Emerging church, christendom in de postmoderne tijd
Peter de Haan • 89 - 2013 • Uitgave: 11
Verslag studiedag 20 april 2013
Emerging Church, een term die veel vragen oproept. Bijvoorbeeld: wat wordt met deze term bedoeld en hoe herken je de kenmerken ervan in je eigen kerk? Omdat deze stroming dwars door kerk en samenleving dwaalt, werd het tijd voor een studiedag. Hoofdredacteur Henk Schouten en Zoeklicht-bestuurslid Arno Lam spraken over christendom in de postmoderne tijd.
Henk Schouten begint zijn lezing met een zin uit het persbericht waarmee deze studiedag onder de aandacht werd gebracht: ‘Je vindt nergens een gebouw met ‘Emerging Church’ op de gevel.’ “Er is geen fysiek kerkgebouw of een denominatie aan te wijzen, maar dat betekent niet dat de Emerging Church niet zou bestaan. Haar verschijningsvorm is anders dan we gewend zijn, want ze bevindt zich binnen én buiten bestaande kerkstructuren.”
Kerk in de marge
In die postmoderne maatschappij, die in de jaren zestig opkwam als reactie op de verzuiling, is het begrip ‘waarheid’ steeds meer relatief geworden. “Gun ieder het zijne en mij vooral het mijne,” typeert Schouten deze tijd. “De eenzaamheid die hiermee ontstaat, wordt gecamoufleerd door grote evenementen. En ook de kerken doen daaraan mee. De beleving, daar gaat het om.”
In de tegenbeweging die hieruit ontstond, werden bestaande structuren, zoals liturgie en kerkgebouw, losgelaten. Er werd gezocht naar creatieve vormen van gemeente zijn. “Men was steeds op zoek naar wegen om de boodschap van Jezus uit te dragen in een wereld vol wanhoop, pijn en verdriet. Maar het risico was er dat de betrokkenheid op de nood van de wereld groter werd dan die op de waarheid van de Bijbelse boodschap. Het begrip ‘waarheid’ kent immers geen vaste omlijningen meer in deze tijd.”
Geen absolute waarheid meer
De boodschap moet daarbij steeds meer aansluiten bij de persoonlijke beleving. “Dat betekent dat een grote dosis symboliek aan diensten werd toegevoegd. Zang, dans, kleur, vlag en spel moeten de aansluiting naar het persoonlijke gevoel realiseren. Kaarsen en zelfs bidprentjes moeten mensen in hun spirituele gevoel raken.” Schouten constateert ook dat de plaats en rol van de Here Jezus is veranderd. “Meer en meer werd hij inspirator en voorbeeld, Zijn taak als Verlosser kwam onder druk.” Ook is er volop ruimte voor twijfel. “Het promoten van vaagheid, het verheerlijken van onzekerheid of het op een andere manier vertroebelen van de waarheid is zonde. Waarheid en behoudenis horen samen. Wie Jezus als brenger van dé Waarheid verwerpt, heeft in zijn wereldbeschouwing geen ruimte voor objectieve waarheid.” Het is, zo stelt Schouten heel duidelijk, onze christenplicht te gaan voor deze waarheid, in het besef dat onze tegenstander de vader van alle leugen is.
“Sommigen binnen deze groeperingen zoeken overigens heel oprecht naar nieuwe wegen om de wereld te bereiken met de vaste en zekere boodschap van Gods liefde en genade. Initiatieven die wij moeten waarderen en stimuleren. We mogen echter niet de ogen sluiten voor bepaalde risicovolle aspecten die daarbij aanwezig kunnen zijn,” aldus Schouten.
Persoonlijke waarheid en New Age
Aan de hand van een presentatie gaat Arno Lam vervolgens verder. Eerst duikt hij met de aanwezigen de kerkgeschiedenis in, want het is niet de eerste keer dat een beweging een nieuw, maar ook on-Bijbels denken presenteerde. “Elke tijd krijgt zijn eigen Emerging Church, maar de huidige is sterk beïnvloed door een denken dat ons niet meer verlaat. Het moet de godsdiensten samen brengen. We leven nu in de postmoderne samenleving, waarin waarheid niet meer als objectief en absoluut wordt beschouwd. Het gaat om persoonlijke waarheid en die kan zelfs wijzigen als de context verandert. Het enige dat zeker is, is dat niets meer zeker is en daarom hoeven we geen antwoorden meer te zoeken voor al onze vragen. Het dogma van het christelijk evangelie wordt daarom steeds meer als arrogant en beknellend gezien.” Lam geeft aan dat de Emerging Church al sinds de jaren ’70 en ’80 opkomt, in twee varianten. “Buiten de kerk zien we de revisionisten, die stellen dat het evangelie van de Bijbel, een verhalenboek, helemaal moet worden herzien. In deze beweging is ook een drang naar historische rituelen uit de middeleeuwse Rooms-katholieke kerk, maar ten diepste zoekt zij aansluiting bij een veel bredere mystiek. God is te groot om zich te beperken tot het christendom. Brian McLaren is zo’n revisionist die staat voor een ‘nieuw soort christendom’, dat zich tegen het traditionele Westerse christendom keert.
