Leven in vrijheid: Maak het verschil
Peter de Haan • 96 - 2020 • Uitgave: 5
Op 5 mei is het 75 jaar geleden dat de in Nederland gelegerde soldaten van het naziregime capituleerden voor de geallieerden. Sinds september wordt de bevrijding al op vele plaatsen herdacht en gevierd. Zelf sta ik hier, onder andere doordat ik wethouder ben in Wageningen, regelmatig bij stil. De vraag die wel steeds meer bij me opkomt bij het vieren van vrijheid is: wat betekent leven in vrijheid precies?
Bij deze vieringen en herdenkingen gaat het de laatste jaren niet meer alleen om het einde van de onderdrukking tijdens de Tweede Wereldoorlog. Steeds vaker wordt stilgestaan bij de vraag wat vrijheid anno 2020 betekent. Veelgehoorde antwoorden zijn: je mag zijn wie je bent, zeggen wat je denkt en doen wat je wilt, al dan niet voorzien van het voorbehoud dat je daarbij niet een ander in zijn of haar vrijheid mag beperken.
Vrijheid van gebondenheid
Maar hoe vrij ben je wanneer de zogenoemde geneugten van het leven alle tijd, geld en aandacht opslurpen? Wanneer de behoefte drank en drugs, geld en carrière, macht en aanzien op een dwingende manier je leven bepalen, is er geen sprake meer van vrijheid. De wolf die we hier in schaapskleren zien heet geen vrijheid, maar gebondenheid.
Gebondenheid wordt in deze dagen ook op andere manieren ervaren. Aan huis gebonden, aan de buis gebonden, aan de telefoon, tablet of computer gebonden. Het aan huis gebonden zijn is een grote beperking van de fysieke vrijheid, je kunt niet meer gaan en staan waar je wilt. Zeker wanneer je in de corona-risicogroep zit. Maar naast deze lichamelijke, bijna letterlijke gebondenheid zie je ook dat velen met hoofd en handen gebonden zijn aan de afleidingen en verleidingen van telefoon, televisie en tablets. Voor de een omdat dit de enige verbinding met de buitenwereld is, voor de ander omdat het een uitvlucht is uit de werkelijkheid. Die uitvlucht wordt gevonden in games, series (Netflix, YouTube, etc.), maar ook werk en in zo’n mate dat je er niet meer los van kunt komen. Verslavend dus.
‘De waarheid is dat het Evangelie niet slechts een uitnodiging is om een vriend van Christus te worden, een strijdmakker, een reisgenoot. De Bijbel vertelt ons onmiskenbaar dat we Zijn slaaf moeten worden. Dat betekent christen zijn.’ (p.7)
Eigen vrijheid eerst
Veel van de zaken die ik zojuist beschreef worden gepresenteerd als het toppunt van vrijheid. De ketenen van rust, reinheid en regelmaat zijn decennia geleden al afgeworpen, niet wetende dat seks, drugs en rock & roll hier nieuwe ketenen voor in de plaats stelden. Onder het mom van eigen verantwoordelijkheid, keuzevrijheid en de eigen wilsbeschikking werd bijna alles mogelijk gemaakt. De gevolgen onder andere kapotte huwelijken, verslavingen en burnouts. Bij de zoektocht naar geld en geluk stond het eigen ik centraal.
We zien nu dat de wal het schip lijkt te keren. Er komt steeds meer aandacht voor de negatieve kanten van de ongebreidelde keuzevrijheid. En wellicht helpt deze corona-crisis de samenleving ook bij het inzicht dat genoeg ook best genoeg kan zijn. Wellicht, dat leest u goed. Mijn hoop hierop is niet heel groot, omdat je nog steeds overal ziet dat mensen hun eigen vrijheid belangrijker vinden dan de gevolgen die dit kan hebben voor anderen. Wat dat betreft zijn de televisiebeelden tekenend voor deze tijd, wanneer je mensen hoort zeggen zelf nergens bang voor te zijn zonder zich bewust te zijn dat ze mogelijk het corona-virus door kunnen geven.
‘Onze studie naar slavernij heeft ons laten zien dat we ooit ellendige slaven waren van de wreedste meester die iemand zich kan indenken, de zonde. Als lid van het gevallen menselijk ras, waren we gebonden, blind en dood in onze ongehoorzaamheid en rebellie. Maar te midden van onze hulpeloosheid en hopeloosheid greep God in. Hij die overvloedig is in genade, koos ons, schonk ons Zijn liefde en redde ons uit de klauwen van onze voormalige eigenaar. Door het verzoenend sterven van Christus zijn we gered van de slavenmarkt van de zonde. God reinigde ons van onze ongerechtigheid, hulde ons in Zijn gerechtigheid en verwelkomde ons voor altijd in Zijn huis.
