Geldautomaat buiten gebruik: Excuses
Jaap Spaans • 89 - 2013 • Uitgave: 11
Cyprus, dat deel uitmaakt van de Eurozone, domineerde medio maart het wereldnieuws. Zonder dat er sprake was van technische storingen, werden de Cyprioten geconfronteerd met geldautomaten die geen geld meer afleverden. De situatie heeft velen aan het denken gezet. Wat zijn de risico’s als het contante betalingsverkeer wordt ingeruild voor digitale betaalsystemen?
Dat de digitalisering van het betalingsverkeer voordelen heeft op het gebied van efficiency en veiligheid is bekend. Er kleven echter ook nadelen aan, zoals de ervaringen op Cyprus hebben geleerd. Je zult maar Cyprioot zijn en voldoende saldo op je bankrekening hebben, zonder er gebruik van te kunnen maken. Degenen die de eerste dagen van de crisis geld wilden pinnen uit de geldautomaten, kregen op het scherm de volgende boodschap: ‘Niet in gebruik. Excuses’. De dagen erna kon wel geld worden opgenomen, maar met een maximum van 300 euro. Rekeninghouders met spaartegoeden boven de grens van het garantiestelsel, konden naar dat geld fluiten.
De verlaten bankgebouwen en passieve geldautomaten riepen een apocalyptische sfeer op naar Openbaring 13. Onze samenleving wordt steeds afhankelijker van computertechnologie. De situatie op Cyprus heeft geleerd, hoe eenvoudig het is om groepen mensen uit te sluiten van het betalingsverkeer.
Veiligheid
Een goed functionerend betalingssysteem is cruciaal voor iedere samenleving. Nog maar enige decennia geleden vonden nagenoeg alle betalingen contant plaats. De introductie van betaalcheques luidde een nieuw tijdperk in. In 1984 werd in een informatieblad van een bank aangekondigd, dat er een tijd zou komen waarin we met pasjes geld uit een automaat zouden betrekken en betalingen zouden verrichten. Sciencefiction dachten velen. Dertig jaar later is het realiteit en verloopt het proces uitzonderlijk snel. Vanuit de overheid en het bedrijfsleven vindt op grote schaal sturing plaats. Digitalisering van het betaalverkeer wordt gestimuleerd, contant betalen ontmoedigd.
Nadat veranderingen eenmaal massaal waren afgedwongen en klanten afhankelijk waren geworden, volgden nieuwe stappen. Voor traditionele betaalrekeningen worden inmiddels forse bedragen in rekening gebracht. Steeds meer winkelbedrijven introduceren zelfscan-apparatuur en kassa’s, waarbij alleen digitaal kan worden afgerekend. Dit proces van monopolisering zal de komende jaren doorzetten. Overheid en bedrijfsleven voeren tot vervelens toe het veiligheidsargument aan, om plannen op het gebied van digitalisering en automatisering door te zetten. Helaas durft niemand zich de belangrijke vraag te stellen, waarom de samenleving er sinds de massale invoering van computertechnologie bepaald niet veiliger op is geworden. De situatie op Cyprus, maar ook de storingen en cyberaanvallen die de systemen van diverse banken plat legden in april, waren een teken aan de wand.
Crises
Anno 2013 slaat de enorme macht die banken en financiële instellingen zich hebben toegeëigend, als een boemerang op de samenleving terug. In de haast en gretigheid om veranderingen door te voeren en geld te verdienen, is een aantal cruciale aspecten over het hoofd gezien. Vaak ontbrak het aan visie. De financiële crises hebben geleerd dat er een systeem in het leven was geroepen, zonder dat er voldoende inzicht was in de wereldwijde verbanden en netwerken. Ook de nationale financiële toezichthouders mogen zich dat aanrekenen. De Eurocrisis woedt door als een veenbrand en beurzen en valutamarkten reageren op ieder negatief bericht.
In het boek ‘De grote recessie. Het Centraal Planbureau over de kredietcrisis’ (Uitgeverij Balans 2009), staan de auteurs stil bij de kiem van de wereldcrisis en een falend financieel stelsel. ‘Niemand kon vermoeden dat de wereldwijde financiële markten door de problemen bij banken in zulk zwaar weer terecht zouden komen’ (citaat). Daardoor ontbrak het onze leiders aan internationaal overzicht en instrumenten om bij calamiteiten adequaat in te grijpen.
