Herdenken of herleven?

Leander Janse • 93 - 2017 • Uitgave: 9
Enkele overwegingen - 500 jaar na de Reformatie

Dit jaar is het 500 jaar geleden dat Europa geestelijk wakker geschud is tijdens de Reformatie. God heeft in Zijn grote genade eenvoudige mannen en vrouwen willen gebruiken, die de kerk weer terugbracht naar het Woord van God – en in het bijzonder naar het Evangelie. Maarten Luther sprak vanuit de Romeinen-brief over een ‘vrolijke ruil’ – Christus draagt mijn zonden en ik (zondaar) ontvang uit genade Zijn gerechtigheid. De boodschap van ‘de rechtvaardiging door het geloof’ werd door de verlichting van de Heilige Geest weer begrepen en bracht nieuw geestelijk leven.

Kerkmensen kwamen door deze boodschap van het Kruis tot levend geloof. Niet langer was de traditie bepalend, maar het Woord van God werd leidend. Het Rooms-katholieke juk werd afgeworpen. Een herleving – een geestelijke bloeitijd – brak aan! Zulke herlevingen herhalen zich dikwijls in de kerkgeschiedenis. Denk bijvoorbeeld aan de Nadere Reformatie, Het Reveil en later de Maranatha-beweging.

Alleen herdenken?
Het is bemoedigend dat veel christenen dit jaar (2017) bewust stil willen staan bij en terugdenken aan het ingrijpen van God (500 jaar geleden) in een verstokte kerk. De Reformatie laat ons immers een grote erfenis na, namelijk de bevrijdende boodschap van de ‘rechtvaardiging van de goddeloze’ door het geloof in Christus alleen. Het is goed om dat in herinnering te roepen. Waarom? Deze boodschap moet bewaard en doorgegeven worden aan de komende generaties. We willen Gods grote daden niet vergeten en daarom blijven herinneren: ‘U bent ons land goedgezind geweest, HEERE, U bracht een omkeer in de gevangenschap’ (Psalm 85:2).
Toch roept de uitvoerige aandacht voor het werk van God 500 jaar geleden ook vragen op. Willen we slechts herdenken? Nemen we genoegen met alleen maar achteromkijken? Hebben we alleen maar oog voor een Reformatie die toen nodig en heilzaam was? Het gevaar is groot dat we dan de huidige geestelijke toestand ernstig uit het oog verliezen. Rusten op Gods werk uit het verleden, maar blind zijn voor het heden, geeft blijk van een beperkt inzicht in onze werkelijke geestelijke toestand.

Het is nu niet beter
Als we Psalm 85 lezen, dan zien we dat de zonen van Korach geen genoegen nemen met Gods werk in het verleden. Een paar verzen verder roepen ze het uit: ’Breng ons terug, o God van ons heil, doe Uw toorn over ons teniet. Zou Ú ons niet weer levend maken, zodat uw volk zich in U verblijdt? Toon ons Uw goedertierenheid, HEERE, geef ons Uw heil’ (Psalm 85:5,7-8). Gods daden uit het verleden voeden hun verlangen en hun hoop voor een werk van God in het heden!
Nu, 500 jaar na de Reformatie, is het er in ons land namelijk niet beter op geworden. Als we de moeite nemen eens wat maatschappelijke feiten onder ogen te zien, komen we er nauwelijks nog toe om een analyse te maken van de situatie van vijf eeuwen terug. Daarom vraagt juist dit jaar – 2017 – om een ernstige bezinning op de toestand van ons land en onze kerken.
Is het er niet beter op geworden? Toegegeven, als je kijkt naar de economische welvaart, scoren we als land in de top-10 van de wereld.1 Die positie hebben we te danken aan de goede onderwijsmogelijkheden, degelijke gezondheidszorg, sociale participatie en een (ondanks de veelbesproken crisis) florerende economie. Zo bezien is het goed toeven in de Lage Landen aan de zee. Wellicht mogen we zeggen dat dit toch ook een erfenis is van een Godvrezende natie van zo’n 100 jaar geleden. Wie echter de tijd neemt om vandaag de dag wat meer achter de voordeuren te kijken, komt tot schrikbarende conclusies als hij het morele en maatschappelijke verval onder ogen ziet.

