Democratie in de kerk!?
Frits Boekhoff • 92 - 2016 • Uitgave: 16
Wat is democratie? Dat is wanneer twee wolven en een schaap besluiten wat ze vanavond gaan eten. Een simpel voorbeeld met een hoog waarheidsgehalte. Eén van de gevaarlijkste clichés is dat de kiezer (lees: de meerderheid) altijd gelijk heeft. Dat is precies het gevaar wat de democratie in de wereld en in de kerk van Jezus Christus bedriegt.
Democratie wordt vaak gelijkgesteld met idealen als vrijheid, gelijke rechten, zelfbestuur, het mogen kiezen van je eigen leiders en het verdedigen van de rechten van minderheden. Democratie veronderstelt ook dat de mensen het goede met elkaar voor hebben.
Het verdedigen van de rechten van minderheden hoort dus bij een democratie, maar geldt alleen wanneer de meerderheid dat toelaat. In een democratie krijgt de meerderheid haar zin. Maar een meerderheid kan net zo goed tiranniek zijn als een dictator. Je zou het kunnen bestempelen als de dictatuur van de meerderheid.
Democratie in de politiek
Het democratische bestel heeft steeds meer zichtbare beperkingen. Ik noem er drie. 1) De kiezer die uit eigenbelang reageert, 2) de toenemende complexiteit van de vraagstukken en 3) het stroperige besluitvormingsproces.
1. Wat nu als de meerderheid van Nederland vindt dat zwarte piet moet blijven zoals die is. Of dat we geen enkele vluchteling meer toe moeten laten. Wat als de meerderheid vindt dat alle huizen voorzien moeten worden van zonnepanelen, ook bij degenen die daarop tegen zijn? Wat doen we als de meerderheid in de Tweede Kamer het discrimineren van bepaalde groepen wel prima vindt, zoals religieuze groepen waarvan christenen er één zijn? In het eerdergenoemde voorbeeld zijn wij dat ene schaap, waarbij de wolven de democratische meerderheid vormen. Dat moet wel fout aflopen met dat schaap.
2. Verder zijn er complexe vraagstukken die vragen om specifieke deskundigheid, die bij de gemiddelde burger ontbreekt. Ik geef twee voorbeelden. Het referendum over het associatieverdrag met Oekraïne. Weet u nog waar dat over ging? Net iets meer dan de kiesdrempel van 30 procent van de kiezers bracht een stem uit, maar waar het inhoudelijk over ging weet bijna niemand. Het tweede voorbeeld: maar weinig kiezers kunnen inhoudelijk iets zinnigs zeggen over het gebruik van kerncentrales tegenover zonnepanelen. Maar dit zijn wel keuzes die in de Tweede Kamer gemaakt worden als het om de Nederlandse energievoorziening gaat. En daarbij komen ook belangen kijken van de Groningers, de internationale politiek en de afhankelijkheid van olie en gas uit Rusland en dictaturen uit het Midden-Oosten.
3. Democratie staat soms snelle besluitvorming in de weg. Zo is het vluchtelingenvraagstuk in Europa nou niet bepaald eenduidig en snel aangepakt en duurt het heel lang voordat er een nieuw vliegtuig voor defensie wordt gekocht (JSF), of ergens windmolens geplaatst worden.
Naar een dictatuur
Om de beperking van de Europese democratie op te lossen, wil Brussel meer bevoegdheden. De Bijbel laat ons zien dat de democratie plaats zal maken voor een dictatuur. De genoemde nadelen van democratie worden daarmee opgelost.
Laten we niet vergeten dat democratie in Europa betrekkelijk jong is. Tot 1989 waren alle Oost- en Midden-Europese landen dictaturen. Spanje en Portugal waren dat respectievelijk tot 1975 en 1974 en Italië tot en met de Tweede Wereldoorlog. Nederland is ook niet altijd een democratie geweest. Eerst waren er graven en hertogen die het voor het zeggen hadden. Pas in 1815 was er een begin van de Eerste en Tweede Kamer.
Winston Churchill noemde democratie eens de minst slechte van alle regeringsvormen. Misschien bent u het daar ook wel mee eens. En naar de mens gesproken heeft hij denk ik ook wel gelijk. Maar naar Bijbelse maatstaven niet.
Democratie in de kerk
De kerk kende tot de 20e eeuw ook geen democratie. In het begin waren daar de apostelen, later de kerkvaders en de bisschoppen en bovenal de paus. In de orthodoxe kerken staat er een patriarch aan het hoofd. Bij de protestantse kerken ligt het gezag wat ingewikkelder. Sinds de Reformatie ligt het gezag bij synodes en de kerkenraad. Vanaf de eerste kerken in Handelingen tot aan de 20e eeuw kwam democratie in de kerk niet voor.
Maar ook in de kerk van Jezus Christus worden democratische beginselen steeds meer toegepast. De oorzaak lijkt sterk op die van de politiek. De groep christenen wordt steeds kleiner, de vijver waarin kerken vissen wordt steeds kleiner en om de leegloop verder tegen te gaan, wordt er geluisterd naar de meerderheid van de overgebleven kerkgangers. Belangrijke besluiten worden door de kerkenraad aan de kerkleden voorgelegd. Vaak wordt er gestemd, waarbij de wens van de meerderheid wordt gehonoreerd.