Binnen de kerken is er een meer gematigde vorm, maar ook deze is het gevolg van het postmoderne denken in de wereld. Volgens Lam doet de New Age ook hier haar invloed gelden. Zonder zich daar al teveel bewust van te zijn, brengen goedbedoelende gemeenteleden en werkgroepen dit denken de kerk binnen.” Niet zelden gaan dit soort kerken zich ‘missionair’ noemen. Nu moet de kerk ook zeker op missie zijn en zich op de (nood van de) wereld om haar heen richten, maar veel van deze kerken raken onder de invloed van het denken van Emerging Church. Binnen deze missionaire kerken kan men enthousiast zijn over Emerging Church, zonder haar wortels daadwerkelijk te herkennen.
“De Emerging Church werkt vaak onder ‘christelijke’ noemer. Het woordgebruik ligt dicht tegen de evangelische wereld aan, maar de inhoud van de begrippen is vaak volstrekt anders.” Als voorbeeld noemt hij de Interfaith-beweging, waarbinnen Rick Warren en Joel Osteen bekende namen zijn.
Kenmerken en gevolgen
Lam geeft een aantal aspecten waaraan je de invloed van het postmoderne Emerging Church denken kunt herkennen in je eigen gemeente,. “Al kenmerkt het voorkomen van een enkel aspect in een gemeente nog niet als Emerging Church,” benadrukt hij. Kort gezegd komt het vooral neer op een groot aandeel voor de persoonlijke ervaring door muziek en gebeden, het branden van kaarsen en wordt het kruis tot een symbool gemaakt. Jezus Christus heeft zich opgeofferd voor de mensheid en dat betekent dat we ons nederig op moeten stellen ten opzichte van anders-gelovigen. Sociale gerechtigheid past daar goed in, maar evangelisatie veel minder.
De gevolgen van deze beweging zijn verstrekkend. “Gezag wordt niet meer geduld, want de persoonlijke waarheid staat centraal. Bijbelse profetie dooft volstrekt uit. Gods Geest moet de vrijheid krijgen om ‘nieuwe dingen’ te doen. Ook is er onverschilligheid tegenover de Bijbelse positie van Israël, God beperkt zich niet meer tot een klein volk, maar richt zich op de hele mensheid.”
Zoektocht naar Bijbels denken
Lam plaats de aanwezigen wel op een kruispunt: De Emerging Church wil de Bijbel opnieuw interpreteren door een postmoderne bril. Zij wordt tegelijk aangetrokken door vaak (kerkelijke maar occulte) Middeleeuwse en Rooms-katholieke rituelen. “Dat is begrijpelijk, maar tegelijkertijd gevaarlijk. De kerk kan niet beschermd worden door krampachtig vast te houden aan een conservatiever denken van de periode ervoor en gelovigen moeten beseffen dat het denken in de kerken vaak ook ver afstaat van het oorspronkelijke denken van de eerste gemeenten na de tijd van Jezus Christus op aarde.”
Interpretaties van de Bijbel zijn door de eeuwen heen altijd beïnvloed geweest door het denken van de wereld om haar heen. Lam spoort de aanwezigen aan om zelf te zoeken naar het oorspronkelijke Bijbelse denken. “Christenen moeten niet schromen tijdens die zoektocht vragen te stellen. Het stellen van vragen getuigt niet van ongeloof, het is onze uiting van een verlangen om de (oorspronkelijke) Waarheid te zien en niet naar een nieuwe eigentijdse uitleg.”
Tot slot plaatst Lam de ontwikkeling in profetisch perspectief. “De mens wordt voorbereid in haar denken en christenen zijn niet bij voorbaat vrij van deze invloed. De New Age stelt dat alles uiteindelijk één moet worden. Bijbelgetrouwheid is hiervoor een groot obstakel, net als de Waarheid dat Jezus Christus de enige Weg en de enige Waarheid is. We weten dat er een ‘kerk’ zal zijn na de opname van de Gemeente. Deze ‘kerk’ zal er niet van de ene op de andere dag zijn. Nu al zien we aspecten van de kerk van de antichrist duidelijk worden. De kerkelijke wereld wordt voorbereid om deel te worden van dat grotere geheel.”