Huwelijk
In het huwelijk drukt God iets van Zijn wezen uit en wel in het bijzonder Zijn liefde en trouw. In Nederland echter is het aantal echtscheidingen inmiddels opgelopen tot bijna 40% van de huwelijken.2 Dat wil zeggen dat er per jaar zo ongeveer 34.000 huwelijken ontbonden worden. De gevolgen daarvan zijn desastreus: ontwrichte gezinnen, gedesillusioneerde ex-getrouwden en niet te vergeten de talloze kinderen (ruim 70.000 per jaar) die een grote vertrouwensbreuk opgelopen hebben doordat ouders elkaar verlaten.
Daarbij is het tekenend voor de moraal in ons land dat het aantal vechtscheidingen drastisch toeneemt: 20% van de huwelijken wordt ontbonden in een sfeer van grimmigheid en vergelding, waarbij juridisch getouwtrek aan de orde van de dag is.3
‘Och Heere, grote en ontzagwekkende God, Die Zich houdt aan het verbond (…), wij hebben gezondigd…’ (Daniël 9:4a,5a).

Zelfdoding
Hoewel ons land economisch gezien mag floreren, is het aantal zelfdodingen in de achterliggende jaren permanent gestegen. In 2015 maakten ruim 1800 mensen een einde aan hun leven.4 Dat doet ons de vraag stellen: hoeveel mensen zijn er niet, die zich eenzaam, verlaten en onbegrepen weten? De natuurlijke liefde en betrokkenheid op elkaar is ernstig verbleekt, met alle gevolgen van dien. Dit zelfdodingspercentage maakt pijnlijk duidelijk hoezeer het velen aan werkelijke hoop en levende verwachting ontbreekt…
‘Och Heere, Die Zich houdt aan de goedertierenheid van die Hem liefhebben, wij hebben onrecht gedaan, wij hebben goddeloos gehandeld…’ (Daniël 9:4b,5b).

Abortus en euthanasie
Het is bijna vijftig jaar geleden dat in ons land de eerste abortuskliniek geopend werd. Sindsdien is het aantal abortussen per jaar opgelopen tot zo’n 28.000 per jaar.5 Dat betekent concreet dat er zo’n 75 ongeboren baby’s per dag om het leven gebracht worden. Wie huilt er nog tranen van (plaatsvervangend) berouw?
Ook het aantal gemelde gevallen van euthanasie blijft stijgen.6 Waarschijnlijk heeft deze stijging alles te maken met het feit dat euthanasie in Nederland geaccepteerd is en steeds laagdrempeliger wordt aangeboden. Wie roept nog om een terugkeer van Gods gerechtigheid aangaande het door Hem geschapen leven? O God, breek door de duisternis heen!
‘Heere, bij ons staat de schaamte op het gezicht (…). Nu dan, onze God, luister naar het gebed…’ (Daniël 9:7a,17a).

Psychische nood
In de media wordt doorgaans de nadruk gelegd op een gelukkig en goed ogende buitenkant. Als je de moderne mens wat gadeslaat, kun je de indruk krijgen dat die een verzadigend leven leidt waarin de mogelijkheden tot zelfontplooiing en verwezenlijking van dromen talloos zijn. Schijn bedriegt! Het aantal mensen dat in Nederland kampt met psychische problemen en daarvoor antidepressiva slikt, ligt inmiddels boven de één miljoen.7
Wat een geweldige nood teistert vele Nederlanders! Te denken valt aan allerlei psychische aandoeningen, waaronder depressie, angststoornissen en eetproblemen, die steeds vaker tot dwangopnames leiden. Daarnaast kampen talloze mensen met chronische eenzaamheid.8 En dat betreft niet alleen de senioren in het bejaardentehuis. Juist onder jonge mensen heerst een schreeuwende pijn vanwege het gebrek aan betekenisvolle relaties met medemensen. God schiep ons om in betekenisvolle relaties met anderen te leven, maar de zonde heeft van ons zelfgerichte wezens gemaakt, die maar al te moeilijk kunnen investeren in de ander.
‘Wij hebben niet geluisterd naar de stem van de HEERE, onze God… Neig Uw oor, mijn God, en hoor!’ (Daniël 9:10a,18a).

