Ontwikkelingen in kerk en theologie
Joop Schotanus • 76 - 2000/01 • Uitgave: 1
De aandachtige lezer van ons blad zal ontdekt hebben dat het ons erom gaat om de vinger te leggen bij bepaalde ontwikkelingen in kerk en theologie. Het gaat ons niet om kritiek op mensen of kerken. Wij zoeken daarbij vaak ondersteuning bij wat mensen uit die kerken zelf te berde brengen. We hopen dat in deze ontdekkingstocht wij samen positieve ontwikkelingen op gang mogen helpen brengen en waar mogelijk negatieve situaties en ontwikkelingen tegen te gaan. Daarbij heeft de Bijbel zelf altijd het laatste woord. Wij zelf en ook onze voorlopers bij Het Zoeklicht vallen onder de beoordeling van het Woord. Overigens heeft de visie van Het Zoeklicht zich lang niet alleen beperkt tot de kring van de lezers. Een groot deel van de evangelische christenen in onze wijde wereld delen de visie van de Opname van de Gemeente en de toekomst van Israël. Overigens ook in reformatorische kringen waren er inzichten over de toekomst, die later de volle instemming kregen van onze oprichter.
VOORBEELDEN
Vanuit de Nadere Reformatie en het Réveil komen we volop interessante ontwikkelingen tegen, die aantonen dat het zich bezig houden met de bijbelse toekomst niet een soort hobbyisme van enkele personen was. We noemen even een paar namen.
Van de oudschrijver Wilhelmus à Brakel is bekend dat hij vele bladzijden heeft gewijd aan de beschrijving van de toekomst voor het letterlijke volk Israël en de landbelofte. Ds. Harry Bultema heeft aan het begin van de vorige eeuw laten zien dat vele zeer erkende theologen en voorgangers, ook uit reformatorische kring, heel duidelijk uitkwamen voor wat wij vandaag de Zoeklichtvisie noemen.
VISIE OP HET VERBOND
We weten dat ds. Jan de Liefde. de oprichter van o.a. het Heil des Volks, veel moeite had met mensen, die beweerden de Bijbel goed te kennen en toch deze toekomstvisie niet met hem deelden. Dit leidde zelfs tot een verbreking van de contacten met de eerste baptisten in ons land (die toen nog sterk onder invloed van de Duitse baptisten stonden). Hij was bij een bezoek aan hem in Zutphen zeer teleurgesteld in de Duitse broeders, omdat ze geen inzicht hadden in het herstel van Israël en de verwachting van het duizendjarig Vrederijk. Hij ontdekte dat ze geen inzicht hadden in het dubbele verbond dat God met Abraham gesloten had. Het verbond voor het letterlijke Israël met de landbelofte en het geestelijke verbond, waarin alle volken der aarde in Christus gezegend zouden worden. We hebben het over 1845! Als ze volgens hem geen oog hadden voor de letterlijke vervulling van de Oudtestamentische profetie, dan zouden ze op andere punten van bijbeluitleg ook wel niet helemaal betrouwbaar zijn. De broeders waren bij hem op bezoek gekomen in de verwachting dat hij zich zou laten dopen, maar dat deed hij niet, omdat hij hun standpunt veel te strak en eenzijdig vond. Parallel aan ontwikkelingen aangaande de visie op de toekomst, komen we in de geschiedenis voortdurend spanningen tegen aangaande de visie op het verbond.
