Onze grondwet
Feike ter Velde • 90 - 2014 • Uitgave: 9
Onze Nederlandse grondwet bestaat tweehonderd jaar. Onlangs werden daar enige feestelijkheden aan besteed. Feit is dat de meeste mensen waarschijnlijk niet weten wat er in onze grondwet staat of waartoe die grondwet dient. Hoewel niet alle landen een grondwet hebben liggen in democratische landen de rechten burgers tegenover de staat toch wel vast.
Het feest rond het jubileum van onze grondwet bepaalt ons vooral bij onze geschiedenis: tweehonderd jaar Koninkrijk der Nederlanden is ook tweehonderd jaar Grondwet en hoe dat ontstond. Een bewogen verhaal!
Voordat de grondwet in ons land – en ook in andere landen – een feit werd, heersten de overheden, meestal de vorst, soeverein en zonder wettelijke regels over het volk. Er was geen wettelijke beperking voor de uitoefening van die macht. Toen is er ook erg veel misgegaan. Maar gelukkig kent ons land, om het daar maar bij te houden, sinds 1815 een grondwet. In 1848 werd er een wijziging aangebracht die de macht van de koning, toen Willem II, verder terugdrong ten gunste van de macht bij het volk. De liberaal Thorbecke stelde deze vernieuwde grondwet op. Onze parlementaire democratie kreeg toen echt vorm.
De Verlichte Republiek
Voordat Nederland vorm begon te krijgen zoals we dat nu kennen hebben we korte tijd Bataafsche Republiek geheten. Deze republiek kon worden gevestigd met militaire steun van Frankrijk. Dat land was het grote voorbeeld. Maar zo werden wij een vazalstaat van Frankrijk en dat kostte de Nederlanders toen jaarlijks vele miljoenen. Die Bataafsche Republiek kwam er na de Bataafse revolutie (1794-1799), een opstand van de Patriotten tegen de heersende adel hier in de lage landen.
De Patriotten waren een mengeling van christelijke en niet-christelijke huize; ze wilden meer democratie. De Adel had immers de touwtjes in handen, verdeelden de mooie baantjes onder henzelf en streken bijna alle gemeenschapsgelden op. De Orangisten bestreden de Patriotten, die hun ideeën hadden van de Verlichting en van de Amerikaanse Revolutie. We zouden nu zeggen: het was een strijd tussen politiek links (de Patriotten) en rechts (de Orangisten). De steun van de Fransen kwam er, omdat ook zij de macht van de Engelsen wilden terugdringen. De Orangisten wilden de macht aan de koning, een macht met absolutistische trekken, onaangetast laten.
De oorlog werd serieus; de Fransen troepen vielen Nederland binnen vanuit het zuiden en stadhouder Willem V vluchtte naar Engeland. Op 19 januari 1795 werd de Bataafsche Republiek uitgeroepen. Het was een bar koude winter, waarbij de Franse troepen over de bevroren Maas konden oversteken en later ook de ingevroren Nederlandse marine in Den Helder tot overgave konden dwingen. De Nederlandse koloniale macht vond een einde toen alle overzeese gebieden aan Engeland moesten worden overgedragen, zoals Kaap de Goede Hoop en tal van plaatsen en bedrijven in India. De Bataafse republiek kreeg voor het eerst een aanzet tot een grondwet, gepresenteerd door de Raad van Vertegenwoordigers op het Binnenhof te Den Haag. Toch bleef er veel politiek geharrewar.
Grondwet
In 1810 werden de Nederlanden, na een bezoek van Napoleon, ingelijfd bij Frankrijk, maar drie jaar later kwam er een einde aan Napoleons macht. Zijn legers werden verslagen bij Waterloo. Prins Willem Frederik van Oranje-Nassau werd als soeverein vorst ingehuldigd over de Noordelijke Nederlanden. Hij kwam aan vanuit Engeland op het strand van Scheveningen op 30 november 1813. Nederland was bevrijd van de Franse overheersing. Een jaar later werden de Zuidelijke Nederlanden (België) toegevoegd en werd het koninkrijk compleet. In 1830 scheidde België zich af van het Koninkrijk der Nederlanden.
De grondwet van het Koninkrijk der Nederlanden stamt uit 1814. Na herhaaldelijke wijzigingen en toevoegingen kennen we nu de tekst zoals die in 1983 opnieuw is vastgesteld. Toen werd ook het verbod op de doodstraf gerealiseerd. Daarna zijn er nog wat kleine wijzigingen aan toegevoegd, zoals de opschorting van de dienstplicht en de mogelijkheid voor het inzetten van de krijgsmacht voor internationale vredesoperaties.
In 1917 kwam er een einde aan de schoolstrijd en kreeg het christelijk onderwijs – bijzonder onderwijs genoemd – volledige erkenning en dezelfde financiële steun als het openbaar onderwijs.
Discriminatie
De grondwet moet de burger beschermen tegen machtsmisbruik van de overheid. Daarom is het eerste artikel gericht op gelijke behandeling van elke Nederlander. Geen discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook.
