Een mens is pas is vergeten, wanneer zijn naam is vergeten!
Abraham de Zwart • 89 - 2013 • Uitgave: 12
Vragen die nog steeds naar een bevredigend antwoord zoeken zijn: Waarom zijn er tijdens de Tweede Wereldoorlog relatief zoveel Joden uit Nederland gedeporteerd en omgekomen in de vernietigingskampen van het naziregime? Waarom hebben de – in een toen nog overwegend christelijk land – diverse overheden helemaal niets gedaan om dat te verhinderen?
Slechts enkele Nederlanders blijken – met alle risico’s van dien – een schuilplaats te hebben verschaft aan Joodse medeburgers, verzetsmensen, Sinti of Roma. Sommige Nederlanders mochten de Yad Vashem-onderscheiding in ontvangst nemen als blijk van waardering door de overheid van Israël aan deze ‘rechtvaardigen onder de natiën’.
Geringste broeders
Helaas, ook vandaag worden vooroordelen tegenover het Joodse volk weer actueel, zelfs onder christenen. Zijn we dan vergeten wat Jezus van ons vraagt? Jezus gaf een indringend antwoord op de vraag: wie is rechtvaardig?
‘Ik was naakt en u hebt Mij gekleed; Ik ben ziek geweest en u hebt Mij bezocht; Ik was in de gevangenis en u bent bij Mij gekomen… Voorwaar Ik zeg u: voor zover u dit voor een deze geringste broeders van Mij gedaan hebt, hebt u dat voor Mij gedaan’ (Matteüs 25:36-37,40b, HSV).
Op basis van de vervangingstheologie – die stelt dat de kerk in de plaats van Israël is gekomen – wordt de term ‘geringste broeders’ geestelijk geduid. Deze tekst laat geen enkele ander interpretatie toe, dan dat met de geringste broeders van de Jood Jezus alleen maar Zijn Joodse broeders kunnen zijn bedoeld. Jezus geeft hier in feite een opdracht, waaraan we als christenen nooit voorbij mogen of kunnen gaan! Het is een vermanend, maar ook bemoedigend woord, dat iedere christen zijn Joodse broeder en zuster moet liefhebben als een praktische opdracht van naastenliefde!
Stolpersteine
Eerst nu doet zich in Europa een positieve ontwikkeling voor die opmerkelijk is om als burgers met allerlei overheden alsnog een gebaar te maken naar de met name genoemde slachtoffers van het naziregiem: gedenktekens aanbrengen voor de huizen van mensen die door de nazi's verdreven, gedeporteerd, vermoord of tot zelfdoding gedreven zijn, joden, Sinti en Roma, verzetsstrijders, politieke gevangenen en Jehova’s getuigen.
‘Stolpersteine’ is een project van de Duitse architect/kunstenaar Gunter Demnig (1947). De kunstenaar noemt ze Stolpersteine, omdat de voorbijganger als het ware met ‘hoofd en hart’ over deze steen struikelt (stolpert) en zich moet buigen om de tekst goed te kunnen lezen. In Nederland is inmiddels de verwante term ‘struikelstenen’ ingeburgerd.
Demnigs missie
De ouders van Gunter waren zeer overtuigde Nazi’s. Na het bestuderen van wat met name het naziregime willekeurig had aangericht aan volstrekt onschuldige medeburgers, schaamde hij zich diep voor deze geschiedenis van zijn land. Hij moest wat doen, iets opmerkelijks voor de vele naamloze slachtoffers.
Gunter Demnig (Nauen/Berlijn) ontwikkelt zich tot kunstpedagoog en industrieel ontwerper aan de ‘Hochschule für Bildende Künste’ in Berlijn en Kassel. Zijn bekendste project is de door hem gestarte actie Stolpersteine van herinneringstekens voor alle slachtoffers van het Nationaalsocialisme. Gunter heeft daarvoor inmiddels vele hoge scheidingen mogen ontvangen en algehele erkenning gekregen in Europa.
De missie van Gunter Demnig is, dat zijn kunst een reactie dient te zijn op de gevolgen van de maatschappij waarvan hij deel uitmaakte. De geschiedenis van de nazislachtoffers in Duitsland is ook een deel van zijn geschiedenis en die geschiedenis mag nooit meer weggestopt worden.