Peter de Haan
Emerging Church, een term die veel vragen oproept. Bijvoorbeeld: wat wordt met deze term bedoeld en hoe herken je de kenmerken ervan in je eigen kerk? Omdat deze stroming dwars door kerk en samenleving dwaalt, werd het tijd voor een studiedag. Hoofdredacteur Henk Schouten en Zoeklicht-bestuurslid Arno Lam spraken over christendom in de postmoderne tijd.
Henk Schouten begint zijn lezing met een zin uit het persbericht waarmee deze studiedag onder de aandacht werd gebracht: ‘Je vindt nergens een gebouw met ‘Emerging Church’ op de gevel.’ “Er is geen fysiek kerkgebouw of een denominatie aan te wijzen, maar dat betekent niet dat de Emerging Church niet zou bestaan. Haar verschijningsvorm is anders dan we gewend zijn, want ze bevindt zich binnen én buiten bestaande kerkstructuren.”
Kerk in de marge
In die postmoderne maatschappij, die in de jaren zestig opkwam als reactie op de verzuiling, is het begrip ‘waarheid’ steeds meer relatief geworden. “Gun ieder het zijne en mij vooral het mijne,” typeert Schouten deze tijd. “De eenzaamheid die hiermee ontstaat, wordt gecamoufleerd door grote evenementen. En ook de kerken doen daaraan mee. De beleving, daar gaat het om.”
In de tegenbeweging die hieruit ontstond, werden bestaande structuren, zoals liturgie en kerkgebouw, losgelaten. Er werd gezocht naar creatieve vormen van gemeente zijn. “Men was steeds op zoek naar wegen om de boodschap van Jezus uit te dragen in een wereld vol wanhoop, pijn en verdriet. Maar het risico was er dat de betrokkenheid op de nood van de wereld groter werd dan die op de waarheid van de Bijbelse boodschap. Het begrip ‘waarheid’ kent immers geen vaste omlijningen meer in deze tijd.”
Geen absolute waarheid meer
De boodschap moet daarbij steeds meer aansluiten bij de persoonlijke beleving. “Dat betekent dat een grote dosis symboliek aan diensten werd toegevoegd. Zang, dans, kleur, vlag en spel moeten de aansluiting naar het persoonlijke gevoel realiseren. Kaarsen en zelfs bidprentjes moeten mensen in hun spirituele gevoel raken.” Schouten constateert ook dat de plaats en rol van de Here Jezus is veranderd. “Meer en meer werd hij inspirator en voorbeeld, Zijn taak als Verlosser kwam onder druk.” Ook is er volop ruimte voor twijfel. “Het promoten van vaagheid, het verheerlijken van onzekerheid of het op een andere manier vertroebelen van de waarheid is zonde. Waarheid en behoudenis horen samen. Wie Jezus als brenger van dé Waarheid verwerpt, heeft in zijn wereldbeschouwing geen ruimte voor objectieve waarheid.” Het is, zo stelt Schouten heel duidelijk, onze christenplicht te gaan voor deze waarheid, in het besef dat onze tegenstander de vader van alle leugen is.
“Sommigen binnen deze groeperingen zoeken overigens heel oprecht naar nieuwe wegen om de wereld te bereiken met de vaste en zekere boodschap van Gods liefde en genade. Initiatieven die wij moeten waarderen en stimuleren. We mogen echter niet de ogen sluiten voor bepaalde risicovolle aspecten die daarbij aanwezig kunnen zijn,” aldus Schouten.
Persoonlijke waarheid en New Age
Aan de hand van een presentatie gaat Arno Lam vervolgens verder. Eerst duikt hij met de aanwezigen de kerkgeschiedenis in, want het is niet de eerste keer dat een beweging een nieuw, maar ook on-Bijbels denken presenteerde. “Elke tijd krijgt zijn eigen Emerging Church, maar de huidige is sterk beïnvloed door een denken dat ons niet meer verlaat. Het moet de godsdiensten samen brengen. We leven nu in de postmoderne samenleving, waarin waarheid niet meer als objectief en absoluut wordt beschouwd. Het gaat om persoonlijke waarheid en die kan zelfs wijzigen als de context verandert. Het enige dat zeker is, is dat niets meer zeker is en daarom hoeven we geen antwoorden meer te zoeken voor al onze vragen. Het dogma van het christelijk evangelie wordt daarom steeds meer als arrogant en beknellend gezien.” Lam geeft aan dat de Emerging Church al sinds de jaren ’70 en ’80 opkomt, in twee varianten. “Buiten de kerk zien we de revisionisten, die stellen dat het evangelie van de Bijbel, een verhalenboek, helemaal moet worden herzien. In deze beweging is ook een drang naar historische rituelen uit de middeleeuwse Rooms-katholieke kerk, maar ten diepste zoekt zij aansluiting bij een veel bredere mystiek. God is te groot om zich te beperken tot het christendom. Brian McLaren is zo’n revisionist die staat voor een ‘nieuw soort christendom’, dat zich tegen het traditionele Westerse christendom keert.
