Komt er een opwekking in 2020?
Kim ter Berghe • 96 - 2020 • Uitgave: 3
Let op daden, niet op woorden
Opwekking, wie wil het niet? Er is een nieuw decennium begonnen en daarmee komen ook de voorspellingen weer op gang. Mattheus van der Steen gelooft bijvoorbeeld dat er in 2020 een opwekking gaat komen. Ik wil hier niet op ingaan hoe serieus we dat moeten nemen, want het is niet voor het eerst dat hij of anderen uit charismatische kring dit soort voorspellingen doen.
Wie al een poosje meedraait in christelijk Nederland kan daar prima zijn eigen conclusies uit trekken. Voorspellingen van opwekking zijn bijna een soort marketingtool geworden voor charismatische leiders die mensen en donaties willen aantrekken.
Teleurgestelde overstappers
Vaak werkt dat ook nog, want mensen willen graag horen bij een beweging waar een bepaalde verwachting heerst. Zo zie je gemeenten groeien die zich op opwekking richten, wat de verwachting bevestigt dat God iets opzienbarends aan het doen is. Wat echter buiten beeld blijft, is dat de aanwas voornamelijk uit traditionele(re) kerken komt. Het gaat dus ten koste van andere gemeenten. Ook zie je veel overstappers die teleurgesteld raken in hun verwachtingen en door de achterdeur verdwijnen, om daarna helemaal niet meer naar een kerk te gaan. Charismatische kerken kunnen op die manier fungeren als tussenstation voor kerkverlating.
Maar die opwekking, dat blijft een soort sluimerende hoop voor veel christenen. Want we hebben inmiddels wel door dat we nog zo hard ons best kunnen doen om mensen de kerk in te krijgen, of kerken kunnen planten die zo laagdrempelig zijn dat je niet eens meer weet dat je in een kerk zit. Maar het proces van kerkverlating lijkt onomkeerbaar. We hebben een ingrijpen van buitenaf nodig. Een uitstorting van de Geest. Een herleving van de kerk. Een bovennatuurlijke keer in ons lot.
Intimidatie en vervolging
Hoe zou zo’n opwekking er eigenlijk uitzien? Dat is een belangrijke vraag, want Gods handelen in de wereld is niet voorspelbaar. Kijk naar de Joden in de eerste eeuw. Hoe lang hadden ze niet uitgezien naar de Messias? Maar toen Hij voor hun neus stond, herkenden ze Hem niet. De eerste opwekking, die van Pinksteren, werd door de religieuze leiders van die tijd weggehoond en later deden ze er alles aan om die de kop in te drukken door intimidatie en vervolging.
Zijn wij onbewust het idee van opwekking gaan associëren met ‘events’, bijvoorbeeld zalen vol biddende en zingende mensen met hun handen in de lucht, terwijl een ‘man van God’ op het podium staat en allerlei wonderen doet? Of stellen we ons voor dat mensen met duizenden tegelijk spontaan de PKN gaan bellen, omdat ze weer op de ledenlijst gezet willen worden? Of denken we in termen van invloed, bijvoorbeeld de ChristenUnie en de SGP die bij de volgende verkiezingen elk 20 zetels scoren? Of een morele verandering in de maatschappij, zoals een verbod op abortus en een terugdraaien van het homohuwelijk? Of is er wellicht een opwekking gaande zonder dat we het door hebben, omdat we de verkeerde dingen verwachten?
Samengekomen in gebed
Misschien is het goed om de moeder van alle opwekkingen eens onder de loep te nemen om te kijken wat er eigenlijk gebeurde. Handelingen 2 beschrijft de komst van de Heilige Geest op de volgelingen van Jezus die samengekomen waren in gebed. Toen mensen zich afvroegen wat er aan de hand was, stond Petrus op en gebruikte de woorden van de profeet Joël om de gebeurtenissen te duiden. Hij zei: ’En het zal zijn in de laatste dagen, zegt God, dat Ik zal uitstorten van mijn Geest op alle vlees; en uw zonen en uw dochters zullen profeteren, en uw jongelingen zullen gezichten zien, en uw ouderen zullen dromen dromen: ja, zelfs op mijn dienstknechten en mijn dienstmaagden zal Ik in die dagen van mijn Geest uitstorten en zij zullen profeteren’ (Joël 2:28 ev.).
