Greta: is zij nu een tiener of volwassene?
Frits Boekhoff • 97 - 2021 • Uitgave: 6
Hoe snel een meisje van 16 jaar bekendheid kan krijgen. Een inmiddels 18-jarig schoolmeisje uit Zweden dat zich zorgen maakt over het klimaat. Een paar jaar geleden alleen bekend bij haar ouders, school en vrienden. Vandaag de dag kent de halve wereld, inclusief de wereldleiders, Greta Thunberg. De invloed van Greta is groot, in ieder geval bij de media. Of deze invloed de besluiten van wereldleiders over het klimaat daadwerkelijk beïnvloedt, dat is de vraag. Ik houd het op een beperkte invloed.
De reacties op Greta lopen nogal uiteen. Voor sommigen is zij een schoolvoorbeeld van de jongere generatie die met hart en ziel opkomt voor de toekomst van de aarde. Greta heeft, jong als zij is, nog een hele toekomst voor zich. Dat geeft haar voor sommigen dan ook meer recht van spreken dan de oudere generatie. Daar valt wel wat op af te dingen vinden anderen, waaronder ik.
Zelf behorend tot de oudere generatie gaat mij de toekomst van (mijn) kinderen en kleinkinderen zeer aan het hart. Veel vaders en moeders, opa’s en oma’s maken zich meer zorgen over de toekomst van hun kinderen en kleinkinderen, dan over hun eigen toekomst. Hoe dan ook, Greta is voor klimaatactivisten in het Westen een boegbeeld geworden.
Dit artikel gaat, hoe verrassend na deze inleiding, niet over het klimaat. Het gaat in dit artikel over de jongere generatie waar de tiener Greta symbool voor staat.
Greta in verschillende culturen
In de culturele antropologie bestudeert men de verschillen tussen culturen en probeert men die verschillen te begrijpen. Zo ook bijvoorbeeld het thema ‘omgaan met ouderen’. Er zijn sterke verschillen in de wijze waarop volken omgaan met ouderen. Marokkaanse Nederlanders bijvoorbeeld spreken schande van de manier waarop ‘autochtone’ Nederlanders voor hun bejaarde ouders zorgen en zo weinig respect voor hen tonen. Maar zo zijn Nederlanders op hun beurt weer verbaasd, of zelfs verontwaardigd, dat Turkse ouders een zodanig sterke claim durven te leggen op hun toekomstige schoondochter. Zij proberen namelijk voor hun oudste zoon een vrouw te kiezen om er verzekerd van te zijn dat ze verwachten dat hun oudste zoon met echtgenote bij hen in huis komt wonen.
Wat dacht u dan van Japan? Japan kent een ‘respect voor de ouderen-dag’. Elke derde maandag in september is het in Japan ‘Keiro-no-hi’. Dit lijkt mij wel iets voor ons land. Laten we dan vanaf september 2021 beginnen. Waar wij hier in het Westen er een handje van hebben om de ouderen als ‘lastig’ of ‘nutteloos’ te bestempelen, hebben ze in het Oosten veel meer respect voor hun ouderen. Zij erkennen de wijze levenslessen en stukjes geschiedenis die deze mensen met zich meedragen en worden gezien als de bouwers van de gemeenschap zoals deze nu is. Zij zijn het immers die de jongeren van nu hebben opgevoed en onderwezen. Best wel in overeenstemming met wat we lezen in de Bijbel: ’De kroon der ouden zijn kindskinderen en de eer der kinderen zijn hun ouders’ (Spreuken 17:6).
Deze culturele verschillen zien we ook terug in het Greta-debat. Tegen Greta wordt in grote delen van de wereld anders aangekeken dan door de westerling. In veel oosterse of orthodoxe landen zal een oudere man of vrouw veel geloofwaardiger overkomen dan Greta. Neem de Braziliaanse president. Hij vindt dat deze ‘snotaap’ maar gewoon naar school moet gaan en deze belangrijke kwestie aan de deskundigen en wereldleiders moet overlaten.