Binnen de kerken is er een meer gematigde vorm, maar ook deze is het gevolg van het postmoderne denken in de wereld. Volgens Lam doet de New Age ook hier haar invloed gelden. Zonder zich daar al teveel bewust van te zijn, brengen goedbedoelende gemeenteleden en werkgroepen dit denken de kerk binnen.” Niet zelden gaan dit soort kerken zich ‘missionair’ noemen. Nu moet de kerk ook zeker op missie zijn en zich op de (nood van de) wereld om haar heen richten, maar veel van deze kerken raken onder de invloed van het denken van Emerging Church. Binnen deze missionaire kerken kan men enthousiast zijn over Emerging Church, zonder haar wortels daadwerkelijk te herkennen.
“De Emerging Church werkt vaak onder ‘christelijke’ noemer. Het woordgebruik ligt dicht tegen de evangelische wereld aan, maar de inhoud van de begrippen is vaak volstrekt anders.” Als voorbeeld noemt hij de Interfaith-beweging, waarbinnen Rick Warren en Joel Osteen bekende namen zijn.
Kenmerken en gevolgen
Lam geeft een aantal aspecten waaraan je de invloed van het postmoderne Emerging Church denken kunt herkennen in je eigen gemeente,. “Al kenmerkt het voorkomen van een enkel aspect in een gemeente nog niet als Emerging Church,” benadrukt hij. Kort gezegd komt het vooral neer op een groot aandeel voor de persoonlijke ervaring door muziek en gebeden, het branden van kaarsen en wordt het kruis tot een symbool gemaakt. Jezus Christus heeft zich opgeofferd voor de mensheid en dat betekent dat we ons nederig op moeten stellen ten opzichte van anders-gelovigen. Sociale gerechtigheid past daar goed in, maar evangelisatie veel minder.
De gevolgen van deze beweging zijn verstrekkend. “Gezag wordt niet meer geduld, want de persoonlijke waarheid staat centraal. Bijbelse profetie dooft volstrekt uit. Gods Geest moet de vrijheid krijgen om ‘nieuwe dingen’ te doen. Ook is er onverschilligheid tegenover de Bijbelse positie van Israël, God beperkt zich niet meer tot een klein volk, maar richt zich op de hele mensheid.”
Zoektocht naar Bijbels denken
Lam plaats de aanwezigen wel op een kruispunt: De Emerging Church wil de Bijbel opnieuw interpreteren door een postmoderne bril. Zij wordt tegelijk aangetrokken door vaak (kerkelijke maar occulte) Middeleeuwse en Rooms-katholieke rituelen. “Dat is begrijpelijk, maar tegelijkertijd gevaarlijk. De kerk kan niet beschermd worden door krampachtig vast te houden aan een conservatiever denken van de periode ervoor en gelovigen moeten beseffen dat het denken in de kerken vaak ook ver afstaat van het oorspronkelijke denken van de eerste gemeenten na de tijd van Jezus Christus op aarde.”
Interpretaties van de Bijbel zijn door de eeuwen heen altijd beïnvloed geweest door het denken van de wereld om haar heen. Lam spoort de aanwezigen aan om zelf te zoeken naar het oorspronkelijke Bijbelse denken. “Christenen moeten niet schromen tijdens die zoektocht vragen te stellen. Het stellen van vragen getuigt niet van ongeloof, het is onze uiting van een verlangen om de (oorspronkelijke) Waarheid te zien en niet naar een nieuwe eigentijdse uitleg.”
Tot slot plaatst Lam de ontwikkeling in profetisch perspectief. “De mens wordt voorbereid in haar denken en christenen zijn niet bij voorbaat vrij van deze invloed. De New Age stelt dat alles uiteindelijk één moet worden. Bijbelgetrouwheid is hiervoor een groot obstakel, net als de Waarheid dat Jezus Christus de enige Weg en de enige Waarheid is. We weten dat er een ‘kerk’ zal zijn na de opname van de Gemeente. Deze ‘kerk’ zal er niet van de ene op de andere dag zijn. Nu al zien we aspecten van de kerk van de antichrist duidelijk worden. De kerkelijke wereld wordt voorbereid om deel te worden van dat grotere geheel.”
Peter de Haan