In het Oude Testament waren het de profeten die de woorden van God doorgaven. Zij zagen visioenen en gezichten, geïnspireerd door de Geest. Maar nu was er iets veranderd. De Heilige Geest werd uitgestort over ‘alle vlees’ oftewel over gewone mensen. En heel belangrijk, over mannen en vrouwen. Dienstknechten en dienstmaagden, zonen en dochters, ouden en jongen. Hier lag de nadruk niet op een leider met een bijzondere zalving die opwekking kwam brengen, maar op een gemeenschap, vervuld van de Heilige Geest, van hoog tot laag. Het was een ‘grassroots’ opwekking, één die begon bij gewone mensen. Het doorbrak de hiërarchie van die tijd en cultuur.
Veel invloed
Dit is een belangrijk kenmerk van diverse opwekkingen die zich door de kerkgeschiedenis heen hebben voorgedaan. Zoek je opwekking, kijk dan niet in de eerste plaats op podiums, of naar organisaties, of naar hen die veel invloed hebben in kerk en politiek. Kijk naar waar gemeenschappen ontstaan van gewone mensen, mannen en vrouwen, ouden en jongen, die ‘profeteren’, Gods woorden spreken in de wereld, met overtuiging en vrijmoedigheid.
Iets anders dat opwekking kenmerkt, is de tegenreactie. Het begon nog mild in Handelingen 2, met omstanders die spottend zeiden dat er teveel wijn gedronken was door de discipelen. Niet lang daarna werden de eerste apostelen gearresteerd. Later werd Stefanus gestenigd en begon de vervolging in alle heftigheid.
Opwekking en vervolging gaan hand in hand. Daarmee is niet gezegd dat tegenstand van de gevestigde orde een bewijs is dat we te maken hebben met een werk van de Heilige Geest. Veel zelfbenoemde ‘profeten’ voeren elke terechte kritiek tegen hun immorele praktijken op als bewijs dat ze het bij het rechte eind hebben, want de ‘duivel’ probeert hun werk kapot te maken.
Verlies van privileges
Ook zijn er groepen christenen met wat je misschien een ‘vervolgingscomplex’ kunt noemen. Ze zien zichzelf als slachtoffer van een goddeloze maatschappij die het op hun normen en waarden voorzien heeft, hoewel ze in alle vrijheid hun geloof mogen belijden. Dit vervolgingscomplex komt voor in landen waar christenen het lange tijd voor het zeggen hebben gehad, maar waar door secularisatie hun invloed nu beperkt wordt. Dit verlies van macht en invloed in politiek en maatschappij kan voelen als vervolging, maar is eerder een verlies van privileges als een verlies van geloofsvrijheid.
Kritiek, tegenstand en (de claim van) vervolging is dus niet altijd een bewijs van het werk van de Heilige Geest. Omgekeerd is het denk ik wel zo, dat een uitstorting van de Heilige Geest altijd kan rekenen op tegenstand. Een opwekking waar iedereen bij staat te juichen, is geen opwekking. Waar Geest-vervulde gemeenschappen ontstaan die in het openbaar belijden dat Jezus Heer is, zullen de afgoden van de tijd verzet bieden. Zoek je naar opwekking, zoek dan naar mensen die bereid zijn om de wereld te verliezen. Die risico’s durven nemen en die de prijs willen betalen voor het volgen van Jezus. Die lief durven hebben ten koste van zichzelf.
Een kenmerk is heiliging
Het andere kenmerk van de uitstorting van de Heilige Geest in het begin van de kerkgeschiedenis, was heiliging. Na de toespraak van Petrus, kwam er een diep schuldbesef over de menigte. In Handelingen 2 staat: ’Toen zij dit hoorden, werden zij diep in hun hart getroffen, en zij zeiden tot Petrus en de andere apostelen: Wat moeten wij doen, mannen broeders? En Petrus antwoordde hen: Bekeert u en een ieder van u late zich dopen op de naam van Jezus Christus, tot vergeving van uw zonden, en gij zult de gave des Heiligen Geestes ontvangen’ (vers 37-38).