Greta in strafrecht en gezondheidszorg
Het is ook best verwarrend. Is een zestien- of achttienjarige nu een kind of een volwassene? Onze samenleving worstelt hiermee. Inmiddels wordt bij belangrijke beslissingen de Zweedse Greta betrokken. Denk aan klimaatkwesties, geslachtskeuze, wel of geen EU (Brexit), het onderwijs. Echter, zodra er iets fout gaat met Greta, bijvoorbeeld omdat ze betrokken raakt bij een misdrijf, dan klinkt al snel “het is nog maar een kind”. Ons jeugdstrafrecht worstelt hiermee. Jeugdstrafrecht in Nederland kenmerkt zich door een pedagogische aanpak. Als verdachten nog jong zijn, is het vaak nog mogelijk het gedrag bij te sturen. De hersenen van jongeren zijn nog volop in beweging. Rechters proberen zoveel mogelijk aan te sluiten bij het ontwikkelingsniveau van verdachten als ze in de leeftijdsgroep van 16 tot 23 jaar zitten. Een realistisch en gezond uitgangspunt.
Ook in de gezondheidszorg spelen steeds vaker lastige ethische kwesties. Kinderen zijn minderjarig en de ouders (of voogd) hebben gezag over hun kinderen en zijn verantwoordelijk voor hen. Afhankelijk van hun leeftijd beslissen zij ook voor hen. Wat betekent dit voor de rechten van het kind als patiënt? Mag een kind zonder medeweten van zijn ouders naar de dokter? De rechten van patiënten, maar ook die van kinderen, staan in de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO). Deze wet onderscheidt drie leeftijdsgroepen: kinderen tot twaalf jaar, kinderen van twaalf tot zestien jaar en jongeren vanaf zestien jaar. Voor iedere groep gelden aparte rechten. Zo mag een kind van zestien jaar zelf beslissen over een medische behandeling. Hij heeft geen toestemming meer van zijn ouders nodig.
Greta in de praktijk
Een recente uitspraak van de Britse rechter om het voor jongeren onder de zestien onmogelijk te maken om een behandeling voor geslachtverandering in gang te zetten, doet veel stof opwaaien. De rechtbank deed de uitspraak dat er vanuit de National Health Service (NHS), de Britse gezondheidszorg, slechts onder zeer strenge juridische voorwaarden puberteitsremmende medicijnen mogen worden voorgeschreven aan kinderen tot zestien jaar. De zaak was aangespannen door verschillende transgenders. Onder hen de 23-jarige Keira Belly. Zij kreeg op haar zestiende puberteitsremmers, maar vond dat de speciale NHS-kliniek waar transgenders terechtkunnen veel beter onderzoek had moeten doen voordat zij deze zware medicijnen kreeg voorgeschreven.
Zij was dan ook opgelucht over de uitspraak. “Dit beschermt kwetsbare kinderen. Ik wou dat deze uitspraak er was toen ik besloot te experimenteren met deze puberteitsremmers. Ik was op zoek naar geluk, ik dacht dat ik man wilde zijn. Het was voor mij hartverscheurend om later te beseffen dat ik de verkeerde weg was ingeslagen. Ik wilde dit niet”, zei ze na de uitspraak tegen journalisten.
De rechtbank in Londen was het met Keira eens. “Het is twijfelachtig of kinderen van veertien of vijftien jaar oud begrijpen wat de langetermijneffecten zijn van het gebruik van deze ingrijpende medicatie. En het is zeer onwaarschijnlijk dat een kind van dertien of jonger competent genoeg is om voor het gebruik van zulke medicatie goedkeuring te verlenen”, oordeelde de rechter in haar voordeel.