In de struikelstenen zijn - in een messing plaatje - de naam, geboortedatum, deportatiedatum en plaats en datum van overlijden gestanst. De kleine stenen (10 x 10 x 10 cm) werden lange tijd door de kunstenaar zelf gemaakt en geplaatst. Genoodzaakt door de stormachtige ontwikkeling van het project in de laatste jaren, laat hij zich tegenwoordig door bevriende kunstenaars ondersteunen. Het project Stolpersteine loopt al sinds 1994.
Door het hele land
In de oude kern van Borne werden op 29 november 2007 twintig Stolpersteine op zes locaties geplaatst. Dit was voor Nederland de primeur. Inmiddels zijn er in ons land in meer dan 70 gemeenten meerdere struikelstenen geplaatst of zullen binnenkort worden geplaatst:
Almelo, Amersfoort, Amsterdam, Assen, Berkelland (Borculo, Geesteren), Bernisse (Heenvliet), Borne, Brielle, Bussum, Culemborg, Den Haag, Eindhoven, Emmen (Roswinkel, Nieuw Amsterdam, Veenoord, Emmer-Compascuum), Enschede (Glanerbrug), Goirle, Gouda, Grave, Groningen, Haaksbergen, Haren, Harlingen, Hattem, Heerlen, Hellevoetsluis, ’s-Hertogenbosch, Hilversum, Hoorn, Kampen, Kerkrade, Leiden, Lochem, Maastricht, Meppel, Neder-Betuwe (Ochten), Neerijnen (Ophemert), Nijkerk, Oost-Gelre (Groenlo), Oss, Pekela, De Ronde Venen (Abcoude), Roosendaal, Rotterdam (Hillegersberg), Rijssen-Holten, Soest, Spijkenisse, Súdwest-Fryslân (stroffelstiennen in Sneek), Tiel, Tilburg, Tynaarlo (Zuidlaren), Urk, Utrecht, Vaals, Venlo, Weesp, Werkendam, Westvoorne (Oostvoorne), Wierden (Enter), Winterswijk, Zaanstad, Zaltbommel, Zuidland.
Vele plaatsen in Nederland zullen nog volgen.
Inmiddels is het project al in 13 verschillende Europese landen gerealiseerd. Hierbij moeten we denken aan: België, Denemarken, Duitsland (in meer dan 650 gemeenten, onder andere Aken, Berlijn, Bonn, Bremen, Duisburg, Frankfurt am Main, Hamburg en Keulen), Frankrijk, Hongarije, Noorwegen, Oostenrijk, Oekraïne, Polen, Tsjechië. Ook in Israël, met name Jeruzalem.
Wat was hun lot?
Er zijn inmiddels zo'n 35.000 van dergelijke gedenkstenen gelegd. De meeste liggen in Duitsland. Voorbijgangers die de tekst op de struikelstenen lezen, nemen soms contact op met een herinneringscentrum, zoals in Nederland bij Westerbork, met verschillende vragen. Ze vragen: Wie waren die mensen op die stenen? Wat was hun lot en geschiedenis? Wat is er gebeurd met bijvoorbeeld Joden die voor de oorlog uit Nazi-Duitsland naar Nederland zijn gevlucht?
Vaak zijn deze mensen tijdens de bezetting via Westerbork in de vernietigingskampen terecht gekomen. De stenen zorgen ervoor dat de namen van de omgebrachte Joden weer genoemd worden. Ook zullen via een website van Westerbork alle gegevens van geplaatste struikelstenen in Nederland openbaar worden gemaakt. Westerbork coördineert tevens het netwerk van alle plaatselijke struikelstenenorganisaties in ons land.
Een voorbeeld. Van de gemeente Amersfoort zijn ruim 400 medeburgers als slachtoffer van het naziregime vermoord in diverse vernietigingskampen. De mening van de initiatiefnemers van de plaatselijke stichting is, dat: ‘Deze historie van Amersfoort niet verloren mag gaan. De nu nog naamloze, die eens deel uitmaakten van deze gemeenschap, verdienen een blijvende herinnering in de vorm van ‘Stolpersteine’ in de openbare ruimte.’
