Hoe veilig is ons voedsel?
Jaap Spaans • 89 - 2013 • Uitgave: 14/15
Eind april vroeg de staatssecretaris van Economische Zaken de Onderzoeksraad voor Veiligheid onderzoek te doen naar risico’s in de vleesketen. Aanleiding waren incidenten waarbij paardenvlees werd vermengd met rundvlees, zonder dat dit uit de etikettering bleek. Enige weken later werd bekend dat er grote hoeveelheden van de gevaarlijke ESBL-bacterie waren aangetroffen in rund- en kalfsvlees. Wat schort er aan het toezicht op de voedselveiligheid?
Voor mijn opleiding aan een Bijbelschool die ik rond 1980 naast mijn werk volgde, moest ik een onderwerp kiezen voor een werkstuk. Ik koos voor ‘Voeding in de Bijbel’, met de nadruk op natuurlijke voeding. De docent die de studieopdracht had gegeven, was niet bijster enthousiast. Hij vond het een onderwerp met een hoog ‘geitenwollensokkengehalte’, meer iets voor milieufanaten dan (behoudende) christenen. Ik was het niet met hem eens en hield vast aan mijn keuze. Ik had een reden om juist dat onderwerp te kiezen. Ik nam in die tijd als ambtenaar regelmatig deel aan controles op het wegtransport. De vrachtbrieven die chauffeurs verplicht moesten overleggen, gaven een goed inzicht in goederenstromen.
Handhaving
Oliën en vetten die in tankwagens bij productiebedrijven werden aangevoerd, verlieten de onderneming in kuipjes en andere verpakkingen. Levend vee op transport naar buitenlandse bestemmingen keerde terug in de vorm van hammen, worsten en ingeblikt vlees. Onttrokken aan het zicht van de consument vinden talloze productieprocessen plaats. Risico’s op het gebied van voedselveiligheid kunnen zich in het hele productieproces voordoen. De vleesketen is extra kwetsbaar. Daarom is het belangrijk dat er kwaliteitssystemen bestaan en de regels worden gehandhaafd. Je moet erop kunnen vertrouwen dat het voedsel dat je koopt van goede kwaliteit is. Bedorven voedsel kan ernstige lichamelijke problemen veroorzaken. Te hoge gehaltes bestrijdingsmiddelen, resten antibiotica en hormonen en voedseladditieven als smaakmakers en chemische stoffen, kunnen ook risico’s opleveren.
Consumenten die vanwege een levensbeschouwing bepaalde voedingsmiddelen niet consumeren, moeten er op aan kunnen dat de etikettering correct is. In de politiek gaan al stemmen op, om naast de leveranciers ook de detailhandel verantwoordelijk te stellen. Juridisch zijn daar echter kanttekeningen bij te plaatsen. Vaststaat dat de overheid de regels moet handhaven. Door de inkrimping van inspectiediensten vanwege bezuinigingen, een verschuiving van productieprocessen naar het buitenland en de groei van het voedingsassortiment, staat de handhaving onder druk.
Voeding en de Bijbel
Voedsel is belangrijk. De veelgehoorde uitspraak ‘de mens is wat hij eet’ gaat ver, maar gezondheid wordt deels wel bepaald door voedingsgewoontes. De Bijbel bevat veel informatie over onderwerpen die verband houden met voedsel, zoals regels voor het vasten, hygiënische voorschriften en de spijswetten in het Oude Testament. Om uitputting van landbouwgronden te voorkomen, was er het sabbatsjaar. In dat jaar moest een stuk land onbebouwd blijven. Wat er dan vanzelf aan het land ontsprong was voor de armen, vreemdelingen en de dieren van het veld (Leviticus 25:3-7).
Afhankelijk van iemands welstand behoorden vlees, maar ook granen, vis, bonen, groente en vruchten tot het basisvoedsel. Dat leren de Bijbelverhalen over Jozef die graanvoorraden in Egypte aanlegde, het linzengerecht dat Jakob maakte voor Esau en het verhaal van de wonderbaarlijke spijziging (Johannes 6). Als Israël in de woestijn is, wordt in moeilijke situaties terugverlangd naar het voedsel van Egypte zoals vis, meloenen, uien en knoflook (Numeri 11:5). In het boek ‘Het Genesis Dieet’ beschrijft de auteur waarom knoflook als voedsel in de Bijbel belangrijk was en welke goede eigenschappen het heeft. Het is een natuurlijk antibioticum, dat cholesterolverlagend werkt, de vetproductie van het lichaam vermindert en de weerstand tegen infecties en schimmels vergroot. Hoewel medici en voedingsdeskundigen hierover van mening verschillen, hecht ik er zelf wel waarde aan.