Maar onze genadige God is daar niet gestopt. Hij maakte ons niet alleen slaven der gerechtigheid, maar ook burgers van Zijn koninkrijk, vrienden aan Zijn tafel en zelfs aangenomen kinderen in Zijn gezin.‘ (p.204)
Vrijheid om te geloven
Nu valt er genoeg te klagen over het gebrek aan vrijheid, maar tegelijk is er ook veel goeds over te zeggen. In Nederland liggen verschillende vrijheden vast in de grondwet, zoals de vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst en vrijheid van vereniging. Hierdoor is het nog steeds mogelijk om in kerken bijeen te komen, te getuigen van ons geloof, te spreken over zonde en redding in het openbaar. Ik vond het mooi om ministers te horen vertellen hoeveel hoop en troost het geloof in God ze geeft. Ja, er zijn mensen in Nederland die dan meteen gaan steigeren en roepen dat er een scheiding is tussen kerk en staat, maar aan hen moet vooral verteld worden dat dit niet op gaat voor geloof en staat. Die scheiding is er voor bedoeld dat de staat niet gaat voorschrijven wat er vanaf de kansel gepreekt moet worden en dat de kerkelijke leiders niet zeggen hoe het beleid gemaakt moet worden.
Wat een verschil met de hele lijst van landen die op de Ranglijst Christenvervolging van Open Doors staat. Het is dat deze lijst alleen de top 50 laat zien, maar de positie van christenen staat in veel meer landen onder druk door toedoen of met toestemming van de overheid. Zelfs in sommige Westerse landen wordt soms het zwijgen opgelegd aan christenen die van hun geloof getuigen, zelfs als dat op een beschaafde manier gebeurt.
Slaaf
Terug naar de vraag wat leven in vrijheid nu precies betekent. In het algemeen gesproken is dat te kunnen leven zonder dat er constant een overheid of instantie over je schouders meekijkt wat je doet. Je mag denken, zeggen en geloven wat je wilt en afwijken van het normale. Ook als dat normale een seculiere, verlichte atheïst is. De ervaring is vaak anders. Je wordt als openlijk gelovige soms als curiositeit gezien, iemand die niet helemaal van deze tijd is en er niet helemaal bij hoort. En dat laatste klopt ook helemaal. We zijn niet van deze wereld. Wel leven we er midden in en zien we uit naar een nieuwe schepping, waarin we niet meer gebonden zijn aan alles wat van de wereld is. Nu proberen we, struikelend, al te leven in dit perspectief.
Struikelend, want ook in mijn eigen leven zie ik wel zaken die me van God af leiden. Ik heb het boek ‘Slaaf’ van John MacArthur (in 2011 uitgegeven door Het Zoeklicht, maar helaas niet meer verkrijgbaar) daarom weer uit de kast gepakt. Dat klinkt tegenstrijdig, in een artikel over vrijheid juist zo’n titel erbij pakken. MacArthur heeft het in dit boek over de vertaling van het Griekse woord ‘doulos’, dat vaak wordt vertaald met ‘dienaar’, maar feitelijk gaat over het zijn van een slaaf. Christus heeft ons gekocht. Vrijgekocht van de slavernij van deze wereld, we behoren nu Hem toe. Het is dus geen vrijblijvende vrijheid, los van de wereld, maar een toewijding aan Hem.
‘Slavernij aan Christus betekent niet alleen vrij van zonde, schuld en oordeel. Het betekent ook vrijheid om te gehoorzamen, om God te behagen en om te leven zoals de Schepper het heeft bedoeld, in een intieme relatie met Hem.’ (p.207)
Maak het verschil
Het thema voor het vieren van de bevrijding op 5 mei is ‘Maak het verschil’. De feestelijkheden gaan dit jaar niet door, maar de oproep blijft staan. Deze oproep wil ik aan u richten, want als christen kunnen we in deze tijd verschil maken. Misschien niet op grote schaal, maar door ons leven heen wel voor de mensen om ons heen. Vraag ze eens hoe vrij ze echt zijn en hoe ze naar de toekomst kijken. En willen ze gebonden blijven, slaaf blijven van deze onvrijheid. Er ligt een alternatief vol genade, hoop en troost. Wie wil dat nu niet?