Democratie in de Bijbel?
De Bijbel is niet positief over democratie, in die zin dat de wil van de meerderheid van Gods volk beslissend is. Als het volk Israël uit Egypte is getrokken en door de woestijn trekt, heeft het volk al snel commentaar op de omstandigheden. Als het volk toen had mogen stemmen, dan is het vermoeden gerechtvaardigd dat het volk zou zijn teruggekeerd naar Egypte.
Ook bij de berechting van de Here Jezus gebruikte Pilatus een vorm van democratisch stemrecht. Hij zei tegen de Joden: ‘Maar bij u bestaat het gebruik, dat ik u op Pascha iemand loslaat: wilt gij dan, dat ik u de Koning der Joden loslaat? Zij schreeuwden dan wederom en zeiden: Hem niet, maar Barabbas! En Barabbas was een rover’ (Johannes 18:39,40).
Weg met democratie in de kerk
Wat nu als de meerderheid van de kerkleden on-Bijbelse waarheden omarmt? Wat als het gemiddelde kerklid terug wil naar de vleespotten van Egypte? Soms komt dat door te weinig inzicht in de Bijbel, soms omdat de invloed van de wereld in hun leven groot is. Het kan dan zomaar zijn dat de meerderheid het scheppingsverhaal niet meer gelooft. En wat als de meerderheid niet meer wil horen van zonde en toewijding? Of als de meerderheid niet meer gelooft dat Jezus de Zoon van God is?
De kerk moet niet geleid worden op basis van democratische beginselen. De kerk heeft leiders nodig als Mozes en Paulus. Mannen Gods die vanuit Zijn tegenwoordigheid leven, die een gebedsleven hebben en doorkneed zijn in de Schrift. Heerlijk, die kerk waarbij besluitvorming plaatsvindt waarbij kerkleden worden gehoord en de kerkleiding op basis van de Schrift besluiten neemt. Daar kan Gods Geest werken.
Weg met democratie in de kerk! Niet alleen omdat dit on-Bijbels is, maar ook omdat we dan vast kunnen wennen aan de toekomst. Immers, als Jezus Christus Zijn regering op aarde vestigt, dan is dat niet met een volksraadpleging. Christus wordt geen Koning door verkiezingen, maar Hij wordt aangesteld door God. Er is geen stemrecht en ook geen godsdienstvrijheid, maar er heerst vrede en gerechtigheid. Een rijk dat geleid wordt door de Vredevorst, de Zoon van God zelf. Wat een heerlijk vooruitzicht.
Frits Boekhoff
Democratie wordt vaak gelijkgesteld met idealen als vrijheid, gelijke rechten, zelfbestuur, het mogen kiezen van je eigen leiders en het verdedigen van de rechten van minderheden. Democratie veronderstelt ook dat de mensen het goede met elkaar voor hebben.
Het verdedigen van de rechten van minderheden hoort dus bij een democratie, maar geldt alleen wanneer de meerderheid dat toelaat. In een democratie krijgt de meerderheid haar zin. Maar een meerderheid kan net zo goed tiranniek zijn als een dictator. Je zou het kunnen bestempelen als de dictatuur van de meerderheid.
Democratie in de politiek
Het democratische bestel heeft steeds meer zichtbare beperkingen. Ik noem er drie. 1) De kiezer die uit eigenbelang reageert, 2) de toenemende complexiteit van de vraagstukken en 3) het stroperige besluitvormingsproces.
1. Wat nu als de meerderheid van Nederland vindt dat zwarte piet moet blijven zoals die is. Of dat we geen enkele vluchteling meer toe moeten laten. Wat als de meerderheid vindt dat alle huizen voorzien moeten worden van zonnepanelen, ook bij degenen die daarop tegen zijn? Wat doen we als de meerderheid in de Tweede Kamer het discrimineren van bepaalde groepen wel prima vindt, zoals religieuze groepen waarvan christenen er één zijn? In het eerdergenoemde voorbeeld zijn wij dat ene schaap, waarbij de wolven de democratische meerderheid vormen. Dat moet wel fout aflopen met dat schaap.
2. Verder zijn er complexe vraagstukken die vragen om specifieke deskundigheid, die bij de gemiddelde burger ontbreekt. Ik geef twee voorbeelden. Het referendum over het associatieverdrag met Oekraïne. Weet u nog waar dat over ging? Net iets meer dan de kiesdrempel van 30 procent van de kiezers bracht een stem uit, maar waar het inhoudelijk over ging weet bijna niemand. Het tweede voorbeeld: maar weinig kiezers kunnen inhoudelijk iets zinnigs zeggen over het gebruik van kerncentrales tegenover zonnepanelen. Maar dit zijn wel keuzes die in de Tweede Kamer gemaakt worden als het om de Nederlandse energievoorziening gaat. En daarbij komen ook belangen kijken van de Groningers, de internationale politiek en de afhankelijkheid van olie en gas uit Rusland en dictaturen uit het Midden-Oosten.