Matigheid
Voedselveiligheid is een breed begrip in de moderne samenleving. De Voedsel en Waren Autoriteit die de kwaliteit van ons voedsel bewaakt, controleert niet alleen op vlees en brood, maar ook op andere producten, variërend van melk en ijs tot salades en genotsmiddelen. Juist de productieketens waarbij voedsel intensief wordt bewerkt, moeten betrouwbaar zijn. Voor de moderne consument is het niet gemakkelijk om een verantwoord voedingspatroon aan te houden. Verleidelijk gekleurde producten prikkelen onze kinderen, smaakmakers stimuleren de smaakpapillen.
De visie op gezondheid van Maimonides, een bekende Joodse rabbijn, geleerde, filosoof en arts, die leefde rond het jaar 1150 na Christus, heeft mij altijd aangesproken. Hij leerde al dat ziekte en gezondheid te maken kunnen hebben met drie belangrijke factoren: erfelijkheid, omgevingsfactoren en gedrag/geloof. Hij onderwees mensen om God te leren kennen in het dagelijkse gedrag, waar veel gezondheidswinst te behalen is. Hij pleitte bijvoorbeeld voor voldoende slaap, goede voeding, maar vooral matigheid. Prima adviezen in deze tijd van overconsumptie, die bol staat van verleidingen. Goed ook om in het achterhoofd te houden tijdens de zomervakantie, waarin veel mensen hun voedingspatroon aanpassen.
Verantwoord consumeren dus. In mei van dit jaar kwam de Monitor Voedselverspilling van het ministerie van Economische Zaken uit. De hoeveelheid voedselverspilling in Nederland bedroeg in 2009 tussen 83 en 151 kg per hoofd van de bevolking. Ondanks de crisis is er nog steeds een stijgende lijn. Psalm 67 is een danklied voor de oogst. ‘De aarde gaf haar gewas, God, onze God, zegent ons’ (vers 7). Wat is daar nog aan toe te voegen?
Jaap Spaans
Voor mijn opleiding aan een Bijbelschool die ik rond 1980 naast mijn werk volgde, moest ik een onderwerp kiezen voor een werkstuk. Ik koos voor ‘Voeding in de Bijbel’, met de nadruk op natuurlijke voeding. De docent die de studieopdracht had gegeven, was niet bijster enthousiast. Hij vond het een onderwerp met een hoog ‘geitenwollensokkengehalte’, meer iets voor milieufanaten dan (behoudende) christenen. Ik was het niet met hem eens en hield vast aan mijn keuze. Ik had een reden om juist dat onderwerp te kiezen. Ik nam in die tijd als ambtenaar regelmatig deel aan controles op het wegtransport. De vrachtbrieven die chauffeurs verplicht moesten overleggen, gaven een goed inzicht in goederenstromen.
Handhaving
Oliën en vetten die in tankwagens bij productiebedrijven werden aangevoerd, verlieten de onderneming in kuipjes en andere verpakkingen. Levend vee op transport naar buitenlandse bestemmingen keerde terug in de vorm van hammen, worsten en ingeblikt vlees. Onttrokken aan het zicht van de consument vinden talloze productieprocessen plaats. Risico’s op het gebied van voedselveiligheid kunnen zich in het hele productieproces voordoen. De vleesketen is extra kwetsbaar. Daarom is het belangrijk dat er kwaliteitssystemen bestaan en de regels worden gehandhaafd. Je moet erop kunnen vertrouwen dat het voedsel dat je koopt van goede kwaliteit is. Bedorven voedsel kan ernstige lichamelijke problemen veroorzaken. Te hoge gehaltes bestrijdingsmiddelen, resten antibiotica en hormonen en voedseladditieven als smaakmakers en chemische stoffen, kunnen ook risico’s opleveren.