Verslavingsproblematiek
Als iets kenmerkend is voor deze tijd, is het de toename van de verslavingsproblematiek. Enkele cijfers ter illustratie. Uit het onderzoek in de breedte van onze samenleving (Rutgers WFP, 2012) komt naar voren dat 73 procent van de jongens en 21 procent van de meisjes aangeeft naar porno te kijken. Uit een onderzoek onder christelijke studenten (Van Dijk, 2013) bleek dat 55 procent van de mannelijke studenten aangaf porno te kijken, terwijl 35 procent dat wel gedaan heeft, maar daarmee is gestopt. Slechts een op de tien jongens geeft dus aan nog nooit pornografie te hebben gekeken.9
Als je breder uitzoomt naar het brede scala van verslavingen (waaronder alcohol en verdovende middelen), kom je tot een schrikbarende conclusie: in Nederland zijn er 2 miljoen mensen die worstelen met een verslaving.10
‘Open Uw ogen om onze verwoestingen (…) te zien… Heere, luister! Heere, vergeef!’ (Daniël 9:18b,19a).

Binnen de kerken
De situatie buiten de kerken zou christenen tot gezamenlijk gebed moeten brengen om een krachtig werk van God onder onze ongelovige tijdgenoten. De eerlijkheid gebiedt echter te zeggen dat christenen vaak ernstig onderling verdeeld zijn en het in veel kerkelijke gemeenschappen ontbreekt aan een krachtig Geestvervuld getuigenis. De bovenstaande ontwikkelingen beschrijven niet alleen de toestand van de onchristelijke maatschappij, ook in de kerken ontmoeten we een groot gebrek aan heiligheid en oprechte toewijding. De acceptatie van homoseksualiteit en echtscheiding zijn daarvan tekenende voorbeelden. Andrew Murray (1828-1917) sprak ooit: “Als de kerk haar heiligmaking verliest, dan verliest ze haar getuigenis.”
Schrijnend is dat we in de strijd tegen de secularisatie maar al te vaak een bedrijfsmatige aanpak signaleren in plaats van aanhoudend, verwachtingsvol gebed. Hoewel we God dankbaar mogen zijn voor de Bijbelgetrouwe christenen in ons land die de Heere Jezus van harte liefhebben, moeten we – als we bereid zijn eerlijk voor de spiegel te staan – erkennen dat het Evangelie in veel kerken versluierd is geraakt. Dat kan zijn door kerkelijke tradities en dogma’s, waardoor veel kerkgangers geen levende relatie met de Heere Jezus (kunnen) hebben óf door een uitholling en vervlakking van het Evangelie, waardoor de boodschap van het Kruis zijn inhoud verliest.

Herleving
Uit het onderzoek ‘God in Nederland’ komt naar voren dat veel Nederlanders de kerk verlaten. Slechts 14% van de Nederlanders gelooft nog in het bestaan van een levende, persoonlijke God.11 Hoewel ons land zich eeuwenlang een christelijke natie liet noemen, kunnen we dat niet langer beweren.
Daarom stellen we ons – tegen deze achtergrond – ernstig de vraag of een uitvoerig herdenken en ‘vieren’ van de Reformatie van toen wel zo gepast is. Vraagt God ons de graven op te poetsen van de reformatoren van weleer, zonder een profetische en bewogen blik op onze eigen tijd en situatie te slaan? Wij vinden dat het schrijnende verval ons allereerst moet brengen tot een roepen tot God en een belijden van onze zonden (ook die van onze landgenoten, vgl. Daniël 9:5). Een herontdekking van het Evangelie lijkt meer nodig dan ooit. Zeker, Gods daden uit het verleden mogen ons geloofsvertrouwen en onze verwachting van de Heere voeden, maar laten we ons allereerst verootmoedigen in gebed en God ernstig smeken ook in deze eindtijd nog eenmaal een groot werk te verrichten, in en buiten de kerk.