Het feest in Den Haag op zaterdag 29 maart jl. – de verjaardag van Nederland eigenlijk – had geen verwijzing naar het grootste discriminatieschandaal ooit door Nazi’s en Nederlandse landverraders tijdens de Tweede Wereldoorlog. Men had wel een wandeling door de voormalige Joodse buurten in de stad bedacht. In Den Haag woonden Joodse families rond Spui en Bierkade, Veerkade en Wagenstraat, alsmede rond het Voorhout en de Vijverberg. Verdreven uit o.a. Oost-Europa en Spanje en Portugal sinds de 17e eeuw. De synagoge van 1844 in de Wagenstraat is nu een moskee, want de Joden zijn er niet meer.
De Gouden Eeuw?
Onze geschiedenis kent ook bloedige en wrede momenten. De onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt (1619) door de Gereformeerden (de Contraremonstranten) op het Binnenhof is heel sprekend, maar ook de gruwelijke afslachting van de gebroeders Johan en Cornelis de Witt door de Orangisten die strijd voerden tegen de Nederlandse Patriotten. Cornelis werd eerst op de pijnbank gedurende drieënhalf uur gemarteld. Johan de Witt, een wiskundige, was de belangrijkste politieke leider van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden van 1650 tot 1672 – deel van de Gouden Eeuw!
Dominee Simon Simonides had in zijn preken de gebroeders De Witt duivels genoemd. Zij werden geheel gedemoniseerd. Zelfs aan kerkdeuren hingen ophitsende pamfletten. Het domme volk heeft vervolgens de gruwelijke moord op beide broers in Den Haag gepleegd. Ze werden gelyncht door een schreeuwende massa. Hun lichamen schandelijk toegetakeld en naakt met het hoofd naar beneden opgehangen op het Groene Zoodje.
Gij zult niet doden
Onze nationale verjaardag roept veel vragen op en brengt oude pijnpunten van de lage landen weer naar boven. We mogen ons verheugen in onze vrijheid. Het eerste koningschap beschermde ons politiek tegen de gretige grootmachten Engeland en Frankrijk. Nederland stond op uit de wirwar van politieke verdeeldheid, ruzies en verschillen van inzicht als een natie rond de koning. Daar mag het feest over gaan, maar we zullen nooit onze kapitale fouten mogen vergeten. Onze grondwet beschermt niet het leven in absolute zin, omdat werd gemorreld aan Gods wet. Het ‘gij zult niet doden’ zou veel absoluter in onze grondwet moeten zijn verankerd dan het nu is. Nu sterven er kinderen in de moederschoot ondanks de grondwet. Dat moet veranderen!
Feike ter Velde
Het feest rond het jubileum van onze grondwet bepaalt ons vooral bij onze geschiedenis: tweehonderd jaar Koninkrijk der Nederlanden is ook tweehonderd jaar Grondwet en hoe dat ontstond. Een bewogen verhaal!
Voordat de grondwet in ons land – en ook in andere landen – een feit werd, heersten de overheden, meestal de vorst, soeverein en zonder wettelijke regels over het volk. Er was geen wettelijke beperking voor de uitoefening van die macht. Toen is er ook erg veel misgegaan. Maar gelukkig kent ons land, om het daar maar bij te houden, sinds 1815 een grondwet. In 1848 werd er een wijziging aangebracht die de macht van de koning, toen Willem II, verder terugdrong ten gunste van de macht bij het volk. De liberaal Thorbecke stelde deze vernieuwde grondwet op. Onze parlementaire democratie kreeg toen echt vorm.
De Verlichte Republiek
Voordat Nederland vorm begon te krijgen zoals we dat nu kennen hebben we korte tijd Bataafsche Republiek geheten. Deze republiek kon worden gevestigd met militaire steun van Frankrijk. Dat land was het grote voorbeeld. Maar zo werden wij een vazalstaat van Frankrijk en dat kostte de Nederlanders toen jaarlijks vele miljoenen. Die Bataafsche Republiek kwam er na de Bataafse revolutie (1794-1799), een opstand van de Patriotten tegen de heersende adel hier in de lage landen.
De Patriotten waren een mengeling van christelijke en niet-christelijke huize; ze wilden meer democratie. De Adel had immers de touwtjes in handen, verdeelden de mooie baantjes onder henzelf en streken bijna alle gemeenschapsgelden op. De Orangisten bestreden de Patriotten, die hun ideeën hadden van de Verlichting en van de Amerikaanse Revolutie. We zouden nu zeggen: het was een strijd tussen politiek links (de Patriotten) en rechts (de Orangisten). De steun van de Fransen kwam er, omdat ook zij de macht van de Engelsen wilden terugdringen. De Orangisten wilden de macht aan de koning, een macht met absolutistische trekken, onaangetast laten.