Consumenten die vanwege een levensbeschouwing bepaalde voedingsmiddelen niet consumeren, moeten er op aan kunnen dat de etikettering correct is. In de politiek gaan al stemmen op, om naast de leveranciers ook de detailhandel verantwoordelijk te stellen. Juridisch zijn daar echter kanttekeningen bij te plaatsen. Vaststaat dat de overheid de regels moet handhaven. Door de inkrimping van inspectiediensten vanwege bezuinigingen, een verschuiving van productieprocessen naar het buitenland en de groei van het voedingsassortiment, staat de handhaving onder druk.
Voeding en de Bijbel
Voedsel is belangrijk. De veelgehoorde uitspraak ‘de mens is wat hij eet’ gaat ver, maar gezondheid wordt deels wel bepaald door voedingsgewoontes. De Bijbel bevat veel informatie over onderwerpen die verband houden met voedsel, zoals regels voor het vasten, hygiënische voorschriften en de spijswetten in het Oude Testament. Om uitputting van landbouwgronden te voorkomen, was er het sabbatsjaar. In dat jaar moest een stuk land onbebouwd blijven. Wat er dan vanzelf aan het land ontsprong was voor de armen, vreemdelingen en de dieren van het veld (Leviticus 25:3-7).
Afhankelijk van iemands welstand behoorden vlees, maar ook granen, vis, bonen, groente en vruchten tot het basisvoedsel. Dat leren de Bijbelverhalen over Jozef die graanvoorraden in Egypte aanlegde, het linzengerecht dat Jakob maakte voor Esau en het verhaal van de wonderbaarlijke spijziging (Johannes 6). Als Israël in de woestijn is, wordt in moeilijke situaties terugverlangd naar het voedsel van Egypte zoals vis, meloenen, uien en knoflook (Numeri 11:5). In het boek ‘Het Genesis Dieet’ beschrijft de auteur waarom knoflook als voedsel in de Bijbel belangrijk was en welke goede eigenschappen het heeft. Het is een natuurlijk antibioticum, dat cholesterolverlagend werkt, de vetproductie van het lichaam vermindert en de weerstand tegen infecties en schimmels vergroot. Hoewel medici en voedingsdeskundigen hierover van mening verschillen, hecht ik er zelf wel waarde aan.
Matigheid
Voedselveiligheid is een breed begrip in de moderne samenleving. De Voedsel en Waren Autoriteit die de kwaliteit van ons voedsel bewaakt, controleert niet alleen op vlees en brood, maar ook op andere producten, variërend van melk en ijs tot salades en genotsmiddelen. Juist de productieketens waarbij voedsel intensief wordt bewerkt, moeten betrouwbaar zijn. Voor de moderne consument is het niet gemakkelijk om een verantwoord voedingspatroon aan te houden. Verleidelijk gekleurde producten prikkelen onze kinderen, smaakmakers stimuleren de smaakpapillen.
De visie op gezondheid van Maimonides, een bekende Joodse rabbijn, geleerde, filosoof en arts, die leefde rond het jaar 1150 na Christus, heeft mij altijd aangesproken. Hij leerde al dat ziekte en gezondheid te maken kunnen hebben met drie belangrijke factoren: erfelijkheid, omgevingsfactoren en gedrag/geloof. Hij onderwees mensen om God te leren kennen in het dagelijkse gedrag, waar veel gezondheidswinst te behalen is. Hij pleitte bijvoorbeeld voor voldoende slaap, goede voeding, maar vooral matigheid. Prima adviezen in deze tijd van overconsumptie, die bol staat van verleidingen. Goed ook om in het achterhoofd te houden tijdens de zomervakantie, waarin veel mensen hun voedingspatroon aanpassen.
Verantwoord consumeren dus. In mei van dit jaar kwam de Monitor Voedselverspilling van het ministerie van Economische Zaken uit. De hoeveelheid voedselverspilling in Nederland bedroeg in 2009 tussen 83 en 151 kg per hoofd van de bevolking. Ondanks de crisis is er nog steeds een stijgende lijn. Psalm 67 is een danklied voor de oogst. ‘De aarde gaf haar gewas, God, onze God, zegent ons’ (vers 7). Wat is daar nog aan toe te voegen?
Jaap Spaans