Een belangrijke maatschappelijke functie daarbij is het bevorderen van de bewustwording van met name jongere generaties om bij het herdenken stil te staan bij de concrete feiten in de eigen stad. Het was immers je buurman, buurvrouw, buurjongen of buurmeisje!
Zie ook www.struikelstenenamersfoort.nl.
Drs. Abraham de Zwart
Slechts enkele Nederlanders blijken – met alle risico’s van dien – een schuilplaats te hebben verschaft aan Joodse medeburgers, verzetsmensen, Sinti of Roma. Sommige Nederlanders mochten de Yad Vashem-onderscheiding in ontvangst nemen als blijk van waardering door de overheid van Israël aan deze ‘rechtvaardigen onder de natiën’.
Geringste broeders
Helaas, ook vandaag worden vooroordelen tegenover het Joodse volk weer actueel, zelfs onder christenen. Zijn we dan vergeten wat Jezus van ons vraagt? Jezus gaf een indringend antwoord op de vraag: wie is rechtvaardig?
‘Ik was naakt en u hebt Mij gekleed; Ik ben ziek geweest en u hebt Mij bezocht; Ik was in de gevangenis en u bent bij Mij gekomen… Voorwaar Ik zeg u: voor zover u dit voor een deze geringste broeders van Mij gedaan hebt, hebt u dat voor Mij gedaan’ (Matteüs 25:36-37,40b, HSV).
Op basis van de vervangingstheologie – die stelt dat de kerk in de plaats van Israël is gekomen – wordt de term ‘geringste broeders’ geestelijk geduid. Deze tekst laat geen enkele ander interpretatie toe, dan dat met de geringste broeders van de Jood Jezus alleen maar Zijn Joodse broeders kunnen zijn bedoeld. Jezus geeft hier in feite een opdracht, waaraan we als christenen nooit voorbij mogen of kunnen gaan! Het is een vermanend, maar ook bemoedigend woord, dat iedere christen zijn Joodse broeder en zuster moet liefhebben als een praktische opdracht van naastenliefde!
Stolpersteine
Eerst nu doet zich in Europa een positieve ontwikkeling voor die opmerkelijk is om als burgers met allerlei overheden alsnog een gebaar te maken naar de met name genoemde slachtoffers van het naziregiem: gedenktekens aanbrengen voor de huizen van mensen die door de nazi's verdreven, gedeporteerd, vermoord of tot zelfdoding gedreven zijn, joden, Sinti en Roma, verzetsstrijders, politieke gevangenen en Jehova’s getuigen.
‘Stolpersteine’ is een project van de Duitse architect/kunstenaar Gunter Demnig (1947). De kunstenaar noemt ze Stolpersteine, omdat de voorbijganger als het ware met ‘hoofd en hart’ over deze steen struikelt (stolpert) en zich moet buigen om de tekst goed te kunnen lezen. In Nederland is inmiddels de verwante term ‘struikelstenen’ ingeburgerd.
Demnigs missie
De ouders van Gunter waren zeer overtuigde Nazi’s. Na het bestuderen van wat met name het naziregime willekeurig had aangericht aan volstrekt onschuldige medeburgers, schaamde hij zich diep voor deze geschiedenis van zijn land. Hij moest wat doen, iets opmerkelijks voor de vele naamloze slachtoffers.
Gunter Demnig (Nauen/Berlijn) ontwikkelt zich tot kunstpedagoog en industrieel ontwerper aan de ‘Hochschule für Bildende Künste’ in Berlijn en Kassel. Zijn bekendste project is de door hem gestarte actie Stolpersteine van herinneringstekens voor alle slachtoffers van het Nationaalsocialisme. Gunter heeft daarvoor inmiddels vele hoge scheidingen mogen ontvangen en algehele erkenning gekregen in Europa.
De missie van Gunter Demnig is, dat zijn kunst een reactie dient te zijn op de gevolgen van de maatschappij waarvan hij deel uitmaakte. De geschiedenis van de nazislachtoffers in Duitsland is ook een deel van zijn geschiedenis en die geschiedenis mag nooit meer weggestopt worden.
