Na de verkiezingen
Feike ter Velde • 88 - 2012 • Uitgave: 20
Grote verrassingen op de schermen toen de stemlokalen om negen uur werden gesloten. Eerst de exit polls – de uitslagen op basis van de informatie die werd ingewonnen bij mensen die het stembureau uitkwamen. Daarna de definitieve uitslagen. Die twee uitslagen lagen heel dichtbij elkaar.
Liberalen, VVD en socialisten, PvdA, werden de twee grootste partijen in ons parlement. Gaan die samen ons land besturen?
Nederland beleeft historische tijden. Twee grote partijen, die ideologisch ver van elkaar afstaan, zijn de twee grootste partijen geworden. De VVD – liberaal – staat voor een kleine overheid, die zich weinig of niet bemoeit met de burger, met daar tegenover de Partij van de Arbeid – socialistisch – die juist via de overheid de dingen voor de burger wil organiseren en zo greep wil houden op de samenleving. De eerste is voor belastingverlaging en de tweede heeft meer geld nodig voor de plannen en vraagt derhalve meer belasting. Laten we ze gemakshalve maar zo even naast elkaar zetten, dan houden we het simpel.
Toch zijn het twee scheuten aan dezelfde wortel! Liberalisme en Socialisme komen beide voort uit de Verlichting en de Franse Revolutie van einde van de 18e eeuw. Die revolutie heeft Europa compleet door elkaar geschud en op z’n kop gezet. Tot op vandaag zijn de gevolgen ervan zichtbaar, ook in genoemde politieke ideologieën. Niet alleen werd tijdens de Franse revolutie de Franse monarchie vervangen door de republiek, maar kreeg de bevolking te maken met oorlogen en met een harde dictator, Napoleon Bonaparte. De revolutie werd gevoed vanuit een nieuwe filosofische stroming, die werd geboren in Engeland: de Verlichting. De Verlichting was weliswaar de denkwereld van de filosoof in zijn studeerkamer, maar de ideeën ervan werden gaandeweg in allerlei populaire vormen overal in Europa gemeengoed. Eerst in Frankrijk, waar het een revolutie ontketende, die begon onder de Franse adel met een ordinaire ruzie over geld en daarna oversloeg op het gewone volk.
De Verlichting had tot doel de rede te maken tot vertrekpunt van alle filosoferen, om zo wetenschap te bevorderen en intellectuele kennis met elkaar te delen. Daarbij moest alle (bij)geloof worden bestreden, grondrechten worden gegarandeerd en recht gehandhaafd. Deze nieuwe stroming veranderde het denken over de politiek, de economie, wetenschap en techniek, opvoeding en religie. De Verlichting wordt wel gezien als een belangrijke pijler van de Westerse democratie. De grondgedachte was dat men door het gezonde verstand te gebruiken – de rede – tot de waarheid der dingen komen. Hierover is veel te zeggen, want de ontwikkeling van de Verlichting kent een voorgeschiedenis, maar had vooral grotere gevolgen dan dat men toen kon vermoeden.
De voorgeschiedenis was vooral het werk van de 17e eeuwse Franse filosoof, René Descartes. Zijn werk is samen te vatten in zijn beroemde uitspraak Cogito ergo sum – Ik denk, dus ik ben. Alles in de wereld kan bedrieglijk zijn, maar jijzelf niet. Je dènkt, dus je bent er! De menselijke rede, de menselijke waarneming wordt tot norm. Descartes werd bewonderd en verguisd. Hij woonde ruim twintig jaar in Nederland, t.w. in Middelburg, Franeker, Leiden en Amsterdam, waar hij aan onze universiteiten studeerde. Hij koos voor Nederland, omdat het hier vrede was en elders heerste de dertigjarige oorlog. Zijn werk heeft wereldwijde impact op wetenschap en filosofie. Maar tijdens zijn leven kwam hij al in botsing met de gereformeerde opvattingen van Gisbertus Voetius, een Nederlandse theoloog van formaat, die al snel doorhad dat de ideeën van Descartes tot atheïsme zouden leiden.
Communisme en socialisme
De Franse revolutie is, zegt men, het vroege ochtendgloren van de moderne tijd. In Frankrijk werd de macht van de aristocratie afgebroken en de kerk beroofd van haar rijkdommen. De grondideeën van onze democratie werden vanuit Frankrijk over de hele wereld verspreid. De Russische revolutie - en daarmee de opkomst van het socialisme/communisme - heeft haar wortels in de Franse revolutie. Men wilde een socialistische heilsstaat scheppen onder leiding van Jozef Stalin. Ongeveer dertig miljoen(!) mensen vonden de dood in die bloedige politieke verschrikking. In navolging de Chinese communistische revolutie en de ideeën van Mao Zedong en weer later ook Cambodja, waar drie miljoen mensen het leven lieten onder erbarmelijke omstandigheden. De Koude Oorlog scheurde Europa uit elkaar.
