Een verlies lijden
Aart Haverkamp • 89 - 2013 • Uitgave: 24
In ons dagelijkse leven krijgt elk mens vroeg of laat te maken met verlies, met het loslaten van iets of iemand. Je moet afscheid nemen en dat betekent letterlijk: afgescheiden worden. Iemand of iets verdwijnt uit je leefwereld en om die reden is er dan ook sprake van verlies. Het is een fictie dat je elk verlies zou kunnen vermijden. Je geboorte en je dood zijn universele menselijke crises en daar tussenin heeft het leven volop gelegenheid om je te confronteren met verliezen op tal van terreinen.
Op onze woelige levenszee moet je dus telkens opnieuw vertrouwde en veilige havens verlaten, waarin je nooit meer terugkeert. Dus dien je op zoek te gaan naar nieuwe. Je kunt in je leven dus voor de taak komen te staan om te onthechten. Wat diep met jezelf verbonden was, wordt doorgesneden. Dat doet erg veel pijn, pijn die zich moeilijk laat beschrijven. Soms gebeurt dat geleidelijk aan, soms gebeurt het plotseling, maar het doet altijd weer ontzaglijk veel pijn.
Enkele belangrijke verliezen die mensen in hun leven kunnen lijden, zijn:
• Het verlies van iemand die veel voor je betekent door overlijden of echtscheiding.
• Iets van jezelf verliezen; bijvoorbeeld je geloof.
• Materieel verlies.
• Het verliezen van je gezondheid.
• Rolverlies door werkeloosheid.
• Verlies door veranderingen.
Gevolgen van verlies en verdriet
De emotionele ervaring na een verlies noemen we verdriet. Om met verdriet te kunnen omgaan, moeten we het eerst kunnen begrijpen. Op welke wijze het verlies ook tot stand komt, het verdriet is altijd heel reëel.
Hulp verlenen is in dergelijke gevallen te vergelijken met een reis maken. Je komt dan ook onvermijdelijk op onbekend terrein terecht. Het gevaar is dan aanwezig dat je daarin de weg kwijtraakt. Om tijdens zo’n reis als een betrouwbare gids op te kunnen treden, is het noodzakelijk dat je als het ware over een geestelijke landkaart beschikt om de persoon in kwestie in de juiste richting te leiden. Verlies en verdriet confronteren je op een diepe wijze met jezelf, met je geloof, met je grote vijand – satan: de tegenstander van God – en bovenal ook met de plaats die God in je leven inneemt. Dit heeft tal van gevolgen:
Verlies en verdriet maken je kwetsbaar. Een mens houdt het liefste alles in zijn leven onder controle. De dood of een ander ingrijpend verlies doet echter menige droom of illusie in scherven uiteen spatten. Het dwingt je, tegen je eigen wil in, om je kwetsbaarheid en vergankelijkheid onder ogen te zien. Dat is een benauwende – zeg maar gerust beangstigende – ervaring.
Verlies en verdriet roepen gevoelens op. Verlies en verdriet roepen nieuwe gevoelens in je op. Een persoonlijk en pijnlijk verlies opent de deur naar je diepste zielenroerselen, die we zelf vaak niet voor mogelijk houden. Deze gevoelens zijn niet alleen onaangenaam, maar kunnen de crisis ook verergeren, wanneer je niet weet hoe je er mee om moet gaan. C.S. Lewis zegt in dit verband na het overlijden van zijn geliefde vrouw: ‘Niemand heeft mij ooit verteld, dat verdriet hetzelfde gevoel geeft als angst. Ik ben niet bang, maar de gewaarwording is dezelfde als bij bang zijn. Hetzelfde nerveuze gevoel in mijn maag, dezelfde rusteloosheid, de voortdurende behoefte om te geeuwen. Ik blijf maar slikken.’
Verlies en verdriet maken bitter of beter. ‘Mijn ziel heeft een afschuw van het leven, ik wil mijn klacht de vrije loop laten, spreken in de bitterheid van mijn ziel!’ (Job 10:1-2). Net als elk mens probeer je je te wapenen tegen de onzegbare pijn die een verlies met zich meebrengt. Om te voorkomen dat we er door verbitterd raken, dienen we het verlies niet te omzeilen. Als we dat wel doen, zal het lijden juist intenser worden. Je wordt er opstandig, bitter, boos, liefdeloos, hard, kil, ongenaakbaar en helaas ook vaak ongenietbaar door. Wanneer je echter leert om met God door je verlies heen te gaan, dan zul je ontdekken dat er een veilige haven van rust is te midden van een wereld vol rampspoed. Als we leren om op Gods belofte uit Hebreeën 13:5 te vertrouwen: ‘Ik zal u geenszins begeven, Ik zal u geenszins verlaten!’, dan leren we ook in te stemmen met de woorden die daar op volgen: ‘De Here is mij een Helper, ik zal niet vrezen; wat zou een mens mij doen?’ Wat er dan ook gebeurt, je zult het dan niet alleen overleven, maar je zult het juist doorleven en weer een hoopvolle toekomst gaan zien. Zulk een vertrouwen in God zal je niet bewaren van de angel van verlies en dood, maar het zal wel de bron van Gods oneindige genade en vertroosting doen ontspringen als een fontein. We lezen daarover in Romeinen 5:5 ‘En de hoop maakt niet beschaamd, omdat de liefde van God in ons hart is uitgestort.’