Later in het verhaal van de eerste gemeenten, lezen we over Ananias en Saffira, die ter plekke dood neervielen omdat ze de apostelen probeerden te misleiden op het gebied van geld. De Geest van de heiliging werkte zo krachtig, dat zonden niet verborgen bleven, maar werden beleden en vergeven, dan wel bestraft. Als we lezen over opwekkingen in de geschiedenis, dan is dit een prominent onderdeel. Mensen zien in het licht van de Geest wie ze zijn en openen hun hart voor het heiligende werk van God. Waar mensen klein worden, daar wordt God groot.
Zoek je naar tekenen van opwekking, let dan op heiliging. Waar wordt er radicaal afgerekend met oude zonden? Waar durven mensen zich te verootmoedigen? Waar groeit er een besef dat we ernaast hebben gezeten, dat dingen moeten veranderen? Let op daden, niet op woorden.
Slapende gelovigen
Als we bovenstaande kenmerken als uitgangspunt nemen, zijn er dan in Nederland tekenen van een opwekking te ontwaren? Ik denk (nog) niet op grote schaal. Toch zijn er een aantal opmerkelijke ontwikkelingen te zien, die hoop geven voor de Nederlandse kerk. Dan denk ik bijvoorbeeld aan de immigrantenkerken die in de steden de straat op gaan om vrijmoedig van Jezus te getuigen. Zaaien zij het zaad voor een opwekking? Of kijk naar de asielzoekerscentra. Daar zien we dat mensen tot geloof komen en de prijs willen betalen voor het volgen van Jezus. Dan zijn er de gewone, Nederlandse christenen die vluchtelingen helpen en hen over Jezus vertellen. Voorheen misschien slapende gelovigen, maar nu wakker geschud door de roeping van zending op de stoep. Ook daar worden offers gebracht. En in de reformatorische kerken komen hele groepen jongeren tot persoonlijk geloof. De Geest van Pinksteren werkt door.
Ik wil eindigen met het gebed in het bekende lied van Johannes de Heer:
“O, heil'ge Geest, kom tot Uw heerschappij.
Schenk een herleving en begin bij mij.
Zegen Uw volk, maak 't als een bruid bereid,
wachtend op Jezus' komst in heerlijkheid.”
Kim ter Berghe
Opwekking, wie wil het niet? Er is een nieuw decennium begonnen en daarmee komen ook de voorspellingen weer op gang. Mattheus van der Steen gelooft bijvoorbeeld dat er in 2020 een opwekking gaat komen. Ik wil hier niet op ingaan hoe serieus we dat moeten nemen, want het is niet voor het eerst dat hij of anderen uit charismatische kring dit soort voorspellingen doen.
Wie al een poosje meedraait in christelijk Nederland kan daar prima zijn eigen conclusies uit trekken. Voorspellingen van opwekking zijn bijna een soort marketingtool geworden voor charismatische leiders die mensen en donaties willen aantrekken.
Teleurgestelde overstappers
Vaak werkt dat ook nog, want mensen willen graag horen bij een beweging waar een bepaalde verwachting heerst. Zo zie je gemeenten groeien die zich op opwekking richten, wat de verwachting bevestigt dat God iets opzienbarends aan het doen is. Wat echter buiten beeld blijft, is dat de aanwas voornamelijk uit traditionele(re) kerken komt. Het gaat dus ten koste van andere gemeenten. Ook zie je veel overstappers die teleurgesteld raken in hun verwachtingen en door de achterdeur verdwijnen, om daarna helemaal niet meer naar een kerk te gaan. Charismatische kerken kunnen op die manier fungeren als tussenstation voor kerkverlating.
Maar die opwekking, dat blijft een soort sluimerende hoop voor veel christenen. Want we hebben inmiddels wel door dat we nog zo hard ons best kunnen doen om mensen de kerk in te krijgen, of kerken kunnen planten die zo laagdrempelig zijn dat je niet eens meer weet dat je in een kerk zit. Maar het proces van kerkverlating lijkt onomkeerbaar. We hebben een ingrijpen van buitenaf nodig. Een uitstorting van de Geest. Een herleving van de kerk. Een bovennatuurlijke keer in ons lot.