Als we wat dieper duiken in de geschiedenis van de kerk der eeuwen, dan weten we dat, ook al dacht men in Dordt het laatste woord over het verbond te hebben gesproken, dit beslist niet zo bleek te zijn. Niet alleen bij de oorspronkelijke leiders van de Nadere Reformatie, ook bij de mensen van het Réveil en vooral ook bij de afgescheidenen was er een voortdurende discussie over de manier, waarop men over de verzoening mocht spreken. Als het ging om het aanbod van genade dan gold dat toch de hele wereld. In het catechismus-antwoord 37 staat toch heel duidelijk dat Christus geleden heeft 'het ganse menselijke geslacht'. Als het hierom ging beschouwde Jan de Liefde zich gereformeerd, maar verder was zijn geestelijke ligging meer vrij evangelisch. Hij had geen goed woord over voor de mensen die door vei draaiing probeerden het catechismus-antwoord alleen te laten gelden voor een bepaald deel van de mensheid. Alsof God niet de hele wereld lief had en alsof het aanbod van de genade niet ieder mens zou gelden (nog helemaal afgezien van het geheimenis van hun reactie daarop).
DOORWERKING
De afgescheidenen voelden zich vaak zeer verwant aan de mensen van het Réveil. Ze bleven relaties onderhouden met deze mensen die toch nog in de Hervormde kerk bleven (omdat je naar hun zeggen een zieke moeder niet in de steek mocht laten). Wat de staat der Nederlanden deze afgescheidenen heeft aangedaan was verschrikkelijk. We kunnen weten van de verhalen van vervolging en inkwartiering. Vaak hele gemeenten vertrokken naar Amerika. Hun leiders waren daar o.a. Scholte en Van Raalte. Nog afgezien van de vele moeiten die de afgescheidenen hier in ons land hadden ging de strijd om de waarheid gewoon door.
Terwijl de politie buiten op wacht stond bij de gemeentelijke vergaderingen waren deze samenkomsten niet altijd het voorbeeld van christelijke liefde.
Er werd onderling veel strijd gevoerd o.a. over uitverkiezing en het aanbod der genade. Het is bekend dat deze strijd ook voortwoekerde in de nieuwe wereld. Scholte stond bovendien bekend om zijn zogenaamde chiliastische visie op Israël. Dit was dus lang voor de tijd van Johannes de Heer.
TERUG NAAR NEDERLAND
Is de strijd over het verbond nu uitgewoed? Tijdens het laatste jaar van de oorlog heeft het nog een kerkscheuring teweeg gebracht. Ondertussen gaan er stemmen op of het allemaal wel de moeite waard is geweest. Formeel mogen we er w.s. vanuit gaan dat de vrijgemaakten wel in hun recht stonden, maar wat was er veel onderlinge pijn. Ik herinner me dat zelfs op de begrafenis van mijn grootvader die pijn werd gevoeld. De hele familie lag uit elkaar. Gelukkig is er veel aan het veranderen. Het gereformeerde gezinsblad heeft daar een positieve invloed op. De radio- en televisiepreken waren een tiental jaar geleden nog duidelijk herkenbaar vanwege de nadruk op het verbond. Nu worden er vragen gesteld waarom de prediking van het verbond aan krediet verloren heeft. Dat zijn ontwikkelingen die wij signaleren en waar we blij om mogen zijn.
Waar zijn die ontwikkelingen begonnen? Bij de zendingsmensen, die met de wereldwijde evangelische beweging in aanraking kwamen? Bij de professoren, die nieuw licht kregen op de Bijbel? Bij de journalisten, die met evangelikale en congregationalistische predikers in aanraking kwamen? Ja, deze hebben allemaal hun invloed gehad. Even terug naar de professoren. Professor Trimp geeft in 1989 een ruimere visie op het verbond. Voor mij een recente geweldige ontdekking, omdat ik me daar wel in kan vinden. 'riet verbond is een levende en persoonlijke relatie, waarin liefde en genade van God aan het licht komen. Als je dit verbindt aan het verzoeningswerk van Christus dat mag gelden voor het ganse menselijke geslacht, dan word je uitgetild boven de controverse van Gomaris en Arminius, oftewel boven de strijd tussen remonstranten en contra-remonstranten.