Peter de Haan
Citaten uit ‘Slaaf’ (John MacArthur, 2011, Uitgeverij Het Zoeklicht)
Bij deze vieringen en herdenkingen gaat het de laatste jaren niet meer alleen om het einde van de onderdrukking tijdens de Tweede Wereldoorlog. Steeds vaker wordt stilgestaan bij de vraag wat vrijheid anno 2020 betekent. Veelgehoorde antwoorden zijn: je mag zijn wie je bent, zeggen wat je denkt en doen wat je wilt, al dan niet voorzien van het voorbehoud dat je daarbij niet een ander in zijn of haar vrijheid mag beperken.
Vrijheid van gebondenheid
Maar hoe vrij ben je wanneer de zogenoemde geneugten van het leven alle tijd, geld en aandacht opslurpen? Wanneer de behoefte drank en drugs, geld en carrière, macht en aanzien op een dwingende manier je leven bepalen, is er geen sprake meer van vrijheid. De wolf die we hier in schaapskleren zien heet geen vrijheid, maar gebondenheid.
Gebondenheid wordt in deze dagen ook op andere manieren ervaren. Aan huis gebonden, aan de buis gebonden, aan de telefoon, tablet of computer gebonden. Het aan huis gebonden zijn is een grote beperking van de fysieke vrijheid, je kunt niet meer gaan en staan waar je wilt. Zeker wanneer je in de corona-risicogroep zit. Maar naast deze lichamelijke, bijna letterlijke gebondenheid zie je ook dat velen met hoofd en handen gebonden zijn aan de afleidingen en verleidingen van telefoon, televisie en tablets. Voor de een omdat dit de enige verbinding met de buitenwereld is, voor de ander omdat het een uitvlucht is uit de werkelijkheid. Die uitvlucht wordt gevonden in games, series (Netflix, YouTube, etc.), maar ook werk en in zo’n mate dat je er niet meer los van kunt komen. Verslavend dus.
‘De waarheid is dat het Evangelie niet slechts een uitnodiging is om een vriend van Christus te worden, een strijdmakker, een reisgenoot. De Bijbel vertelt ons onmiskenbaar dat we Zijn slaaf moeten worden. Dat betekent christen zijn.’ (p.7)
Eigen vrijheid eerst
Veel van de zaken die ik zojuist beschreef worden gepresenteerd als het toppunt van vrijheid. De ketenen van rust, reinheid en regelmaat zijn decennia geleden al afgeworpen, niet wetende dat seks, drugs en rock & roll hier nieuwe ketenen voor in de plaats stelden. Onder het mom van eigen verantwoordelijkheid, keuzevrijheid en de eigen wilsbeschikking werd bijna alles mogelijk gemaakt. De gevolgen onder andere kapotte huwelijken, verslavingen en burnouts. Bij de zoektocht naar geld en geluk stond het eigen ik centraal.
We zien nu dat de wal het schip lijkt te keren. Er komt steeds meer aandacht voor de negatieve kanten van de ongebreidelde keuzevrijheid. En wellicht helpt deze corona-crisis de samenleving ook bij het inzicht dat genoeg ook best genoeg kan zijn. Wellicht, dat leest u goed. Mijn hoop hierop is niet heel groot, omdat je nog steeds overal ziet dat mensen hun eigen vrijheid belangrijker vinden dan de gevolgen die dit kan hebben voor anderen. Wat dat betreft zijn de televisiebeelden tekenend voor deze tijd, wanneer je mensen hoort zeggen zelf nergens bang voor te zijn zonder zich bewust te zijn dat ze mogelijk het corona-virus door kunnen geven.
‘Onze studie naar slavernij heeft ons laten zien dat we ooit ellendige slaven waren van de wreedste meester die iemand zich kan indenken, de zonde. Als lid van het gevallen menselijk ras, waren we gebonden, blind en dood in onze ongehoorzaamheid en rebellie. Maar te midden van onze hulpeloosheid en hopeloosheid greep God in. Hij die overvloedig is in genade, koos ons, schonk ons Zijn liefde en redde ons uit de klauwen van onze voormalige eigenaar. Door het verzoenend sterven van Christus zijn we gered van de slavenmarkt van de zonde. God reinigde ons van onze ongerechtigheid, hulde ons in Zijn gerechtigheid en verwelkomde ons voor altijd in Zijn huis.