Intimidatie en vervolging
Hoe zou zo’n opwekking er eigenlijk uitzien? Dat is een belangrijke vraag, want Gods handelen in de wereld is niet voorspelbaar. Kijk naar de Joden in de eerste eeuw. Hoe lang hadden ze niet uitgezien naar de Messias? Maar toen Hij voor hun neus stond, herkenden ze Hem niet. De eerste opwekking, die van Pinksteren, werd door de religieuze leiders van die tijd weggehoond en later deden ze er alles aan om die de kop in te drukken door intimidatie en vervolging.
Zijn wij onbewust het idee van opwekking gaan associëren met ‘events’, bijvoorbeeld zalen vol biddende en zingende mensen met hun handen in de lucht, terwijl een ‘man van God’ op het podium staat en allerlei wonderen doet? Of stellen we ons voor dat mensen met duizenden tegelijk spontaan de PKN gaan bellen, omdat ze weer op de ledenlijst gezet willen worden? Of denken we in termen van invloed, bijvoorbeeld de ChristenUnie en de SGP die bij de volgende verkiezingen elk 20 zetels scoren? Of een morele verandering in de maatschappij, zoals een verbod op abortus en een terugdraaien van het homohuwelijk? Of is er wellicht een opwekking gaande zonder dat we het door hebben, omdat we de verkeerde dingen verwachten?
Samengekomen in gebed
Misschien is het goed om de moeder van alle opwekkingen eens onder de loep te nemen om te kijken wat er eigenlijk gebeurde. Handelingen 2 beschrijft de komst van de Heilige Geest op de volgelingen van Jezus die samengekomen waren in gebed. Toen mensen zich afvroegen wat er aan de hand was, stond Petrus op en gebruikte de woorden van de profeet Joël om de gebeurtenissen te duiden. Hij zei: ’En het zal zijn in de laatste dagen, zegt God, dat Ik zal uitstorten van mijn Geest op alle vlees; en uw zonen en uw dochters zullen profeteren, en uw jongelingen zullen gezichten zien, en uw ouderen zullen dromen dromen: ja, zelfs op mijn dienstknechten en mijn dienstmaagden zal Ik in die dagen van mijn Geest uitstorten en zij zullen profeteren’ (Joël 2:28 ev.).
In het Oude Testament waren het de profeten die de woorden van God doorgaven. Zij zagen visioenen en gezichten, geïnspireerd door de Geest. Maar nu was er iets veranderd. De Heilige Geest werd uitgestort over ‘alle vlees’ oftewel over gewone mensen. En heel belangrijk, over mannen en vrouwen. Dienstknechten en dienstmaagden, zonen en dochters, ouden en jongen. Hier lag de nadruk niet op een leider met een bijzondere zalving die opwekking kwam brengen, maar op een gemeenschap, vervuld van de Heilige Geest, van hoog tot laag. Het was een ‘grassroots’ opwekking, één die begon bij gewone mensen. Het doorbrak de hiërarchie van die tijd en cultuur.
Veel invloed
Dit is een belangrijk kenmerk van diverse opwekkingen die zich door de kerkgeschiedenis heen hebben voorgedaan. Zoek je opwekking, kijk dan niet in de eerste plaats op podiums, of naar organisaties, of naar hen die veel invloed hebben in kerk en politiek. Kijk naar waar gemeenschappen ontstaan van gewone mensen, mannen en vrouwen, ouden en jongen, die ‘profeteren’, Gods woorden spreken in de wereld, met overtuiging en vrijmoedigheid.
Iets anders dat opwekking kenmerkt, is de tegenreactie. Het begon nog mild in Handelingen 2, met omstanders die spottend zeiden dat er teveel wijn gedronken was door de discipelen. Niet lang daarna werden de eerste apostelen gearresteerd. Later werd Stefanus gestenigd en begon de vervolging in alle heftigheid.
Opwekking en vervolging gaan hand in hand. Daarmee is niet gezegd dat tegenstand van de gevestigde orde een bewijs is dat we te maken hebben met een werk van de Heilige Geest. Veel zelfbenoemde ‘profeten’ voeren elke terechte kritiek tegen hun immorele praktijken op als bewijs dat ze het bij het rechte eind hebben, want de ‘duivel’ probeert hun werk kapot te maken.
