Nieuwe gezichten in de politieke jungle van het Midden-Oosten
Cor Bunschoten • 75 - 1999/2000 • Uitgave: 11
Het gezicht van het Midden Oosten kan de komende jaren flink veranderen door de komst van nieuwe gezichten op het wereldtoneel. Niet alleen Israël en Jordanië hebben met premier Ehud Barak en koning Abdullah nieuwe machthebbers, maar ook Marokko heeft na het overlijden van koning Hassan in de persoon van Mohammed een nieuwe heerser op de troon. En er zullen nog velen volgen. Met alle gevolgen van dien.
De machthebbers in het Midden Oosten zijn normaal gesproken vertrouwde gezichten. De meeste koningen en presidenten regeren tientallen jaren. Behalve dan in Israël waar een goed functionerende democratie voortdurend nieuwe premiers laat zien. Koning Hussein van Jordanië was zo iemand die tot aan zijn dood op de troon zat. Koning Hassan van Marokko idem. En datzelfde geldt voor mensen als Saddam Hussein van Irak, koning Fand van Saudi Arabië, president Assad van Syrië, president Mubarak van Egypte, de Palestijnse leider Arafat en kolonel Khadaffi van Libië. Het lijstje is niet compleet en kan aangevuld worden met de sjeiks en anderen uit bijvoorbeeld de Golfstaten.
We leven in een interessante tijd waarin we nu zien dat die leiders die zo lang het gezicht van het Midden Oosten hebben bepaald, nu één voor één komen te overlijden en worden vervangen door jonge, nieuwe leiders. Koning Hussein was de eerste en werd opgevolgd door zijn 37-jarige zoon Abdullah. De nieuwe Marokkaanse koning is 35 jaar oud. Koning Fahd is oud en al lange tijd ziek. President Assad van Syrië is ook al de zeventig gepasseerd en steeds meer daden uit Damascus wijzen er op dat de weg wordt vrijgemaakt voor zijn zoon om hem op te volgen. Ook de nieuwe vredesinitiatieven worden toegeschreven aan de wens van Assad om zijn land als president te verlaten als de Golan hoogvlakte terug is in eigen handen en Amerikaans geld binnenstroomt om de bijna bankroete Syrische economie te ondersteunen na een vredesakkoord met Israël. De Palestijnse leider Arafat is ook al erg lang ziek en zal niet lang meer de Palestijnse kar kunnen trekken. En hoe lang zal Khadaffi het nog maken? En Mubarak die ook al ruim zeventig is? En Saddam Hussein? Hoe lang zal het huidige bewind van Iran stand houden? Veiligheidsdiensten in Israël houden er rekening mee dat er op termijn verandering zal komen in het Islamitische bewind. De studentenprotesten van het begin van de zomer zijn de eerste voortekenen van onderhuidse spanningen die op den duur tot explosie kunnen komen.
Er zal veel veranderen in het Midden Oosten. En wat zal die verandering teweeg brengen? Wat zullen die veranderingen voor Israël betekenen? De toenadering tussen Syrië en Jordanië na het overlijden van koning Hussein en het aantreden van zijn zoon Abdullah heeft in Israël meer dan alleen wenkbrauwen doen fronsen. Een nieuwe alliantie is aan het ontstaan aan Israëls oostgrens waar Israël niet blij mee is. En natuurlijk, van Jordaanse zijde wordt gezegd dat de nieuwe vriendschap tussen Syrië en Jordanië niet ten koste zal gaan van de vrede die Israël heeft met Jordanië. Maar ondertussen maken de Israëli's zich wel degelijk zorgen over de op gang komende economische samenwerking, samenwerking op het gebied van waterprojekten, infrastructuur, etc. In het Midden Oosten worden dit soort eerste stappen al gauw gevolgd door verdergaande politieke en tot slot ook militaire samenwerkingsverbanden.
Hoe zal Marokko zich ontwikkelen? Koning Hassan heeft altijd een matigende invloed gespeeld op andere Arabische landen. Hij was goed bevriend met verschillende Israëli's. Hij had Joden als zijn adviseurs. Marokko heeft altijd een grote Joodse gemeenschap gekend hoewel de meeste Marokkaanse Joden nu in Israël wonen.
Israël is een stabiel land in een regio waar oude dictators plaats maken voor een nieuwe generatie. Door de structuur van de dictaturen is vaak weinig bekend over de ideeën van de nieuwelingen. Ze kunnen zich positief ontwikkelen ten aanzien van Israël, maar net zo goed ook niet. Koning Abdullah van Jordanië weet bijvoorbeeld dat de vrede met Israël niet breed gedragen wordt in zijn land. Stel je voor dat er interne spanningen in Jordanië komen. Hoe zal hij dan omgaan met die vredesregeling? Zal hij, om zijn eigen gezicht te redden en om zijn populariteit te doen stijgen, de vredesakkoorden verscheuren?
En hoe gaat dat met de Palestijnen als Arafat verdwijnt? Komt er een burgeroorlog op de stoep van Israël? En Syrië waar een Alawitische minderheid van de clan van Assad de scepter zwaait over een soennitische meerderheid? Hoe stabiel is dat land als Assad overlijdt en de hongerige bevolking zijn kansen ruikt? Hoe zal Assads zoon, ook een dertiger, aankijken tegen de wereld en tegen Israël?
De Israëlische premier Barak, die zo graag Israël de vrede wil brengen waar het land naar verlangt, heeft vorig jaar al eens gezegd dat Israël een plaats van rust is in een jungle. Die uitspraak werd hem door de Arabische wereld niet in dank afgenomen, maar hij heeft helaas wel gelijk. De jungle zal de komende jaren veranderen door de komst van nieuwe gezichten, maar een jungle zal het blijven. En het typerende van een jungle is dat het onvoorspelbaar en dus gevaarlijk kan zijn. Israël is gewaarschuwd.
