzameld.
Een andere wet die momenteel in de spotlights staat, gaat over SyRI (Systeem Riscio Inventarisatie). Dit systeem moet fraude opsporen met uitkeringen. De Eerste Kamer heeft begin dit jaar op de rem getrapt bij de behandeling van deze wet, omdat er flinke zorgen zijn over de privacy wanneer bestanden van verschillende bedrijven en instanties aan elkaar gekoppeld kunnen worden. Na de Toeslagenaffaire zijn de Eerste Kamerleden nog scherper op dit soort zaken, waardoor je gemangeld kunt worden door het systeem. Politici hebben nu de mond vol over ‘de menselijke maat’. Het is aan de nieuwe Tweede Kamer en straks ook aan het nieuwe kabinet om hier goed invulling aan te geven. Een goede herbeoordeling van SyRI kan een goed begin zijn.
Opgejaagd door winstbejag
In Nederland - en ook in Europa, eerlijk is eerlijk - zijn heel wat ‘checks and balances’ om de overheid in het gareel te houden. Het lijkt dus of we de waarschuwing van Orwell goed hebben opgepakt. Toch niet helemaal.
Onlangs keek ik de documentaire The Social Dilemma over de macht en invloed van de grote sociale mediabedrijven als Google, Facebook, Twitter en Instagram. Deze documentaire draait vooral om de algoritmes waarmee social media je als gebruiker zoveel mogelijk aan het scherm gekluisterd willen houden. Hoe langer je kijkt, hoe meer advertenties je onder ogen kunt krijgen, hoe meer zo’n bedrijf aan je verdient. Kern van het verhaal: als iets gratis is, dan ben je zelf het product. Wanneer je zelf het product bent, wie is dan de consument? Facebook verkoopt jou als product aan adverteerders, jouw persoonlijke voorkeuren zijn geld waard. De adverteerders zijn dus de consumenten van Facebook. Een adverteerder betaalt ervoor om bij die mensen onder de aandacht gebracht te worden die hun product zouden willen kopen.
Om te weten voor welke adverteerders jij interessant bent, worden heel veel persoonlijke gegevens opgeslagen en aan elkaar gekoppeld. Welke websites bezoek je, wat voor filmpjes kijk je graag via YouTube, welke politieke partij volg je op Facebook, wat voor foto’s ‘like’ je op Instagram, etc. Je ziet het heel goed aan de advertenties die je op sommige websites te zien krijgt. Wanneer je op Google zoekt naar vakantiehuisjes, kom je overal opeens advertenties tegen van vakantieparken. En zoek je naar zonnepanelen, dan kun je er zeker van zijn dat je allemaal advertenties ziet van energiebedrijven.
Dit zijn nog relatief onschuldige voorbeelden. Hetzelfde gebeurt ook wanneer je zoekt op onderwerpen die te maken hebben met je gezondheid. Of je verdiept in bepaalde complotten. Om je geboeid te houden, zorgen de social media ervoor dat je steeds iets meer extreme video’s of artikelen voorgeschoteld krijgt. Hierdoor zie je ook extremisering toenemen. Ik moest denken aan 2 Petrus 2:19, waar staat: ‘Vrijheid spiegelen zij hun voor, hoewel zij zelf slaven des verderfs zijn; immers, door wie men overmeesterd is, diens slaaf is men.’
?????
Big Tech Brother controleert
Door vrijmoedig van alles te ‘liken’, te delen of zelf op social media te zetten, voeden we de ‘Big Tech Brother’. We laten apps onze hartslag en conditie bijhouden, er zit een stappenteller in de telefoon, zetten onze hardloop-, fiets- of wandelrondjes in de Strava-app, zonder te weten wie deze data kan gebruiken. Google kan zien waar je bent, als je vergeet dit uit te zetten bij de locatie-instellingen van je telefoon.
Dus geen overheid die ons continu in de gaten houdt, maar grote, wereldwijd opererende bedrijven, die er geen problemen mee hebben om hun activiteiten aan te passen aan de eisen van totalitaire regimes. Bedrijven die bovendien zelf menen uit te mogen maken wat goed is om wel of niet te zien. Zo worden historische beelden van Bram van der Vlugt geblokkeerd omdat hij samen met Zwarte Piet te zien is, worden filmpjes van een beroemde schaker geblokkeerd omdat de termen ‘zwart’, ‘wit’ en ‘aanvallen’ genoemd worden, etc. Zo houdt deze ‘Big Tech Brother’ je niet alleen in de gaten, maar bepaalt deze ook steeds meer het denken. Deze wereldwijde macht ligt in de handen van een paar grote bedrijven, dus bij een paar belangrijke directeuren, met Mark Zuckerberg namens Facebook als de meest bekende.
Wees niet bevreesd
Moeten we ons nu zorgen gaan maken? Eerst weer even terug naar Openbaring 13, het merkteken dat je in de toekomst nodig hebt om te kunnen kopen en verkopen, ofwel om zelfstandig te kunnen leven. We zien dat dit technisch steeds dichterbij komt. Tegelijk biedt ditzelfde Bijbelboek ons ook een hoopvol perspectief. In hoofdstuk 3:10 staat ‘Omdat gij het bevel bewaard hebt om Mij te blijven verwachten, zal ook Ik u bewaren voor de ure der verzoeking, die over de gehele wereld komen zal, om te verzoeken hen, die op de aarde wonen.’ Wanneer wij de Heere Jezus verwachten, hoeven we niet bang te zijn voor deze tijd van verdrukking. We zullen die niet meemaken, maar veilig bewaard worden.
In de tussentijd wachten we niet rustig af hoe ‘Big Tech Brother’ verder gaat. We moeten overheden en bedrijven blijven wijzen op het recht op privacy, het recht zelf na te denken, meningen te vormen en te uiten, kritiek te mogen hebben. We hebben het recht samen te komen en ons geloof te delen en daar moeten we zuinig op zijn. Ook op deze manier kan de gemeente een weerhouder (2 Thessalonicenzen 2:7) zijn, waardoor er nog tijd is om tot bekering te komen (2 Petrus 3:9).
Peter de Haan