Financiële infrastructuur
Jaarverslagen zijn doorgaans saai om te lezen. Het Jaarverslag 2012 van De Nederlandse Bank (DNB) kan ik de lezers echter aanbevelen. Hoofdstuk 3 gaat over de noodzaak van een robuuste financiële infrastructuur. Vanaf 1 februari 2014 zal het overgrote deel van het Nederlandse betalingsverkeer moeten overstappen op Europese standaarden. Een belangrijk citaat uit het jaarverslag: ´Hoewel het aandeel contante betalingen daalt, blijft cash een kernrol vervullen in het betalingsverkeer. Het is daarom van groot belang dat ook dit onderdeel van het betalingsverkeer veilig, betrouwbaar en efficiënt is en dat cash als algemeen bruikbaar betaalmiddel beschikbaar blijft´ (citaat).
Een standpunt dat haaks lijkt te staan op de wens van het bedrijfsleven, om het elektronisch betalingsverkeer verder te stimuleren. DNB geeft er ook argumenten bij. ´Naarmate het pinnen een grotere rol gaat spelen in het Nederlandse betalingsverkeer, neemt het belang van de beschikbaarheid en betrouwbaarheid van de achterliggende systemen toe. Het is gebleken dat telecom een relatief zwakke schakel is in de pin-keten.’ Er bestaan kennelijk twijfels over de betrouwbaarheid van het systeem en dat is ernstig en reden voor terughoudendheid en zorgvuldigheid.
Het Nationaal Instituut voor Budget Voorlichting (Nibud) adviseerde naar aanleiding van de cyberaanvallen op banken, om altijd een voorraadje contant geld aan te houden. Dat sluit aan bij enige conclusies uit het door Het Zoeklicht uitgegeven boek ‘Cashless’, waarin wordt gewaarschuwd voor een geldloze samenleving en elektronische overheersing van de mensheid. Mevrouw Jorritsma, voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), was om veiligheidsredenen kritisch over het Nibudadvies. ‘Cashgeld is volgens haar het slechtste wat er is.’ De tijd zal leren wie er gelijk heeft.
Jaap Spaans
Dat de digitalisering van het betalingsverkeer voordelen heeft op het gebied van efficiency en veiligheid is bekend. Er kleven echter ook nadelen aan, zoals de ervaringen op Cyprus hebben geleerd. Je zult maar Cyprioot zijn en voldoende saldo op je bankrekening hebben, zonder er gebruik van te kunnen maken. Degenen die de eerste dagen van de crisis geld wilden pinnen uit de geldautomaten, kregen op het scherm de volgende boodschap: ‘Niet in gebruik. Excuses’. De dagen erna kon wel geld worden opgenomen, maar met een maximum van 300 euro. Rekeninghouders met spaartegoeden boven de grens van het garantiestelsel, konden naar dat geld fluiten.
De verlaten bankgebouwen en passieve geldautomaten riepen een apocalyptische sfeer op naar Openbaring 13. Onze samenleving wordt steeds afhankelijker van computertechnologie. De situatie op Cyprus heeft geleerd, hoe eenvoudig het is om groepen mensen uit te sluiten van het betalingsverkeer.
Veiligheid
Een goed functionerend betalingssysteem is cruciaal voor iedere samenleving. Nog maar enige decennia geleden vonden nagenoeg alle betalingen contant plaats. De introductie van betaalcheques luidde een nieuw tijdperk in. In 1984 werd in een informatieblad van een bank aangekondigd, dat er een tijd zou komen waarin we met pasjes geld uit een automaat zouden betrekken en betalingen zouden verrichten. Sciencefiction dachten velen. Dertig jaar later is het realiteit en verloopt het proces uitzonderlijk snel. Vanuit de overheid en het bedrijfsleven vindt op grote schaal sturing plaats. Digitalisering van het betaalverkeer wordt gestimuleerd, contant betalen ontmoedigd.