Cor Bunschoten
De machthebbers in het Midden Oosten zijn normaal gesproken vertrouwde gezichten. De meeste koningen en presidenten regeren tientallen jaren. Behalve dan in Israël waar een goed functionerende democratie voortdurend nieuwe premiers laat zien. Koning Hussein van Jordanië was zo iemand die tot aan zijn dood op de troon zat. Koning Hassan van Marokko idem. En datzelfde geldt voor mensen als Saddam Hussein van Irak, koning Fand van Saudi Arabië, president Assad van Syrië, president Mubarak van Egypte, de Palestijnse leider Arafat en kolonel Khadaffi van Libië. Het lijstje is niet compleet en kan aangevuld worden met de sjeiks en anderen uit bijvoorbeeld de Golfstaten.
We leven in een interessante tijd waarin we nu zien dat die leiders die zo lang het gezicht van het Midden Oosten hebben bepaald, nu één voor één komen te overlijden en worden vervangen door jonge, nieuwe leiders. Koning Hussein was de eerste en werd opgevolgd door zijn 37-jarige zoon Abdullah. De nieuwe Marokkaanse koning is 35 jaar oud. Koning Fahd is oud en al lange tijd ziek. President Assad van Syrië is ook al de zeventig gepasseerd en steeds meer daden uit Damascus wijzen er op dat de weg wordt vrijgemaakt voor zijn zoon om hem op te volgen. Ook de nieuwe vredesinitiatieven worden toegeschreven aan de wens van Assad om zijn land als president te verlaten als de Golan hoogvlakte terug is in eigen handen en Amerikaans geld binnenstroomt om de bijna bankroete Syrische economie te ondersteunen na een vredesakkoord met Israël. De Palestijnse leider Arafat is ook al erg lang ziek en zal niet lang meer de Palestijnse kar kunnen trekken. En hoe lang zal Khadaffi het nog maken? En Mubarak die ook al ruim zeventig is? En Saddam Hussein? Hoe lang zal het huidige bewind van Iran stand houden? Veiligheidsdiensten in Israël houden er rekening mee dat er op termijn verandering zal komen in het Islamitische bewind. De studentenprotesten van het begin van de zomer zijn de eerste voortekenen van onderhuidse spanningen die op den duur tot explosie kunnen komen.
Er zal veel veranderen in het Midden Oosten. En wat zal die verandering teweeg brengen? Wat zullen die veranderingen voor Israël betekenen? De toenadering tussen Syrië en Jordanië na het overlijden van koning Hussein en het aantreden van zijn zoon Abdullah heeft in Israël meer dan alleen wenkbrauwen doen fronsen. Een nieuwe alliantie is aan het ontstaan aan Israëls oostgrens waar Israël niet blij mee is. En natuurlijk, van Jordaanse zijde wordt gezegd dat de nieuwe vriendschap tussen Syrië en Jordanië niet ten koste zal gaan van de vrede die Israël heeft met Jordanië. Maar ondertussen maken de Israëli's zich wel degelijk zorgen over de op gang komende economische samenwerking, samenwerking op het gebied van waterprojekten, infrastructuur, etc. In het Midden Oosten worden dit soort eerste stappen al gauw gevolgd door verdergaande politieke en tot slot ook militaire samenwerkingsverbanden.
Hoe zal Marokko zich ontwikkelen? Koning Hassan heeft altijd een matigende invloed gespeeld op andere Arabische landen. Hij was goed bevriend met verschillende Israëli's. Hij had Joden als zijn adviseurs. Marokko heeft altijd een grote Joodse gemeenschap gekend hoewel de meeste Marokkaanse Joden nu in Israël wonen.
Israël is een stabiel land in een regio waar oude dictators plaats maken voor een nieuwe generatie. Door de structuur van de dictaturen is vaak weinig bekend over de ideeën van de nieuwelingen. Ze kunnen zich positief ontwikkelen ten aanzien van Israël, maar net zo goed ook niet. Koning Abdullah van Jordanië weet bijvoorbeeld dat de vrede met Israël niet breed gedragen wordt in zijn land. Stel je voor dat er interne spanningen in Jordanië komen. Hoe zal hij dan omgaan met die vredesregeling? Zal hij, om zijn eigen gezicht te redden en om zijn populariteit te doen stijgen, de vredesakkoorden verscheuren?
En hoe gaat dat met de Palestijnen als Arafat verdwijnt? Komt er een burgeroorlog op de stoep van Israël? En Syrië waar een Alawitische minderheid van de clan van Assad de scepter zwaait over een soennitische meerderheid? Hoe stabiel is dat land als Assad overlijdt en de hongerige bevolking zijn kansen ruikt? Hoe zal Assads zoon, ook een dertiger, aankijken tegen de wereld en tegen Israël?
De Israëlische premier Barak, die zo graag Israël de vrede wil brengen waar het land naar verlangt, heeft vorig jaar al eens gezegd dat Israël een plaats van rust is in een jungle. Die uitspraak werd hem door de Arabische wereld niet in dank afgenomen, maar hij heeft helaas wel gelijk. De jungle zal de komende jaren veranderen door de komst van nieuwe gezichten, maar een jungle zal het blijven. En het typerende van een jungle is dat het onvoorspelbaar en dus gevaarlijk kan zijn. Israël is gewaarschuwd.
Cor Bunschoten