Uit deze ontwikkelingen is al vroeg het Nederlandse socialisme ontsproten, zoals we dat nu politiek vertaald zien in de Partij van de Arbeid (PvdA), de Socialistische Partij (SP) en GroenLinks. De eerste socialistische beweging in ons land was de Sociaal Democratische Bond (SDB), opgericht door domineeszoon Ferdinand Domela Nieuwenhuis. Hij begon zijn socialistische werk toen hij predikant was in Harlingen. Later werd hij een uitgesproken atheïst en weer later een anarchist. Hij werd een echte revolutionair, nadat hij ook bij Marx en Engels in de leer was geweest. Zijn SDB werd in Nederland verboden wegens staatsgevaarlijk praktijken. Toen is de SDAP opgericht, de latere Partij van de Arbeid. Domela Nieuwenhuis wordt anarchist en schrijft zijn memoires: Van Christen tot Anarchist.
De autonome mens
Die andere scheut uit dezelfde wortel van de Verlichting is het liberalisme, vandaag in ons land politiek vertaald in de VVD en D66 en ook de PVV. Het liberalisme kent verschillende gezichten in verschillende culturen, maar de gemeenschappelijk uitgangspunt is de vrijheid van het individu. In ons land kregen de liberalen eerst politieke betekenis toen halverwege de negentiende eeuw ons parlementaire stelsel werd ingevoerd. De bekendste liberaal uit die tijd was Johan Rudolf Thorbecke (1798-1872). Niet verwonderlijk is dat Thorbecke grote belangstelling en ook kennis had van grote Grieken uit de oudheid. Want de Verlichting van de 18e eeuw was een herleving van de oude Griekse filosofie als van Plato en Aristoteles uit 250 vóór Christus. Daarin liggen de wortels, zowel van socialisme als van liberalisme. Thorbecke was driemaal minister-president, leider van een kabinet. Daarna is er nooit meer een liberaal minister-president geweest, tot nu aan toe: Mark Rutte. Thorbecke was een interessante en buitengewone belangrijke man in de Nederlandse geschiedenis. Maar het liberalisme met zijn grote mate van vrijheid leidt tot de autonome mens, die zichzelf tot wet is. De gevolgen zijn desastreus: de dood van miljoenen ongeboren mensen in de moederschoot: abortus.
Hoopvol
Twee partijen die nu grote macht hebben in ons land en aan dezelfde wortel zijn ontsproten. Twee ideologieën die miljoenen mensen het leven hebben gekost en de geestelijke vrijheid van zeer velen hebben afgeschaft. De tijd zal leren waarin we terecht komen. Voor elke christen geldt: laten we bidden voor een geestelijke opwekking in onze kerken, zodat christenen in de politiek belangrijker worden dan een steeds verder teruggedrongen minderheid als nu het CDA. Dankbaar voor CU en SGP, teleurgesteld over het CDA, maar hoopvol omdat onze God wonderen kan geven!
Feike ter Velde
Liberalen, VVD en socialisten, PvdA, werden de twee grootste partijen in ons parlement. Gaan die samen ons land besturen?
Nederland beleeft historische tijden. Twee grote partijen, die ideologisch ver van elkaar afstaan, zijn de twee grootste partijen geworden. De VVD – liberaal – staat voor een kleine overheid, die zich weinig of niet bemoeit met de burger, met daar tegenover de Partij van de Arbeid – socialistisch – die juist via de overheid de dingen voor de burger wil organiseren en zo greep wil houden op de samenleving. De eerste is voor belastingverlaging en de tweede heeft meer geld nodig voor de plannen en vraagt derhalve meer belasting. Laten we ze gemakshalve maar zo even naast elkaar zetten, dan houden we het simpel.
Toch zijn het twee scheuten aan dezelfde wortel! Liberalisme en Socialisme komen beide voort uit de Verlichting en de Franse Revolutie van einde van de 18e eeuw. Die revolutie heeft Europa compleet door elkaar geschud en op z’n kop gezet. Tot op vandaag zijn de gevolgen ervan zichtbaar, ook in genoemde politieke ideologieën. Niet alleen werd tijdens de Franse revolutie de Franse monarchie vervangen door de republiek, maar kreeg de bevolking te maken met oorlogen en met een harde dictator, Napoleon Bonaparte. De revolutie werd gevoed vanuit een nieuwe filosofische stroming, die werd geboren in Engeland: de Verlichting. De Verlichting was weliswaar de denkwereld van de filosoof in zijn studeerkamer, maar de ideeën ervan werden gaandeweg in allerlei populaire vormen overal in Europa gemeengoed. Eerst in Frankrijk, waar het een revolutie ontketende, die begon onder de Franse adel met een ordinaire ruzie over geld en daarna oversloeg op het gewone volk.
De Verlichting had tot doel de rede te maken tot vertrekpunt van alle filosoferen, om zo wetenschap te bevorderen en intellectuele kennis met elkaar te delen. Daarbij moest alle (bij)geloof worden bestreden, grondrechten worden gegarandeerd en recht gehandhaafd. Deze nieuwe stroming veranderde het denken over de politiek, de economie, wetenschap en techniek, opvoeding en religie. De Verlichting wordt wel gezien als een belangrijke pijler van de Westerse democratie. De grondgedachte was dat men door het gezonde verstand te gebruiken – de rede – tot de waarheid der dingen komen. Hierover is veel te zeggen, want de ontwikkeling van de Verlichting kent een voorgeschiedenis, maar had vooral grotere gevolgen dan dat men toen kon vermoeden.