Wat heeft dit ons allemaal te zeggen? Ouderen en jongeren moeten elkaar proberen te begrijpen en de tijd nemen om naar elkaar te luisteren. Dat is van groot belang! Maar de samenleving en de kerk, moeten niet teveel verantwoordelijkheden geven aan de Greta’s van vandaag de dag. Zij moeten tegen zichzelf beschermd worden. Net zoals de Bijbel ons daarin de weg wijst: voorbeelden te zijn voor jongeren en hen aan de hand nemen.
Frits Boekhoff
De reacties op Greta lopen nogal uiteen. Voor sommigen is zij een schoolvoorbeeld van de jongere generatie die met hart en ziel opkomt voor de toekomst van de aarde. Greta heeft, jong als zij is, nog een hele toekomst voor zich. Dat geeft haar voor sommigen dan ook meer recht van spreken dan de oudere generatie. Daar valt wel wat op af te dingen vinden anderen, waaronder ik.
Zelf behorend tot de oudere generatie gaat mij de toekomst van (mijn) kinderen en kleinkinderen zeer aan het hart. Veel vaders en moeders, opa’s en oma’s maken zich meer zorgen over de toekomst van hun kinderen en kleinkinderen, dan over hun eigen toekomst. Hoe dan ook, Greta is voor klimaatactivisten in het Westen een boegbeeld geworden.
Dit artikel gaat, hoe verrassend na deze inleiding, niet over het klimaat. Het gaat in dit artikel over de jongere generatie waar de tiener Greta symbool voor staat.
Greta in verschillende culturen
In de culturele antropologie bestudeert men de verschillen tussen culturen en probeert men die verschillen te begrijpen. Zo ook bijvoorbeeld het thema ‘omgaan met ouderen’. Er zijn sterke verschillen in de wijze waarop volken omgaan met ouderen. Marokkaanse Nederlanders bijvoorbeeld spreken schande van de manier waarop ‘autochtone’ Nederlanders voor hun bejaarde ouders zorgen en zo weinig respect voor hen tonen. Maar zo zijn Nederlanders op hun beurt weer verbaasd, of zelfs verontwaardigd, dat Turkse ouders een zodanig sterke claim durven te leggen op hun toekomstige schoondochter. Zij proberen namelijk voor hun oudste zoon een vrouw te kiezen om er verzekerd van te zijn dat ze verwachten dat hun oudste zoon met echtgenote bij hen in huis komt wonen.
Wat dacht u dan van Japan? Japan kent een ‘respect voor de ouderen-dag’. Elke derde maandag in september is het in Japan ‘Keiro-no-hi’. Dit lijkt mij wel iets voor ons land. Laten we dan vanaf september 2021 beginnen. Waar wij hier in het Westen er een handje van hebben om de ouderen als ‘lastig’ of ‘nutteloos’ te bestempelen, hebben ze in het Oosten veel meer respect voor hun ouderen. Zij erkennen de wijze levenslessen en stukjes geschiedenis die deze mensen met zich meedragen en worden gezien als de bouwers van de gemeenschap zoals deze nu is. Zij zijn het immers die de jongeren van nu hebben opgevoed en onderwezen. Best wel in overeenstemming met wat we lezen in de Bijbel: ’De kroon der ouden zijn kindskinderen en de eer der kinderen zijn hun ouders’ (Spreuken 17:6).
Deze culturele verschillen zien we ook terug in het Greta-debat. Tegen Greta wordt in grote delen van de wereld anders aangekeken dan door de westerling. In veel oosterse of orthodoxe landen zal een oudere man of vrouw veel geloofwaardiger overkomen dan Greta. Neem de Braziliaanse president. Hij vindt dat deze ‘snotaap’ maar gewoon naar school moet gaan en deze belangrijke kwestie aan de deskundigen en wereldleiders moet overlaten.