Een dubbele opgave
Iemand die een verlies moet verwerken, staat voor een dubbele opgave:
• Je moet afscheid nemen van wat vertrouwd was.
• Opnieuw je leven inrichten en er een doel voor vinden.
Deze beide opgaven zijn verre van gemakkelijk en ook niet ineens te volbrengen. Je kunt hierbij gerust spreken van zwaar emotioneel werk, waarbij professionele hulp nodig kan zijn. Paulus vond het volkomen normaal dat Gods kinderen bedroefd zijn over het verlies van hun geliefden. Het verschil tussen ongelovigen en christenen is echter, dat Zijn kinderen niet bedroefd zijn zoals andere mensen, die geen hoop hebben. Die hoop – die levende hoop – geeft ons iets te zien van de lichtglans van de eeuwige heerlijkheid die ons wacht. Die hoop verzacht onze emotionele ontreddering en de intensiteit van onze diepe innerlijke pijn. Ze is als balsem voor onze diepste wonden.
David roept op een bepaald moment in zijn leven: ‘U kent elke traan die ik stort!’ Wees er zeker van dat God doorziet uit wat voor gemoedstoestand onze tranen voortkomen. Hij weet heel goed of ze te maken hebben met verdriet, berouw, zelfverwijt, angst of woede. Houd je dus niet onnodig groot. Misschien brengt God op dat moment wel iemand op je weg die het geheim heeft geleerd om te wenen met de wenenden. Jezus die huilde aan Lazarus’ graf en over Jeruzalem kan als geen ander meevoelen met ons verlies en verdriet. Blijde zijn met de blijden is heel wat gemakkelijker dan te wenen met de wenenden.
Het leren leven met je verdriet is bepaald geen gemakkelijke zaak. Niemand blijft na een ingrijpend verlies dezelfde. Door een verlies verandert je leven, want het wordt nooit meer als vroeger. Je hebt derhalve tijd nodig om naar de acceptatie hiervan toe te groeien.
Aart Haverkamp
Met dank aan ‘Vrienden van het Kruis’.
Op onze woelige levenszee moet je dus telkens opnieuw vertrouwde en veilige havens verlaten, waarin je nooit meer terugkeert. Dus dien je op zoek te gaan naar nieuwe. Je kunt in je leven dus voor de taak komen te staan om te onthechten. Wat diep met jezelf verbonden was, wordt doorgesneden. Dat doet erg veel pijn, pijn die zich moeilijk laat beschrijven. Soms gebeurt dat geleidelijk aan, soms gebeurt het plotseling, maar het doet altijd weer ontzaglijk veel pijn.
Enkele belangrijke verliezen die mensen in hun leven kunnen lijden, zijn:
• Het verlies van iemand die veel voor je betekent door overlijden of echtscheiding.
• Iets van jezelf verliezen; bijvoorbeeld je geloof.
• Materieel verlies.
• Het verliezen van je gezondheid.
• Rolverlies door werkeloosheid.
• Verlies door veranderingen.
Gevolgen van verlies en verdriet
De emotionele ervaring na een verlies noemen we verdriet. Om met verdriet te kunnen omgaan, moeten we het eerst kunnen begrijpen. Op welke wijze het verlies ook tot stand komt, het verdriet is altijd heel reëel.
Hulp verlenen is in dergelijke gevallen te vergelijken met een reis maken. Je komt dan ook onvermijdelijk op onbekend terrein terecht. Het gevaar is dan aanwezig dat je daarin de weg kwijtraakt. Om tijdens zo’n reis als een betrouwbare gids op te kunnen treden, is het noodzakelijk dat je als het ware over een geestelijke landkaart beschikt om de persoon in kwestie in de juiste richting te leiden. Verlies en verdriet confronteren je op een diepe wijze met jezelf, met je geloof, met je grote vijand – satan: de tegenstander van God – en bovenal ook met de plaats die God in je leven inneemt. Dit heeft tal van gevolgen:
Verlies en verdriet maken je kwetsbaar. Een mens houdt het liefste alles in zijn leven onder controle. De dood of een ander ingrijpend verlies doet echter menige droom of illusie in scherven uiteen spatten. Het dwingt je, tegen je eigen wil in, om je kwetsbaarheid en vergankelijkheid onder ogen te zien. Dat is een benauwende – zeg maar gerust beangstigende – ervaring.