De oorlog werd serieus; de Fransen troepen vielen Nederland binnen vanuit het zuiden en stadhouder Willem V vluchtte naar Engeland. Op 19 januari 1795 werd de Bataafsche Republiek uitgeroepen. Het was een bar koude winter, waarbij de Franse troepen over de bevroren Maas konden oversteken en later ook de ingevroren Nederlandse marine in Den Helder tot overgave konden dwingen. De Nederlandse koloniale macht vond een einde toen alle overzeese gebieden aan Engeland moesten worden overgedragen, zoals Kaap de Goede Hoop en tal van plaatsen en bedrijven in India. De Bataafse republiek kreeg voor het eerst een aanzet tot een grondwet, gepresenteerd door de Raad van Vertegenwoordigers op het Binnenhof te Den Haag. Toch bleef er veel politiek geharrewar.
Grondwet
In 1810 werden de Nederlanden, na een bezoek van Napoleon, ingelijfd bij Frankrijk, maar drie jaar later kwam er een einde aan Napoleons macht. Zijn legers werden verslagen bij Waterloo. Prins Willem Frederik van Oranje-Nassau werd als soeverein vorst ingehuldigd over de Noordelijke Nederlanden. Hij kwam aan vanuit Engeland op het strand van Scheveningen op 30 november 1813. Nederland was bevrijd van de Franse overheersing. Een jaar later werden de Zuidelijke Nederlanden (België) toegevoegd en werd het koninkrijk compleet. In 1830 scheidde België zich af van het Koninkrijk der Nederlanden.
De grondwet van het Koninkrijk der Nederlanden stamt uit 1814. Na herhaaldelijke wijzigingen en toevoegingen kennen we nu de tekst zoals die in 1983 opnieuw is vastgesteld. Toen werd ook het verbod op de doodstraf gerealiseerd. Daarna zijn er nog wat kleine wijzigingen aan toegevoegd, zoals de opschorting van de dienstplicht en de mogelijkheid voor het inzetten van de krijgsmacht voor internationale vredesoperaties.
In 1917 kwam er een einde aan de schoolstrijd en kreeg het christelijk onderwijs – bijzonder onderwijs genoemd – volledige erkenning en dezelfde financiële steun als het openbaar onderwijs.
Discriminatie
De grondwet moet de burger beschermen tegen machtsmisbruik van de overheid. Daarom is het eerste artikel gericht op gelijke behandeling van elke Nederlander. Geen discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook.
Het feest in Den Haag op zaterdag 29 maart jl. – de verjaardag van Nederland eigenlijk – had geen verwijzing naar het grootste discriminatieschandaal ooit door Nazi’s en Nederlandse landverraders tijdens de Tweede Wereldoorlog. Men had wel een wandeling door de voormalige Joodse buurten in de stad bedacht. In Den Haag woonden Joodse families rond Spui en Bierkade, Veerkade en Wagenstraat, alsmede rond het Voorhout en de Vijverberg. Verdreven uit o.a. Oost-Europa en Spanje en Portugal sinds de 17e eeuw. De synagoge van 1844 in de Wagenstraat is nu een moskee, want de Joden zijn er niet meer.
De Gouden Eeuw?
Onze geschiedenis kent ook bloedige en wrede momenten. De onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt (1619) door de Gereformeerden (de Contraremonstranten) op het Binnenhof is heel sprekend, maar ook de gruwelijke afslachting van de gebroeders Johan en Cornelis de Witt door de Orangisten die strijd voerden tegen de Nederlandse Patriotten. Cornelis werd eerst op de pijnbank gedurende drieënhalf uur gemarteld. Johan de Witt, een wiskundige, was de belangrijkste politieke leider van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden van 1650 tot 1672 – deel van de Gouden Eeuw!
Dominee Simon Simonides had in zijn preken de gebroeders De Witt duivels genoemd. Zij werden geheel gedemoniseerd. Zelfs aan kerkdeuren hingen ophitsende pamfletten. Het domme volk heeft vervolgens de gruwelijke moord op beide broers in Den Haag gepleegd. Ze werden gelyncht door een schreeuwende massa. Hun lichamen schandelijk toegetakeld en naakt met het hoofd naar beneden opgehangen op het Groene Zoodje.
Gij zult niet doden
Onze nationale verjaardag roept veel vragen op en brengt oude pijnpunten van de lage landen weer naar boven. We mogen ons verheugen in onze vrijheid. Het eerste koningschap beschermde ons politiek tegen de gretige grootmachten Engeland en Frankrijk. Nederland stond op uit de wirwar van politieke verdeeldheid, ruzies en verschillen van inzicht als een natie rond de koning. Daar mag het feest over gaan, maar we zullen nooit onze kapitale fouten mogen vergeten. Onze grondwet beschermt niet het leven in absolute zin, omdat werd gemorreld aan Gods wet. Het ‘gij zult niet doden’ zou veel absoluter in onze grondwet moeten zijn verankerd dan het nu is. Nu sterven er kinderen in de moederschoot ondanks de grondwet. Dat moet veranderen!
Feike ter Velde