Verlies van privileges
Ook zijn er groepen christenen met wat je misschien een ‘vervolgingscomplex’ kunt noemen. Ze zien zichzelf als slachtoffer van een goddeloze maatschappij die het op hun normen en waarden voorzien heeft, hoewel ze in alle vrijheid hun geloof mogen belijden. Dit vervolgingscomplex komt voor in landen waar christenen het lange tijd voor het zeggen hebben gehad, maar waar door secularisatie hun invloed nu beperkt wordt. Dit verlies van macht en invloed in politiek en maatschappij kan voelen als vervolging, maar is eerder een verlies van privileges als een verlies van geloofsvrijheid.
Kritiek, tegenstand en (de claim van) vervolging is dus niet altijd een bewijs van het werk van de Heilige Geest. Omgekeerd is het denk ik wel zo, dat een uitstorting van de Heilige Geest altijd kan rekenen op tegenstand. Een opwekking waar iedereen bij staat te juichen, is geen opwekking. Waar Geest-vervulde gemeenschappen ontstaan die in het openbaar belijden dat Jezus Heer is, zullen de afgoden van de tijd verzet bieden. Zoek je naar opwekking, zoek dan naar mensen die bereid zijn om de wereld te verliezen. Die risico’s durven nemen en die de prijs willen betalen voor het volgen van Jezus. Die lief durven hebben ten koste van zichzelf.
Een kenmerk is heiliging
Het andere kenmerk van de uitstorting van de Heilige Geest in het begin van de kerkgeschiedenis, was heiliging. Na de toespraak van Petrus, kwam er een diep schuldbesef over de menigte. In Handelingen 2 staat: ’Toen zij dit hoorden, werden zij diep in hun hart getroffen, en zij zeiden tot Petrus en de andere apostelen: Wat moeten wij doen, mannen broeders? En Petrus antwoordde hen: Bekeert u en een ieder van u late zich dopen op de naam van Jezus Christus, tot vergeving van uw zonden, en gij zult de gave des Heiligen Geestes ontvangen’ (vers 37-38).
Later in het verhaal van de eerste gemeenten, lezen we over Ananias en Saffira, die ter plekke dood neervielen omdat ze de apostelen probeerden te misleiden op het gebied van geld. De Geest van de heiliging werkte zo krachtig, dat zonden niet verborgen bleven, maar werden beleden en vergeven, dan wel bestraft. Als we lezen over opwekkingen in de geschiedenis, dan is dit een prominent onderdeel. Mensen zien in het licht van de Geest wie ze zijn en openen hun hart voor het heiligende werk van God. Waar mensen klein worden, daar wordt God groot.
Zoek je naar tekenen van opwekking, let dan op heiliging. Waar wordt er radicaal afgerekend met oude zonden? Waar durven mensen zich te verootmoedigen? Waar groeit er een besef dat we ernaast hebben gezeten, dat dingen moeten veranderen? Let op daden, niet op woorden.
Slapende gelovigen
Als we bovenstaande kenmerken als uitgangspunt nemen, zijn er dan in Nederland tekenen van een opwekking te ontwaren? Ik denk (nog) niet op grote schaal. Toch zijn er een aantal opmerkelijke ontwikkelingen te zien, die hoop geven voor de Nederlandse kerk. Dan denk ik bijvoorbeeld aan de immigrantenkerken die in de steden de straat op gaan om vrijmoedig van Jezus te getuigen. Zaaien zij het zaad voor een opwekking? Of kijk naar de asielzoekerscentra. Daar zien we dat mensen tot geloof komen en de prijs willen betalen voor het volgen van Jezus. Dan zijn er de gewone, Nederlandse christenen die vluchtelingen helpen en hen over Jezus vertellen. Voorheen misschien slapende gelovigen, maar nu wakker geschud door de roeping van zending op de stoep. Ook daar worden offers gebracht. En in de reformatorische kerken komen hele groepen jongeren tot persoonlijk geloof. De Geest van Pinksteren werkt door.
Ik wil eindigen met het gebed in het bekende lied van Johannes de Heer:
“O, heil'ge Geest, kom tot Uw heerschappij.
Schenk een herleving en begin bij mij.
Zegen Uw volk, maak 't als een bruid bereid,
wachtend op Jezus' komst in heerlijkheid.”
Kim ter Berghe