Verlies en verdriet roepen gevoelens op. Verlies en verdriet roepen nieuwe gevoelens in je op. Een persoonlijk en pijnlijk verlies opent de deur naar je diepste zielenroerselen, die we zelf vaak niet voor mogelijk houden. Deze gevoelens zijn niet alleen onaangenaam, maar kunnen de crisis ook verergeren, wanneer je niet weet hoe je er mee om moet gaan. C.S. Lewis zegt in dit verband na het overlijden van zijn geliefde vrouw: ‘Niemand heeft mij ooit verteld, dat verdriet hetzelfde gevoel geeft als angst. Ik ben niet bang, maar de gewaarwording is dezelfde als bij bang zijn. Hetzelfde nerveuze gevoel in mijn maag, dezelfde rusteloosheid, de voortdurende behoefte om te geeuwen. Ik blijf maar slikken.’
Verlies en verdriet maken bitter of beter. ‘Mijn ziel heeft een afschuw van het leven, ik wil mijn klacht de vrije loop laten, spreken in de bitterheid van mijn ziel!’ (Job 10:1-2). Net als elk mens probeer je je te wapenen tegen de onzegbare pijn die een verlies met zich meebrengt. Om te voorkomen dat we er door verbitterd raken, dienen we het verlies niet te omzeilen. Als we dat wel doen, zal het lijden juist intenser worden. Je wordt er opstandig, bitter, boos, liefdeloos, hard, kil, ongenaakbaar en helaas ook vaak ongenietbaar door. Wanneer je echter leert om met God door je verlies heen te gaan, dan zul je ontdekken dat er een veilige haven van rust is te midden van een wereld vol rampspoed. Als we leren om op Gods belofte uit Hebreeën 13:5 te vertrouwen: ‘Ik zal u geenszins begeven, Ik zal u geenszins verlaten!’, dan leren we ook in te stemmen met de woorden die daar op volgen: ‘De Here is mij een Helper, ik zal niet vrezen; wat zou een mens mij doen?’ Wat er dan ook gebeurt, je zult het dan niet alleen overleven, maar je zult het juist doorleven en weer een hoopvolle toekomst gaan zien. Zulk een vertrouwen in God zal je niet bewaren van de angel van verlies en dood, maar het zal wel de bron van Gods oneindige genade en vertroosting doen ontspringen als een fontein. We lezen daarover in Romeinen 5:5 ‘En de hoop maakt niet beschaamd, omdat de liefde van God in ons hart is uitgestort.’
Een dubbele opgave
Iemand die een verlies moet verwerken, staat voor een dubbele opgave:
• Je moet afscheid nemen van wat vertrouwd was.
• Opnieuw je leven inrichten en er een doel voor vinden.
Deze beide opgaven zijn verre van gemakkelijk en ook niet ineens te volbrengen. Je kunt hierbij gerust spreken van zwaar emotioneel werk, waarbij professionele hulp nodig kan zijn. Paulus vond het volkomen normaal dat Gods kinderen bedroefd zijn over het verlies van hun geliefden. Het verschil tussen ongelovigen en christenen is echter, dat Zijn kinderen niet bedroefd zijn zoals andere mensen, die geen hoop hebben. Die hoop – die levende hoop – geeft ons iets te zien van de lichtglans van de eeuwige heerlijkheid die ons wacht. Die hoop verzacht onze emotionele ontreddering en de intensiteit van onze diepe innerlijke pijn. Ze is als balsem voor onze diepste wonden.
David roept op een bepaald moment in zijn leven: ‘U kent elke traan die ik stort!’ Wees er zeker van dat God doorziet uit wat voor gemoedstoestand onze tranen voortkomen. Hij weet heel goed of ze te maken hebben met verdriet, berouw, zelfverwijt, angst of woede. Houd je dus niet onnodig groot. Misschien brengt God op dat moment wel iemand op je weg die het geheim heeft geleerd om te wenen met de wenenden. Jezus die huilde aan Lazarus’ graf en over Jeruzalem kan als geen ander meevoelen met ons verlies en verdriet. Blijde zijn met de blijden is heel wat gemakkelijker dan te wenen met de wenenden.
Het leren leven met je verdriet is bepaald geen gemakkelijke zaak. Niemand blijft na een ingrijpend verlies dezelfde. Door een verlies verandert je leven, want het wordt nooit meer als vroeger. Je hebt derhalve tijd nodig om naar de acceptatie hiervan toe te groeien.
Aart Haverkamp
Met dank aan ‘Vrienden van het Kruis’.