Hieraan kan toegevoegd worden de nieuwe gedachten-ontwikkelingen in verband met de recente uitspraken over de belofte-eisverhouding. De Nieuwtestamentische onhoudbaarheid van deze constructie in het licht van de ware betekenis van genade en de vrijheid in Christus sluit het strikte kerkelijke verbondsdenken uit. Hiermee zullen de muren tussen reformatorischen en evangelischen kunnen vallen en zo komen we dichter bij de eenheid, die we toch allemaal hoog in het vaandel dragen. Hadden onze voorvaderen hier maar meer oog voor gehad!
Dan was het nageslacht waarschijnlijk veel pijn en verdriet gespaard gebleven.
Joop Schotanus
VOORBEELDEN
Vanuit de Nadere Reformatie en het Réveil komen we volop interessante ontwikkelingen tegen, die aantonen dat het zich bezig houden met de bijbelse toekomst niet een soort hobbyisme van enkele personen was. We noemen even een paar namen.
Van de oudschrijver Wilhelmus à Brakel is bekend dat hij vele bladzijden heeft gewijd aan de beschrijving van de toekomst voor het letterlijke volk Israël en de landbelofte. Ds. Harry Bultema heeft aan het begin van de vorige eeuw laten zien dat vele zeer erkende theologen en voorgangers, ook uit reformatorische kring, heel duidelijk uitkwamen voor wat wij vandaag de Zoeklichtvisie noemen.
VISIE OP HET VERBOND
We weten dat ds. Jan de Liefde. de oprichter van o.a. het Heil des Volks, veel moeite had met mensen, die beweerden de Bijbel goed te kennen en toch deze toekomstvisie niet met hem deelden. Dit leidde zelfs tot een verbreking van de contacten met de eerste baptisten in ons land (die toen nog sterk onder invloed van de Duitse baptisten stonden). Hij was bij een bezoek aan hem in Zutphen zeer teleurgesteld in de Duitse broeders, omdat ze geen inzicht hadden in het herstel van Israël en de verwachting van het duizendjarig Vrederijk. Hij ontdekte dat ze geen inzicht hadden in het dubbele verbond dat God met Abraham gesloten had. Het verbond voor het letterlijke Israël met de landbelofte en het geestelijke verbond, waarin alle volken der aarde in Christus gezegend zouden worden. We hebben het over 1845! Als ze volgens hem geen oog hadden voor de letterlijke vervulling van de Oudtestamentische profetie, dan zouden ze op andere punten van bijbeluitleg ook wel niet helemaal betrouwbaar zijn. De broeders waren bij hem op bezoek gekomen in de verwachting dat hij zich zou laten dopen, maar dat deed hij niet, omdat hij hun standpunt veel te strak en eenzijdig vond. Parallel aan ontwikkelingen aangaande de visie op de toekomst, komen we in de geschiedenis voortdurend spanningen tegen aangaande de visie op het verbond.
Als we wat dieper duiken in de geschiedenis van de kerk der eeuwen, dan weten we dat, ook al dacht men in Dordt het laatste woord over het verbond te hebben gesproken, dit beslist niet zo bleek te zijn. Niet alleen bij de oorspronkelijke leiders van de Nadere Reformatie, ook bij de mensen van het Réveil en vooral ook bij de afgescheidenen was er een voortdurende discussie over de manier, waarop men over de verzoening mocht spreken. Als het ging om het aanbod van genade dan gold dat toch de hele wereld. In het catechismus-antwoord 37 staat toch heel duidelijk dat Christus geleden heeft 'het ganse menselijke geslacht'. Als het hierom ging beschouwde Jan de Liefde zich gereformeerd, maar verder was zijn geestelijke ligging meer vrij evangelisch. Hij had geen goed woord over voor de mensen die door vei draaiing probeerden het catechismus-antwoord alleen te laten gelden voor een bepaald deel van de mensheid. Alsof God niet de hele wereld lief had en alsof het aanbod van de genade niet ieder mens zou gelden (nog helemaal afgezien van het geheimenis van hun reactie daarop).