Open Gods Woord
Een belangrijke vraag is: zou God ook vandaag ons land nog een herleving willen schenken? Verlangen we daar met elkaar nog naar? Zijn we nog gevoelig en bewust van de grote afval in onze maatschappij en kerk?
Als stichtingen Heart Cry en Het Zoeklicht vinden we het van groot belang dat ons land niet alleen de Reformatie herdenkt, maar vooral gaat beleven! ‘Zie, de hand van de HEERE is niet te kort dat ze niet zou kunnen verlossen en Zijn oor is niet toegestopt dat het niet zou kunnen horen. Maar uw ongerechtigheden maken scheiding tussen u en uw God!’ (Jesaja 59:1,2).
Het is onze vaste overtuiging dat God ook vandaag zoekt naar mannen en vrouwen die voor ons land en onze kerken in de bres willen staan en voorbede willen doen (Ezechiël 22:30). We mogen grote dingen van onze God verwachten. Hij is een God van hoop en Zijn arm is niet verkort om machtige daden te doen. We leven in de vaste zekerheid dat er in het bloed van Christus verzoening is voor al onze zonden, maar ook voor de zonden van de hele wereld (1 Johannes 2:2). Laten we daarom in dit jaar van Reformatieherdenking niet allereerst de geschiedenisboeken openen om te herdenken, maar laten we het Woord van God openen en Zijn kostbare beloften gebruiken als een pleitgrond voor vurig en gelovig gebed om te herleven (Jakobus 5:16b).

Herlevingsavonden
Daarom willen we als stichting Heart Cry in samenwerking met Het Zoeklicht graag in oktober, november en begin december 2017 op verschillende plaatsen in Nederland aandacht geven aan de Reformatie. We zouden graag met plaatselijke gemeenten en interkerkelijke groepen in het hele land deze thematiek onder de aandacht brengen. Dit willen we doen door op meerdere plaatsen in het land herlevingsavonden te organiseren, waarin we Gods werk uit het verleden herdenken en God smeken om eenzelfde werk in het heden te doen. Gezamenlijk willen we ons afvragen: “Wat kunnen we leren van de Reformatie? Hebben we nu ook een Reformatie, een herleving, nodig? En hoe zou God ons land kunnen laten herleven?” Wat we in ieder geval zeker weten: deze God leeft en verlangt Zijn hart – ook nu – met ons te delen!
‘Heere, luister. Heere, vergeef. Heere, sla er acht op en doe het, wacht niet langer – omwille van Uzelf, mijn God’ (Daniël 9:19a).

Leander Janse
Bestuurslid Heart Cry


1 http://nieuws.nl/economie/20151102/nederland-scoort-hoog-in-welvaartsindex/
2 http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=37425ned&D1=3-9&D2=0,10,20,30,40,50,58-l&HD=120104-1512&HDR=G1&STB=T
3 https://www.gratisscheiden.nl/2015/09/toename-echtscheidingen/
4 http://nos.nl/artikel/2114388-aantal-zelfdodingen-in-nederland-nog-nooit-zo-hoog.html
5 https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2011/08/abortuscijfer-vrijwel-stabiel
6 https://www.nrc.nl/nieuws/2015/10/07/aantal-euthanasiegevallen-blijft-stijgen-a1412562
7 http://www.ggznieuws.nl/home/1-miljoen-nederlanders-aan-de-antidepressiva/
8 http://www.eenzaam.nl/beleid-en-eenzaamheid/feiten-en-cijfers
9 https://stichting-promise.nl/pastorale-onderwerpen/porno-de-naakte-waarheid-over-pornografie.htm
10 https://www.jellinek.nl/vraag-antwoord/hoeveel-mensen-zijn-verslaafd-en-hoeveel-zijn-er-in-behandeling/
11 http://www.eo.nl/geloven/nieuws/item/nederland-is-god-kwijt-geraakt/