In de struikelstenen zijn - in een messing plaatje - de naam, geboortedatum, deportatiedatum en plaats en datum van overlijden gestanst. De kleine stenen (10 x 10 x 10 cm) werden lange tijd door de kunstenaar zelf gemaakt en geplaatst. Genoodzaakt door de stormachtige ontwikkeling van het project in de laatste jaren, laat hij zich tegenwoordig door bevriende kunstenaars ondersteunen. Het project Stolpersteine loopt al sinds 1994.
Door het hele land
In de oude kern van Borne werden op 29 november 2007 twintig Stolpersteine op zes locaties geplaatst. Dit was voor Nederland de primeur. Inmiddels zijn er in ons land in meer dan 70 gemeenten meerdere struikelstenen geplaatst of zullen binnenkort worden geplaatst:
Almelo, Amersfoort, Amsterdam, Assen, Berkelland (Borculo, Geesteren), Bernisse (Heenvliet), Borne, Brielle, Bussum, Culemborg, Den Haag, Eindhoven, Emmen (Roswinkel, Nieuw Amsterdam, Veenoord, Emmer-Compascuum), Enschede (Glanerbrug), Goirle, Gouda, Grave, Groningen, Haaksbergen, Haren, Harlingen, Hattem, Heerlen, Hellevoetsluis, ’s-Hertogenbosch, Hilversum, Hoorn, Kampen, Kerkrade, Leiden, Lochem, Maastricht, Meppel, Neder-Betuwe (Ochten), Neerijnen (Ophemert), Nijkerk, Oost-Gelre (Groenlo), Oss, Pekela, De Ronde Venen (Abcoude), Roosendaal, Rotterdam (Hillegersberg), Rijssen-Holten, Soest, Spijkenisse, Súdwest-Fryslân (stroffelstiennen in Sneek), Tiel, Tilburg, Tynaarlo (Zuidlaren), Urk, Utrecht, Vaals, Venlo, Weesp, Werkendam, Westvoorne (Oostvoorne), Wierden (Enter), Winterswijk, Zaanstad, Zaltbommel, Zuidland.
Vele plaatsen in Nederland zullen nog volgen.
Inmiddels is het project al in 13 verschillende Europese landen gerealiseerd. Hierbij moeten we denken aan: België, Denemarken, Duitsland (in meer dan 650 gemeenten, onder andere Aken, Berlijn, Bonn, Bremen, Duisburg, Frankfurt am Main, Hamburg en Keulen), Frankrijk, Hongarije, Noorwegen, Oostenrijk, Oekraïne, Polen, Tsjechië. Ook in Israël, met name Jeruzalem.
Wat was hun lot?
Er zijn inmiddels zo'n 35.000 van dergelijke gedenkstenen gelegd. De meeste liggen in Duitsland. Voorbijgangers die de tekst op de struikelstenen lezen, nemen soms contact op met een herinneringscentrum, zoals in Nederland bij Westerbork, met verschillende vragen. Ze vragen: Wie waren die mensen op die stenen? Wat was hun lot en geschiedenis? Wat is er gebeurd met bijvoorbeeld Joden die voor de oorlog uit Nazi-Duitsland naar Nederland zijn gevlucht?
Vaak zijn deze mensen tijdens de bezetting via Westerbork in de vernietigingskampen terecht gekomen. De stenen zorgen ervoor dat de namen van de omgebrachte Joden weer genoemd worden. Ook zullen via een website van Westerbork alle gegevens van geplaatste struikelstenen in Nederland openbaar worden gemaakt. Westerbork coördineert tevens het netwerk van alle plaatselijke struikelstenenorganisaties in ons land.
Een voorbeeld. Van de gemeente Amersfoort zijn ruim 400 medeburgers als slachtoffer van het naziregime vermoord in diverse vernietigingskampen. De mening van de initiatiefnemers van de plaatselijke stichting is, dat: ‘Deze historie van Amersfoort niet verloren mag gaan. De nu nog naamloze, die eens deel uitmaakten van deze gemeenschap, verdienen een blijvende herinnering in de vorm van ‘Stolpersteine’ in de openbare ruimte.’
Een belangrijke maatschappelijke functie daarbij is het bevorderen van de bewustwording van met name jongere generaties om bij het herdenken stil te staan bij de concrete feiten in de eigen stad. Het was immers je buurman, buurvrouw, buurjongen of buurmeisje!
Zie ook www.struikelstenenamersfoort.nl.
Drs. Abraham de Zwart
