Onheilsprofeet of realist?
Jaap Spaans • 89 - 2013 • Uitgave: 24
Dat de wereld in zwaar weer verkeert, kan zelfs de grootste optimist niet ontkennen. De financiële crisis duurt al vijf jaar en het aantal grensoverschrijdende problemen groeit. Als een gerenommeerd journalist werkzaam in het financiële hart van Londen waarschuwt voor een nieuwe crisis en zelfs een religieuze revival (opleving) voorziet, is dat groot nieuws.
Joris Luyendijk heeft zijn sporen verdiend in de journalistiek. Na zijn studie politicologie, geschiedenis en religieuze antropologie werkte hij jarenlang als correspondent in de Arabische wereld, onder andere voor de Volkskrant en het Radio1 Journaal. In 2007 presenteerde hij het televisieprogramma Zomergasten. Hij schreef diverse boeken onder andere over het Midden-Oosten. Sinds 2010 werkt hij in Londen voor het dagblad The Guardian, waarin hij regelmatig vanuit een antropologisch perspectief de financiële wereld beschrijft. Antropologie is een gedragswetenschap die de mens in al zijn aspecten bestudeert. Luyendijk plaatst de gebeurtenissen in de financiële wereld in een brede maatschappelijke context en valt niet onder de categorie ‘godsdienstige eindtijdpredikers’.
Dit gaat helemaal fout
Onder de sombere kop ‘Dit gaat helemaal fout’, publiceerde het maandblad Volzin in september 2013 een interview met Luyendijk. Hij valt met de deur in huis en voorspelt een nieuwe, nog veel ergere financiële crisis. ‘Ik word steeds pessimistischer en angstiger.’ Waarop baseert hij zijn visie? Hij kreeg de opdracht om van binnenuit een beeld te schetsen van de grote, geheimzinnige bancaire wereld. De afgelopen twee jaar sprak hij uitgebreid met ongeveer negentig deskundigen, waaronder derivatenhandelaars, risicoanalisten en investeringsbankiers. Die gesprekken en persoonlijke ervaringen deden bij hem de alarmbellen rinkelen.
Hij vreest voor een systeemcrisis, omdat er een totaal gebrek is aan overzicht. Zo hebben de centrale banken, om de crisis beheersbaar te houden, enorme hoeveelheden geld in de economieën gepompt. Centrale bankiers ‘vliegen blind’ volgens Luyendijk en hebben onvoldoende zicht op de lange termijn gevolgen van dit beleid in een snel veranderende wereld. Een ander risicovol aspect is volgens hem de technologische vernieuwing, waardoor de intensiteit en de snelheid waarmee transacties plaats vinden sterk is toegenomen. Dat kan leiden tot misbruik en een gebrek aan toezicht en overzicht.
Het interview kreeg veel aandacht in de media. In een reactie in een seculier dagblad op 5 oktober 2013 viel een ondernemer hem bij: ‘We vechten momenteel tegen de gevolgen van een brede systeemfout.’ Volgens hem kan die alleen systematisch en rigoureus worden opgelost. Ook hij plaatst de visie van Luyendijk in een bredere maatschappelijke context, naast andere mondiale kwesties zoals de voedselcrisis, overbevolking, verspilling en de niet aflatende zucht naar ouderwetse groei. Bij de herdenking van het faillissement van de grote Amerikaanse bank Lehman Brothers – afgelopen september vijf jaar geleden – gaven deskundigen aan dat de mensheid toen aan een ernstige systeemcrisis was ontsnapt. De crisis duurt voort en het gevaar is volgens Luyendijk nog niet geweken. Opmerkelijk is dat hij de Bijbel beschouwt als een boek vol waarschuwingen tegen het huidige financiële beleid. Als ik aan dit artikel werk is de crisis rond het schuldenplafond in de VS tijdelijk afgewend. De enorme schuldenlasten van de VS en andere landen zijn echter niet opgelost en vormen een permanente bron van zorg.