Maar onze genadige God is daar niet gestopt. Hij maakte ons niet alleen slaven der gerechtigheid, maar ook burgers van Zijn koninkrijk, vrienden aan Zijn tafel en zelfs aangenomen kinderen in Zijn gezin.‘ (p.204)
Vrijheid om te geloven
Nu valt er genoeg te klagen over het gebrek aan vrijheid, maar tegelijk is er ook veel goeds over te zeggen. In Nederland liggen verschillende vrijheden vast in de grondwet, zoals de vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst en vrijheid van vereniging. Hierdoor is het nog steeds mogelijk om in kerken bijeen te komen, te getuigen van ons geloof, te spreken over zonde en redding in het openbaar. Ik vond het mooi om ministers te horen vertellen hoeveel hoop en troost het geloof in God ze geeft. Ja, er zijn mensen in Nederland die dan meteen gaan steigeren en roepen dat er een scheiding is tussen kerk en staat, maar aan hen moet vooral verteld worden dat dit niet op gaat voor geloof en staat. Die scheiding is er voor bedoeld dat de staat niet gaat voorschrijven wat er vanaf de kansel gepreekt moet worden en dat de kerkelijke leiders niet zeggen hoe het beleid gemaakt moet worden.
Wat een verschil met de hele lijst van landen die op de Ranglijst Christenvervolging van Open Doors staat. Het is dat deze lijst alleen de top 50 laat zien, maar de positie van christenen staat in veel meer landen onder druk door toedoen of met toestemming van de overheid. Zelfs in sommige Westerse landen wordt soms het zwijgen opgelegd aan christenen die van hun geloof getuigen, zelfs als dat op een beschaafde manier gebeurt.
Slaaf
Terug naar de vraag wat leven in vrijheid nu precies betekent. In het algemeen gesproken is dat te kunnen leven zonder dat er constant een overheid of instantie over je schouders meekijkt wat je doet. Je mag denken, zeggen en geloven wat je wilt en afwijken van het normale. Ook als dat normale een seculiere, verlichte atheïst is. De ervaring is vaak anders. Je wordt als openlijk gelovige soms als curiositeit gezien, iemand die niet helemaal van deze tijd is en er niet helemaal bij hoort. En dat laatste klopt ook helemaal. We zijn niet van deze wereld. Wel leven we er midden in en zien we uit naar een nieuwe schepping, waarin we niet meer gebonden zijn aan alles wat van de wereld is. Nu proberen we, struikelend, al te leven in dit perspectief.
Struikelend, want ook in mijn eigen leven zie ik wel zaken die me van God af leiden. Ik heb het boek ‘Slaaf’ van John MacArthur (in 2011 uitgegeven door Het Zoeklicht, maar helaas niet meer verkrijgbaar) daarom weer uit de kast gepakt. Dat klinkt tegenstrijdig, in een artikel over vrijheid juist zo’n titel erbij pakken. MacArthur heeft het in dit boek over de vertaling van het Griekse woord ‘doulos’, dat vaak wordt vertaald met ‘dienaar’, maar feitelijk gaat over het zijn van een slaaf. Christus heeft ons gekocht. Vrijgekocht van de slavernij van deze wereld, we behoren nu Hem toe. Het is dus geen vrijblijvende vrijheid, los van de wereld, maar een toewijding aan Hem.
‘Slavernij aan Christus betekent niet alleen vrij van zonde, schuld en oordeel. Het betekent ook vrijheid om te gehoorzamen, om God te behagen en om te leven zoals de Schepper het heeft bedoeld, in een intieme relatie met Hem.’ (p.207)
Maak het verschil
Het thema voor het vieren van de bevrijding op 5 mei is ‘Maak het verschil’. De feestelijkheden gaan dit jaar niet door, maar de oproep blijft staan. Deze oproep wil ik aan u richten, want als christen kunnen we in deze tijd verschil maken. Misschien niet op grote schaal, maar door ons leven heen wel voor de mensen om ons heen. Vraag ze eens hoe vrij ze echt zijn en hoe ze naar de toekomst kijken. En willen ze gebonden blijven, slaaf blijven van deze onvrijheid. Er ligt een alternatief vol genade, hoop en troost. Wie wil dat nu niet?
Peter de Haan
Citaten uit ‘Slaaf’ (John MacArthur, 2011, Uitgeverij Het Zoeklicht)
