Oekraïne: Inzet voor groter politiek spel?

Feike ter Velde • 92 - 2016 • Uitgave: 5
Oekraïne lijkt inzet te zijn in de strijd tussen het Rusland van Vladimir Poetin en het Westen. Amerika en Europa zoeken naar een sterke buffer tegen Vladimir Poetin, die een sterk Rusland wil en vooral wil meetellen met de grootmachten. Hij wil meepraten in de grote wereldpolitiek.
De afspraak met de NAVO om, na de ineenstorting van de Sovjet-Unie, niet actief te zijn aan de Russische grens werd door het Westen geschonden. Westerse actiegroepen hebben zich openlijk tegen Poetin gekeerd vanwege zijn wetgeving over homoseksualiteit. Hij werd openlijk vernederd door allerlei mensen die een podium kregen in de media gedurende de winterspelen van 2014. Irritatie en ergernis voerden de spanning op. Wat zit er achter?


Al vroeg ontstond er openlijk ergernis over deelname van Westerse landen aan de Winterspelen van 2014 in het Russische Sotsji. Er werd zwaar gelobbyd door actiegroepen en allerlei regeringsleiders zegden hun komst naar de Spelen af. Poetin zou niet naast de groten der aarde zitten, wat hij – zo zei men – zo graag had gewild. Dit onsmakelijke beeld in de wereldpolitiek leidde tot een verdere verwijdering tussen regeringsleiders. Poetin moet zich ernstig buiten spel gezet hebben gevoeld.

Poetin getart
De pers in het Westen maakte steeds meer haar eigen nieuws en tal van dingen werden op de spits gedreven. Als speerpunt werd vooral de Russische zogenaamde anti-homowet gekozen. Dat ligt in de Westerse media natuurlijk lekker. Wat die wet precies inhoudt doet hier weinig ter zake. In ieder geval is die erop gericht kleine kinderen af te schermen van homopropaganda door homoactiegroepen. Maar feit is dat men zich niet richt op de echte internationale en geopolitieke thema’s, maar op deze anti-homowet, die in Rusland, vooral door de orthodoxe kerk, breed wordt gedragen. Kortom, de stemming, beter de antistemming, zat er goed in. Politieke topfiguren konden voor hun fatsoen niet meer naar Sotsji gaan en Poetin stond ongemakkelijk in zijn hemd op het wereldtoneel.
Beter was geweest als de politieke agenda door de politici zelf was bepaald. Maar dat zat er vanaf het begin niet meer in. Actiegroepen en media hadden hun speerpunten gekozen. Wat het gezicht moest worden van het nieuwe Rusland, onder leiding van een inspirerende president Vladimir Poetin, werd het begin van een ernstige en gevaarlijke verstoring van de internationale relaties.

Rusland en de Krim
Tegelijkertijd speelde de situatie in Oekraïne. Na de toenadering van de NAVO tot de Baltische staten richtte de Westerse politiek zich steeds meer op Oekraïne. Daar was sinds 2010 de pro-Russische president Viktor Janoekovitsj aan de macht. In het parlement was een meerderheid voor banden met de Europese Unie. Vooral het Westelijke deel van het land heeft lange tijd geleefd onder Westerse invloeden. In 1939 werd Oekraïne geheel ingelijfd door het Sovjetbewind. Aan die invloed van Rusland moet nu een einde komen, vindt een groot deel van Oekraïne. Maar de pro-Russische president weigerde het verdrag met de Europese Unie te ondertekenen. Er kwamen grote protesten, ook uit zijn eigen partij. Janoekovitsj moest het veld ruimen en vluchtte naar Rusland.
Er kwam een nieuwe regering en een nieuwe president in Kiev. Maar de pro-Russische inwoners van Oekraïne, vooral in het oosten van het land en op het schiereiland de Krim organiseerden heftige pro-Russische demonstraties. Er werd onder deze protestgroepen een referendum gehouden en veruit de meerderheid koos voor banden met Rusland en tegen een Verdrag met de Europese Unie. Deze mensen spreken ook vooral Russisch en Rusland wordt door hen gezien als het moederland. De basis voor een burgeroorlog was gelegd en die liet dan ook niet op zich wachten.
Een belangrijke stap in dit hectische politieke gebeuren werd de annexatie van de Krim op 18 maart 2014 door president Poetin. Een belangrijk strategisch punt voor Rusland is dat de Russische oorlogsvloot vanuit de havens van de Krim toegang konden behouden tot de Middellandse Zee. Poetins Rusland werd steeds meer de aloude vijand van het Westen.