DOORWERKING
De afgescheidenen voelden zich vaak zeer verwant aan de mensen van het Réveil. Ze bleven relaties onderhouden met deze mensen die toch nog in de Hervormde kerk bleven (omdat je naar hun zeggen een zieke moeder niet in de steek mocht laten). Wat de staat der Nederlanden deze afgescheidenen heeft aangedaan was verschrikkelijk. We kunnen weten van de verhalen van vervolging en inkwartiering. Vaak hele gemeenten vertrokken naar Amerika. Hun leiders waren daar o.a. Scholte en Van Raalte. Nog afgezien van de vele moeiten die de afgescheidenen hier in ons land hadden ging de strijd om de waarheid gewoon door.
Terwijl de politie buiten op wacht stond bij de gemeentelijke vergaderingen waren deze samenkomsten niet altijd het voorbeeld van christelijke liefde.
Er werd onderling veel strijd gevoerd o.a. over uitverkiezing en het aanbod der genade. Het is bekend dat deze strijd ook voortwoekerde in de nieuwe wereld. Scholte stond bovendien bekend om zijn zogenaamde chiliastische visie op Israël. Dit was dus lang voor de tijd van Johannes de Heer.
TERUG NAAR NEDERLAND
Is de strijd over het verbond nu uitgewoed? Tijdens het laatste jaar van de oorlog heeft het nog een kerkscheuring teweeg gebracht. Ondertussen gaan er stemmen op of het allemaal wel de moeite waard is geweest. Formeel mogen we er w.s. vanuit gaan dat de vrijgemaakten wel in hun recht stonden, maar wat was er veel onderlinge pijn. Ik herinner me dat zelfs op de begrafenis van mijn grootvader die pijn werd gevoeld. De hele familie lag uit elkaar. Gelukkig is er veel aan het veranderen. Het gereformeerde gezinsblad heeft daar een positieve invloed op. De radio- en televisiepreken waren een tiental jaar geleden nog duidelijk herkenbaar vanwege de nadruk op het verbond. Nu worden er vragen gesteld waarom de prediking van het verbond aan krediet verloren heeft. Dat zijn ontwikkelingen die wij signaleren en waar we blij om mogen zijn.
Waar zijn die ontwikkelingen begonnen? Bij de zendingsmensen, die met de wereldwijde evangelische beweging in aanraking kwamen? Bij de professoren, die nieuw licht kregen op de Bijbel? Bij de journalisten, die met evangelikale en congregationalistische predikers in aanraking kwamen? Ja, deze hebben allemaal hun invloed gehad. Even terug naar de professoren. Professor Trimp geeft in 1989 een ruimere visie op het verbond. Voor mij een recente geweldige ontdekking, omdat ik me daar wel in kan vinden. 'riet verbond is een levende en persoonlijke relatie, waarin liefde en genade van God aan het licht komen. Als je dit verbindt aan het verzoeningswerk van Christus dat mag gelden voor het ganse menselijke geslacht, dan word je uitgetild boven de controverse van Gomaris en Arminius, oftewel boven de strijd tussen remonstranten en contra-remonstranten.
Hieraan kan toegevoegd worden de nieuwe gedachten-ontwikkelingen in verband met de recente uitspraken over de belofte-eisverhouding. De Nieuwtestamentische onhoudbaarheid van deze constructie in het licht van de ware betekenis van genade en de vrijheid in Christus sluit het strikte kerkelijke verbondsdenken uit. Hiermee zullen de muren tussen reformatorischen en evangelischen kunnen vallen en zo komen we dichter bij de eenheid, die we toch allemaal hoog in het vaandel dragen. Hadden onze voorvaderen hier maar meer oog voor gehad!
Dan was het nageslacht waarschijnlijk veel pijn en verdriet gespaard gebleven.
Joop Schotanus