De voorgeschiedenis was vooral het werk van de 17e eeuwse Franse filosoof, René Descartes. Zijn werk is samen te vatten in zijn beroemde uitspraak Cogito ergo sum – Ik denk, dus ik ben. Alles in de wereld kan bedrieglijk zijn, maar jijzelf niet. Je dènkt, dus je bent er! De menselijke rede, de menselijke waarneming wordt tot norm. Descartes werd bewonderd en verguisd. Hij woonde ruim twintig jaar in Nederland, t.w. in Middelburg, Franeker, Leiden en Amsterdam, waar hij aan onze universiteiten studeerde. Hij koos voor Nederland, omdat het hier vrede was en elders heerste de dertigjarige oorlog. Zijn werk heeft wereldwijde impact op wetenschap en filosofie. Maar tijdens zijn leven kwam hij al in botsing met de gereformeerde opvattingen van Gisbertus Voetius, een Nederlandse theoloog van formaat, die al snel doorhad dat de ideeën van Descartes tot atheïsme zouden leiden.
Communisme en socialisme
De Franse revolutie is, zegt men, het vroege ochtendgloren van de moderne tijd. In Frankrijk werd de macht van de aristocratie afgebroken en de kerk beroofd van haar rijkdommen. De grondideeën van onze democratie werden vanuit Frankrijk over de hele wereld verspreid. De Russische revolutie - en daarmee de opkomst van het socialisme/communisme - heeft haar wortels in de Franse revolutie. Men wilde een socialistische heilsstaat scheppen onder leiding van Jozef Stalin. Ongeveer dertig miljoen(!) mensen vonden de dood in die bloedige politieke verschrikking. In navolging de Chinese communistische revolutie en de ideeën van Mao Zedong en weer later ook Cambodja, waar drie miljoen mensen het leven lieten onder erbarmelijke omstandigheden. De Koude Oorlog scheurde Europa uit elkaar.
Uit deze ontwikkelingen is al vroeg het Nederlandse socialisme ontsproten, zoals we dat nu politiek vertaald zien in de Partij van de Arbeid (PvdA), de Socialistische Partij (SP) en GroenLinks. De eerste socialistische beweging in ons land was de Sociaal Democratische Bond (SDB), opgericht door domineeszoon Ferdinand Domela Nieuwenhuis. Hij begon zijn socialistische werk toen hij predikant was in Harlingen. Later werd hij een uitgesproken atheïst en weer later een anarchist. Hij werd een echte revolutionair, nadat hij ook bij Marx en Engels in de leer was geweest. Zijn SDB werd in Nederland verboden wegens staatsgevaarlijk praktijken. Toen is de SDAP opgericht, de latere Partij van de Arbeid. Domela Nieuwenhuis wordt anarchist en schrijft zijn memoires: Van Christen tot Anarchist.
De autonome mens
Die andere scheut uit dezelfde wortel van de Verlichting is het liberalisme, vandaag in ons land politiek vertaald in de VVD en D66 en ook de PVV. Het liberalisme kent verschillende gezichten in verschillende culturen, maar de gemeenschappelijk uitgangspunt is de vrijheid van het individu. In ons land kregen de liberalen eerst politieke betekenis toen halverwege de negentiende eeuw ons parlementaire stelsel werd ingevoerd. De bekendste liberaal uit die tijd was Johan Rudolf Thorbecke (1798-1872). Niet verwonderlijk is dat Thorbecke grote belangstelling en ook kennis had van grote Grieken uit de oudheid. Want de Verlichting van de 18e eeuw was een herleving van de oude Griekse filosofie als van Plato en Aristoteles uit 250 vóór Christus. Daarin liggen de wortels, zowel van socialisme als van liberalisme. Thorbecke was driemaal minister-president, leider van een kabinet. Daarna is er nooit meer een liberaal minister-president geweest, tot nu aan toe: Mark Rutte. Thorbecke was een interessante en buitengewone belangrijke man in de Nederlandse geschiedenis. Maar het liberalisme met zijn grote mate van vrijheid leidt tot de autonome mens, die zichzelf tot wet is. De gevolgen zijn desastreus: de dood van miljoenen ongeboren mensen in de moederschoot: abortus.
Hoopvol
Twee partijen die nu grote macht hebben in ons land en aan dezelfde wortel zijn ontsproten. Twee ideologieën die miljoenen mensen het leven hebben gekost en de geestelijke vrijheid van zeer velen hebben afgeschaft. De tijd zal leren waarin we terecht komen. Voor elke christen geldt: laten we bidden voor een geestelijke opwekking in onze kerken, zodat christenen in de politiek belangrijker worden dan een steeds verder teruggedrongen minderheid als nu het CDA. Dankbaar voor CU en SGP, teleurgesteld over het CDA, maar hoopvol omdat onze God wonderen kan geven!
Feike ter Velde