Europa en Oekraïn
Inmiddels is het Verdrag tussen de EU en Oekraïne ondertekend. Maar onder aanvoering van de organisatie GeenPeil wordt op 6 april a.s. een landelijk referendum gehouden tégen een associatieverdrag met Oekraïne. Dat is niet over de vraag of Oekraïne lid moet worden van de EU, maar tegen een verdrag dat erop is gericht handel en industrie met dit land te regelen en te vereenvoudigen. Met 450.000 handtekeningen heeft GeenPeil er wettelijk recht op dat het gewenste referendum wordt gehouden. De Nederlandse staat organiseert en betaalt. Dertig miljoen(!) belastinggeld gaat dit kosten.
Woordvoerder Jan Roos, ex-verslaggever van PowNed, blinkt graag uit in de meest ordinaire en onbeschaafde confrontaties voor de televisie met politici. Politiek liggen PowNed, GeenPeil en GeenStijl in de lijn van Geert Wilders. Een sterke anti-Europese teneur; politiek gezien vooral nationalistisch: wij Nederlanders! Een verenigd Europa roept zulke sentimenten in alle lidstaten op, ook in Nederland.

Oekraïne en de Joden
Nu is er veel af te dingen op Oekraïne als deel van Europa. Maar voor de liberale EU-parlementariërs Hans van Baalen (VVD) en de Belg Guy Verhofstadt geldt alleen maar dat Oekraïne moet worden gesteund in zijn anti-Russische politiek. Grote groepen die destijds nazi-Duitsland verkozen in WO II en de Joden aan de nazi’s uitleverden, leggen nog steeds een stempel op het land. Joden zijn vandaag absoluut niet veilig in Oekraïne. Synagogen worden voortdurend belaagd en de Joden slecht bejegend of bedreigd.
Het was nota bene president Poetin van Rusland die het Westen wees op de sterk antisemitische tendensen van Oekraïne. Dat werd ook in Israël gehoord. Korte tijd later was Netanyahu in Moskou op bezoek.
De vraag voor veel Nederlanders is wat te stemmen bij het referendum, want de situatie is veelzijdig en complex. Het meest eenvoudige lijkt mij om niet naar de stembus te gaan. Is de opkomst minder dan dertig procent van de stemgerechtigden, dan is het referendum en de uitslag ervan van de baan. De schreeuwende journalist Jan Roos, die een nieuw baantje nodig had na zijn ontslag bij PowNed, moet dan ook een toontje lager zingen. Nu heeft hij zich handig van een inkomen voorzien, want je kunt ook doneren aan zijn club. Hij werpt zich op als de redder van de democratie.

Gevaarlijk spel
Niet alleen in ons land, maar in heel Europa en Amerika is Oekraïne inmiddels een speerpunt geworden in de groeiende spanningen tussen Oost en West. Beide partijen koersen af op gezichtsverlies of op opvoering van militaire inspanning aan de grenzen. Dit is inmiddels al aan de gang. De Verenigde Staten hebben hun defensiebudget voor Europa al verviervoudigd! Het Russische leger in Syrië – aan de grenzen van Israël(!) – is voor de NAVO ook een politiek speerpunt. Het sluwe getart van Turkije jegens Rusland kan de NAVO een oorlog in rommelen. Het is een uiterst gevaarlijk spel op het schaakbord tussen Oost en West!

Feike ter Velde