3. Democratie staat soms snelle besluitvorming in de weg. Zo is het vluchtelingenvraagstuk in Europa nou niet bepaald eenduidig en snel aangepakt en duurt het heel lang voordat er een nieuw vliegtuig voor defensie wordt gekocht (JSF), of ergens windmolens geplaatst worden.
Naar een dictatuur
Om de beperking van de Europese democratie op te lossen, wil Brussel meer bevoegdheden. De Bijbel laat ons zien dat de democratie plaats zal maken voor een dictatuur. De genoemde nadelen van democratie worden daarmee opgelost.
Laten we niet vergeten dat democratie in Europa betrekkelijk jong is. Tot 1989 waren alle Oost- en Midden-Europese landen dictaturen. Spanje en Portugal waren dat respectievelijk tot 1975 en 1974 en Italië tot en met de Tweede Wereldoorlog. Nederland is ook niet altijd een democratie geweest. Eerst waren er graven en hertogen die het voor het zeggen hadden. Pas in 1815 was er een begin van de Eerste en Tweede Kamer.
Winston Churchill noemde democratie eens de minst slechte van alle regeringsvormen. Misschien bent u het daar ook wel mee eens. En naar de mens gesproken heeft hij denk ik ook wel gelijk. Maar naar Bijbelse maatstaven niet.
Democratie in de kerk
De kerk kende tot de 20e eeuw ook geen democratie. In het begin waren daar de apostelen, later de kerkvaders en de bisschoppen en bovenal de paus. In de orthodoxe kerken staat er een patriarch aan het hoofd. Bij de protestantse kerken ligt het gezag wat ingewikkelder. Sinds de Reformatie ligt het gezag bij synodes en de kerkenraad. Vanaf de eerste kerken in Handelingen tot aan de 20e eeuw kwam democratie in de kerk niet voor.
Maar ook in de kerk van Jezus Christus worden democratische beginselen steeds meer toegepast. De oorzaak lijkt sterk op die van de politiek. De groep christenen wordt steeds kleiner, de vijver waarin kerken vissen wordt steeds kleiner en om de leegloop verder tegen te gaan, wordt er geluisterd naar de meerderheid van de overgebleven kerkgangers. Belangrijke besluiten worden door de kerkenraad aan de kerkleden voorgelegd. Vaak wordt er gestemd, waarbij de wens van de meerderheid wordt gehonoreerd.
Democratie in de Bijbel?
De Bijbel is niet positief over democratie, in die zin dat de wil van de meerderheid van Gods volk beslissend is. Als het volk Israël uit Egypte is getrokken en door de woestijn trekt, heeft het volk al snel commentaar op de omstandigheden. Als het volk toen had mogen stemmen, dan is het vermoeden gerechtvaardigd dat het volk zou zijn teruggekeerd naar Egypte.
Ook bij de berechting van de Here Jezus gebruikte Pilatus een vorm van democratisch stemrecht. Hij zei tegen de Joden: ‘Maar bij u bestaat het gebruik, dat ik u op Pascha iemand loslaat: wilt gij dan, dat ik u de Koning der Joden loslaat? Zij schreeuwden dan wederom en zeiden: Hem niet, maar Barabbas! En Barabbas was een rover’ (Johannes 18:39,40).
Weg met democratie in de kerk
Wat nu als de meerderheid van de kerkleden on-Bijbelse waarheden omarmt? Wat als het gemiddelde kerklid terug wil naar de vleespotten van Egypte? Soms komt dat door te weinig inzicht in de Bijbel, soms omdat de invloed van de wereld in hun leven groot is. Het kan dan zomaar zijn dat de meerderheid het scheppingsverhaal niet meer gelooft. En wat als de meerderheid niet meer wil horen van zonde en toewijding? Of als de meerderheid niet meer gelooft dat Jezus de Zoon van God is?
De kerk moet niet geleid worden op basis van democratische beginselen. De kerk heeft leiders nodig als Mozes en Paulus. Mannen Gods die vanuit Zijn tegenwoordigheid leven, die een gebedsleven hebben en doorkneed zijn in de Schrift. Heerlijk, die kerk waarbij besluitvorming plaatsvindt waarbij kerkleden worden gehoord en de kerkleiding op basis van de Schrift besluiten neemt. Daar kan Gods Geest werken.
Weg met democratie in de kerk! Niet alleen omdat dit on-Bijbels is, maar ook omdat we dan vast kunnen wennen aan de toekomst. Immers, als Jezus Christus Zijn regering op aarde vestigt, dan is dat niet met een volksraadpleging. Christus wordt geen Koning door verkiezingen, maar Hij wordt aangesteld door God. Er is geen stemrecht en ook geen godsdienstvrijheid, maar er heerst vrede en gerechtigheid. Een rijk dat geleid wordt door de Vredevorst, de Zoon van God zelf. Wat een heerlijk vooruitzicht.
Frits Boekhoff