Greta in strafrecht en gezondheidszorg
Het is ook best verwarrend. Is een zestien- of achttienjarige nu een kind of een volwassene? Onze samenleving worstelt hiermee. Inmiddels wordt bij belangrijke beslissingen de Zweedse Greta betrokken. Denk aan klimaatkwesties, geslachtskeuze, wel of geen EU (Brexit), het onderwijs. Echter, zodra er iets fout gaat met Greta, bijvoorbeeld omdat ze betrokken raakt bij een misdrijf, dan klinkt al snel “het is nog maar een kind”. Ons jeugdstrafrecht worstelt hiermee. Jeugdstrafrecht in Nederland kenmerkt zich door een pedagogische aanpak. Als verdachten nog jong zijn, is het vaak nog mogelijk het gedrag bij te sturen. De hersenen van jongeren zijn nog volop in beweging. Rechters proberen zoveel mogelijk aan te sluiten bij het ontwikkelingsniveau van verdachten als ze in de leeftijdsgroep van 16 tot 23 jaar zitten. Een realistisch en gezond uitgangspunt.
Ook in de gezondheidszorg spelen steeds vaker lastige ethische kwesties. Kinderen zijn minderjarig en de ouders (of voogd) hebben gezag over hun kinderen en zijn verantwoordelijk voor hen. Afhankelijk van hun leeftijd beslissen zij ook voor hen. Wat betekent dit voor de rechten van het kind als patiënt? Mag een kind zonder medeweten van zijn ouders naar de dokter? De rechten van patiënten, maar ook die van kinderen, staan in de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO). Deze wet onderscheidt drie leeftijdsgroepen: kinderen tot twaalf jaar, kinderen van twaalf tot zestien jaar en jongeren vanaf zestien jaar. Voor iedere groep gelden aparte rechten. Zo mag een kind van zestien jaar zelf beslissen over een medische behandeling. Hij heeft geen toestemming meer van zijn ouders nodig.
Greta in de praktijk
Een recente uitspraak van de Britse rechter om het voor jongeren onder de zestien onmogelijk te maken om een behandeling voor geslachtverandering in gang te zetten, doet veel stof opwaaien. De rechtbank deed de uitspraak dat er vanuit de National Health Service (NHS), de Britse gezondheidszorg, slechts onder zeer strenge juridische voorwaarden puberteitsremmende medicijnen mogen worden voorgeschreven aan kinderen tot zestien jaar. De zaak was aangespannen door verschillende transgenders. Onder hen de 23-jarige Keira Belly. Zij kreeg op haar zestiende puberteitsremmers, maar vond dat de speciale NHS-kliniek waar transgenders terechtkunnen veel beter onderzoek had moeten doen voordat zij deze zware medicijnen kreeg voorgeschreven.
Zij was dan ook opgelucht over de uitspraak. “Dit beschermt kwetsbare kinderen. Ik wou dat deze uitspraak er was toen ik besloot te experimenteren met deze puberteitsremmers. Ik was op zoek naar geluk, ik dacht dat ik man wilde zijn. Het was voor mij hartverscheurend om later te beseffen dat ik de verkeerde weg was ingeslagen. Ik wilde dit niet”, zei ze na de uitspraak tegen journalisten.
De rechtbank in Londen was het met Keira eens. “Het is twijfelachtig of kinderen van veertien of vijftien jaar oud begrijpen wat de langetermijneffecten zijn van het gebruik van deze ingrijpende medicatie. En het is zeer onwaarschijnlijk dat een kind van dertien of jonger competent genoeg is om voor het gebruik van zulke medicatie goedkeuring te verlenen”, oordeelde de rechter in haar voordeel.
Wat heeft dit ons allemaal te zeggen? Ouderen en jongeren moeten elkaar proberen te begrijpen en de tijd nemen om naar elkaar te luisteren. Dat is van groot belang! Maar de samenleving en de kerk, moeten niet teveel verantwoordelijkheden geven aan de Greta’s van vandaag de dag. Zij moeten tegen zichzelf beschermd worden. Net zoals de Bijbel ons daarin de weg wijst: voorbeelden te zijn voor jongeren en hen aan de hand nemen.
Frits Boekhoff