Nadat veranderingen eenmaal massaal waren afgedwongen en klanten afhankelijk waren geworden, volgden nieuwe stappen. Voor traditionele betaalrekeningen worden inmiddels forse bedragen in rekening gebracht. Steeds meer winkelbedrijven introduceren zelfscan-apparatuur en kassa’s, waarbij alleen digitaal kan worden afgerekend. Dit proces van monopolisering zal de komende jaren doorzetten. Overheid en bedrijfsleven voeren tot vervelens toe het veiligheidsargument aan, om plannen op het gebied van digitalisering en automatisering door te zetten. Helaas durft niemand zich de belangrijke vraag te stellen, waarom de samenleving er sinds de massale invoering van computertechnologie bepaald niet veiliger op is geworden. De situatie op Cyprus, maar ook de storingen en cyberaanvallen die de systemen van diverse banken plat legden in april, waren een teken aan de wand.
Crises
Anno 2013 slaat de enorme macht die banken en financiële instellingen zich hebben toegeëigend, als een boemerang op de samenleving terug. In de haast en gretigheid om veranderingen door te voeren en geld te verdienen, is een aantal cruciale aspecten over het hoofd gezien. Vaak ontbrak het aan visie. De financiële crises hebben geleerd dat er een systeem in het leven was geroepen, zonder dat er voldoende inzicht was in de wereldwijde verbanden en netwerken. Ook de nationale financiële toezichthouders mogen zich dat aanrekenen. De Eurocrisis woedt door als een veenbrand en beurzen en valutamarkten reageren op ieder negatief bericht.
In het boek ‘De grote recessie. Het Centraal Planbureau over de kredietcrisis’ (Uitgeverij Balans 2009), staan de auteurs stil bij de kiem van de wereldcrisis en een falend financieel stelsel. ‘Niemand kon vermoeden dat de wereldwijde financiële markten door de problemen bij banken in zulk zwaar weer terecht zouden komen’ (citaat). Daardoor ontbrak het onze leiders aan internationaal overzicht en instrumenten om bij calamiteiten adequaat in te grijpen.
Financiële infrastructuur
Jaarverslagen zijn doorgaans saai om te lezen. Het Jaarverslag 2012 van De Nederlandse Bank (DNB) kan ik de lezers echter aanbevelen. Hoofdstuk 3 gaat over de noodzaak van een robuuste financiële infrastructuur. Vanaf 1 februari 2014 zal het overgrote deel van het Nederlandse betalingsverkeer moeten overstappen op Europese standaarden. Een belangrijk citaat uit het jaarverslag: ´Hoewel het aandeel contante betalingen daalt, blijft cash een kernrol vervullen in het betalingsverkeer. Het is daarom van groot belang dat ook dit onderdeel van het betalingsverkeer veilig, betrouwbaar en efficiënt is en dat cash als algemeen bruikbaar betaalmiddel beschikbaar blijft´ (citaat).
Een standpunt dat haaks lijkt te staan op de wens van het bedrijfsleven, om het elektronisch betalingsverkeer verder te stimuleren. DNB geeft er ook argumenten bij. ´Naarmate het pinnen een grotere rol gaat spelen in het Nederlandse betalingsverkeer, neemt het belang van de beschikbaarheid en betrouwbaarheid van de achterliggende systemen toe. Het is gebleken dat telecom een relatief zwakke schakel is in de pin-keten.’ Er bestaan kennelijk twijfels over de betrouwbaarheid van het systeem en dat is ernstig en reden voor terughoudendheid en zorgvuldigheid.
Het Nationaal Instituut voor Budget Voorlichting (Nibud) adviseerde naar aanleiding van de cyberaanvallen op banken, om altijd een voorraadje contant geld aan te houden. Dat sluit aan bij enige conclusies uit het door Het Zoeklicht uitgegeven boek ‘Cashless’, waarin wordt gewaarschuwd voor een geldloze samenleving en elektronische overheersing van de mensheid. Mevrouw Jorritsma, voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), was om veiligheidsredenen kritisch over het Nibudadvies. ‘Cashgeld is volgens haar het slechtste wat er is.’ De tijd zal leren wie er gelijk heeft.
Jaap Spaans