Met Apocalyps valt niet te leven
Ook kerkelijke leiders voelden zich door de waarschuwing aangesproken. Op 2 oktober 2013 werd op de website van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) een reactie geplaatst van dr. Plaisier, scriba van de generale synode van deze kerk. Hij vindt het verhaal van Luyendijk, die een apocalyptisch toekomstbeeld schetst, deprimerend. Zoals velen worstelt hij met het onderwerp en dat is begrijpelijk. Hij onderschrijft echter een stelling die mij enigszins verbaast. ‘Met een Apocalyps valt niet te leven. Het is een last die te zwaar is. Het boek Openbaring is alleen te verteren geweest door hen die erop vertrouwden dat deze wereld uiteindelijk in andere handen is dan de onze. ‘He has got the whole World in his hand’ zegt een lied over Jezus Christus. Dat geloof houdt de moed er in’ (citaat). Een boodschap die lezers misschien gerust stelt, maar voorbij gaat aan de ernst van het signaal dat Luyendijk afgeeft. Een belangrijk deel van de wereldbevolking leeft nu al in ‘apocalyptische’ (catastrofale) situaties. Medemensen die leven in oorlogsgebieden, lijden onder verdrukking, onrecht of geloofsvervolging. Degenen die verdrinken tijdens hun reis naar de vleespotten van het rijke westen of terecht komen in mensenhandel of prostitutie. Onderwerpen die ook binnen de PKN worden onderkend en waar regelmatig aandacht aan wordt besteed, bijvoorbeeld via Kerk in Actie.
Tijdredenen
Eschatologie of Leer der laatste dingen is altijd een belangrijk onderwerp geweest in Het Zoeklicht. In de tijdredenen (Matteüs 24, Marcus 13 en Lucas 21) schetst de Here Jezus een beeld van de wereldsituatie voorafgaande aan Zijn wederkomst. Een wereld in chaos met tekenen in de natuur en angst onder de mensen. Die ernstige waarschuwingen en tekenen mogen worden benoemd. Gelukkig mogen hoop en toekomstverwachting overheersen, maar dan vanuit het perspectief van de Wederkomst van Jezus Christus. Een heilsfeit dat ook staat beschreven in veel kerkelijke geloofsbelijdenissen.
Nood leert bidden en de religieuze opleving die Luyendijk verwacht, zal er komen. Daarom mag er, naast de zorgen die er zijn en vragen die leven onder mensen, tevens het besef zijn dat er kansen, uitdagingen en mogelijkheden komen die we mogen aangrijpen.
Jaap Spaans
Joris Luyendijk heeft zijn sporen verdiend in de journalistiek. Na zijn studie politicologie, geschiedenis en religieuze antropologie werkte hij jarenlang als correspondent in de Arabische wereld, onder andere voor de Volkskrant en het Radio1 Journaal. In 2007 presenteerde hij het televisieprogramma Zomergasten. Hij schreef diverse boeken onder andere over het Midden-Oosten. Sinds 2010 werkt hij in Londen voor het dagblad The Guardian, waarin hij regelmatig vanuit een antropologisch perspectief de financiële wereld beschrijft. Antropologie is een gedragswetenschap die de mens in al zijn aspecten bestudeert. Luyendijk plaatst de gebeurtenissen in de financiële wereld in een brede maatschappelijke context en valt niet onder de categorie ‘godsdienstige eindtijdpredikers’.
Dit gaat helemaal fout
Onder de sombere kop ‘Dit gaat helemaal fout’, publiceerde het maandblad Volzin in september 2013 een interview met Luyendijk. Hij valt met de deur in huis en voorspelt een nieuwe, nog veel ergere financiële crisis. ‘Ik word steeds pessimistischer en angstiger.’ Waarop baseert hij zijn visie? Hij kreeg de opdracht om van binnenuit een beeld te schetsen van de grote, geheimzinnige bancaire wereld. De afgelopen twee jaar sprak hij uitgebreid met ongeveer negentig deskundigen, waaronder derivatenhandelaars, risicoanalisten en investeringsbankiers. Die gesprekken en persoonlijke ervaringen deden bij hem de alarmbellen rinkelen.
Hij vreest voor een systeemcrisis, omdat er een totaal gebrek is aan overzicht. Zo hebben de centrale banken, om de crisis beheersbaar te houden, enorme hoeveelheden geld in de economieën gepompt. Centrale bankiers ‘vliegen blind’ volgens Luyendijk en hebben onvoldoende zicht op de lange termijn gevolgen van dit beleid in een snel veranderende wereld. Een ander risicovol aspect is volgens hem de technologische vernieuwing, waardoor de intensiteit en de snelheid waarmee transacties plaats vinden sterk is toegenomen. Dat kan leiden tot misbruik en een gebrek aan toezicht en overzicht.
Het interview kreeg veel aandacht in de media. In een reactie in een seculier dagblad op 5 oktober 2013 viel een ondernemer hem bij: ‘We vechten momenteel tegen de gevolgen van een brede systeemfout.’ Volgens hem kan die alleen systematisch en rigoureus worden opgelost. Ook hij plaatst de visie van Luyendijk in een bredere maatschappelijke context, naast andere mondiale kwesties zoals de voedselcrisis, overbevolking, verspilling en de niet aflatende zucht naar ouderwetse groei. Bij de herdenking van het faillissement van de grote Amerikaanse bank Lehman Brothers – afgelopen september vijf jaar geleden – gaven deskundigen aan dat de mensheid toen aan een ernstige systeemcrisis was ontsnapt. De crisis duurt voort en het gevaar is volgens Luyendijk nog niet geweken. Opmerkelijk is dat hij de Bijbel beschouwt als een boek vol waarschuwingen tegen het huidige financiële beleid. Als ik aan dit artikel werk is de crisis rond het schuldenplafond in de VS tijdelijk afgewend. De enorme schuldenlasten van de VS en andere landen zijn echter niet opgelost en vormen een permanente bron van zorg.
Met Apocalyps valt niet te leven
Ook kerkelijke leiders voelden zich door de waarschuwing aangesproken. Op 2 oktober 2013 werd op de website van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) een reactie geplaatst van dr. Plaisier, scriba van de generale synode van deze kerk. Hij vindt het verhaal van Luyendijk, die een apocalyptisch toekomstbeeld schetst, deprimerend. Zoals velen worstelt hij met het onderwerp en dat is begrijpelijk. Hij onderschrijft echter een stelling die mij enigszins verbaast. ‘Met een Apocalyps valt niet te leven. Het is een last die te zwaar is. Het boek Openbaring is alleen te verteren geweest door hen die erop vertrouwden dat deze wereld uiteindelijk in andere handen is dan de onze. ‘He has got the whole World in his hand’ zegt een lied over Jezus Christus. Dat geloof houdt de moed er in’ (citaat). Een boodschap die lezers misschien gerust stelt, maar voorbij gaat aan de ernst van het signaal dat Luyendijk afgeeft. Een belangrijk deel van de wereldbevolking leeft nu al in ‘apocalyptische’ (catastrofale) situaties. Medemensen die leven in oorlogsgebieden, lijden onder verdrukking, onrecht of geloofsvervolging. Degenen die verdrinken tijdens hun reis naar de vleespotten van het rijke westen of terecht komen in mensenhandel of prostitutie. Onderwerpen die ook binnen de PKN worden onderkend en waar regelmatig aandacht aan wordt besteed, bijvoorbeeld via Kerk in Actie.
Tijdredenen
Eschatologie of Leer der laatste dingen is altijd een belangrijk onderwerp geweest in Het Zoeklicht. In de tijdredenen (Matteüs 24, Marcus 13 en Lucas 21) schetst de Here Jezus een beeld van de wereldsituatie voorafgaande aan Zijn wederkomst. Een wereld in chaos met tekenen in de natuur en angst onder de mensen. Die ernstige waarschuwingen en tekenen mogen worden benoemd. Gelukkig mogen hoop en toekomstverwachting overheersen, maar dan vanuit het perspectief van de Wederkomst van Jezus Christus. Een heilsfeit dat ook staat beschreven in veel kerkelijke geloofsbelijdenissen.
Nood leert bidden en de religieuze opleving die Luyendijk verwacht, zal er komen. Daarom mag er, naast de zorgen die er zijn en vragen die leven onder mensen, tevens het besef zijn dat er kansen, uitdagingen en mogelijkheden komen die we mogen aangrijpen.
Jaap Spaans
