De Jobstijding kwam na 36 jaar heimwee
Feike ter Velde • 79 - 2003/04 • Uitgave: 24
Tientallen jaren zocht een Praagse jood naar het adres van een joods meisje dat hij in een concentratie kamp adopteerde, maar op de dag dat hij er in slaagde haar adres in de woonwijk Bawli in Tel-Aviv te vinden en haar een brief te sturen, overleed hij. Hij heeft haar niet mogen ontmoeten.
Toen Clara van West bij haar thuis, in de woonwijk Bawli in Tel-Aviv, haar brievenbus opende verbaasde ze zich een aan haar gerichte brief uit Praag te vinden. Voor Clara, die nooit met iemand achter het ijzeren gordijn correspondeerde, was de verrassing des te groter toen zij de geheimzinnige enveloppe opende. De brief was ondertekend door Otto Deutsch, haar adoptievader tijdens de tweede wereldoorlog, van wie ze nooit meer iets gehoord had. In zijn brief vertelt Otto Deutsch over Clara’s adoptie tijdens de verschrikkelijke oorlogsjaren en van zijn vergeefse pogingen om haar in de naoorlogse jaren op te sporen.
Veertig jaren waren ondertussen verstreken, sinds Clara de eerste keer "oom Otto" ontmoette in het concentratie kamp Theresienstadt. Nadat zij in het ouderlijk huis in Amsterdam was opgepakt, werd ze door de gestapo naar Theriesienstadt getransporteerd. Het joodse meisje van vijf jaar oud, dat wonderbaarlijk veel op het filmsterretje Shirley Temple leek, veroverde het hart van een andere joodse gevangene. Een man van dertig jaar die op dat moment in een herstelperiode was, nadat hij een gecompliceerde operatie had ondergaan. Deze periode moest hij, als opzichter van een groepje kinderen, doorbrengen. Hij zag Clara in een hoekje, huilend en verdrietig. Hij stelde zich voor als ‘oom Otto’, probeerde haar te troosten en vertelde dat ook hij, net als zij, uit zijn huis in Praag was verdreven en daar zijn geliefde vrouw had moeten achterlaten.
De daagse wandeling
Zijn taak als opzichter deed "oom Otto" uitstekend. Met goedkeuring van de kampleiding werd hem toegestaan om iedere zondag binnen het kamp met Clara een wandeling te maken en zo ontstond een hechte en vriendschappelijke relatie.
Clara had geluk. Ook de kampcommandant had haar opgemerkt tussen de honderden kinderen. Een keer kwam hij naar haar toe, aaide haar en fluisterde in haar oor: "je lijkt als twee druppels op mijn dochter en jullie beiden zijn een evenbeeld van de mooie Shirley Temple".
Deze gelijkenis kwam Clara tijdens haar hele kampverblijf ten goede. Terwijl veel van de kinderen uit haar omgeving door de S.S. naar de gaskamers werden gestuurd, bleef Clara gespaard, ze bleef met een groep van vijftig kinderen, tot de laatste dagen in het kamp. Deze kinderen moesten de indruk wekken dat zij in een voorrangskamp waren geweest.
De band tussen Clara en "oom Otto" werd verbroken, juist op het moment dat de geallieerden het kamp bevrijdden. Toen hij op een ochtend de kamer van Clara binnen ging, was hij verrast te ontdekken dat ze verdwenen was. Het enige wat hij te horen kreeg, was dat Clara, Nederlandse van geboorte, naar haar geboorteland was teruggestuurd.
"Oom Otto" was uiterst bedroefd. Hij had al gedroomd dat hij Clara als pleegdochter mee naar Praag zou nemen en deze droom werd nu wreed verstoord. In 1945 keerde Otto Deutsch terug naar Praag en daar vond hij zijn vrouw Marion, die de oorlog ook overleefd had. Toen hij haar wat meer over Clara vertelde, kreeg het meisje ook een warme plaats in het hart van Marion, die, ondanks dat ze haar nog nooit ontmoet had, erg ontroerd was door Otto’s verhaal. Het kinderloze gezin besloot om niet te rusten en alles te doen om Clara op te sporen, maar helaas slaagden ze daar niet in. Deutsch die Clara’s verblijfplaats niet kende wendde zich tot het "Rode Kruis", maar deze instantie slaagde er niet in haar te vinden.
De foto is bewaard gebleven
Jaren later emigreert Clara, wiens ouders in de holocaust zijn omgekomen, met een jeugdgroep naar Israël en daar begint ze een nieuw leven op te bouwen. Tientallen jaren gaan voorbij, maar Clara van West kon de wonderbaarlijke persoonlijkheid van oom Otto niet vergeten. Aan een ieder die maar wilde luisteren vertelde ze uitvoerig over haar pleegvader.
Tot de ochtend dat ze in haar brievenbus een brief van Otto Deutsch ontving. In de enveloppe waren o.a. een foto van hem en van zijn vrouw. Maar behalve deze foto’s was er nog een andere foto die grote indruk op Clara maakte: het was haar eigen foto uit haar kinderjaren, de foto (zie onder) die ze in Theresienstadt aan Otto had gegeven.
In zijn brief vertelde de 77-jarige Otto zijn verhaal over de naoorlogse jaren in Praag. Hoe hij aan het adres van Clara gekomen is? Daar wordt met geen enkel woord over gerept. Maar aan dit verhaal is geen happy-end verbonden. Terwijl Clara het plan had haar pleegvader te antwoorden kwam er nog een brief uit Praag – deze keer van Otto’s echtgenote, Marion, waarin ze schrijft dat haar "oom Otto" net is overleden. Het ijzeren gordijn, dat 36 jaar lang Otto Deutsch en Clara scheidde, is opnieuw neer gelaten.
Feike ter Velde
Toen Clara van West bij haar thuis, in de woonwijk Bawli in Tel-Aviv, haar brievenbus opende verbaasde ze zich een aan haar gerichte brief uit Praag te vinden. Voor Clara, die nooit met iemand achter het ijzeren gordijn correspondeerde, was de verrassing des te groter toen zij de geheimzinnige enveloppe opende. De brief was ondertekend door Otto Deutsch, haar adoptievader tijdens de tweede wereldoorlog, van wie ze nooit meer iets gehoord had. In zijn brief vertelt Otto Deutsch over Clara’s adoptie tijdens de verschrikkelijke oorlogsjaren en van zijn vergeefse pogingen om haar in de naoorlogse jaren op te sporen.
Veertig jaren waren ondertussen verstreken, sinds Clara de eerste keer "oom Otto" ontmoette in het concentratie kamp Theresienstadt. Nadat zij in het ouderlijk huis in Amsterdam was opgepakt, werd ze door de gestapo naar Theriesienstadt getransporteerd. Het joodse meisje van vijf jaar oud, dat wonderbaarlijk veel op het filmsterretje Shirley Temple leek, veroverde het hart van een andere joodse gevangene. Een man van dertig jaar die op dat moment in een herstelperiode was, nadat hij een gecompliceerde operatie had ondergaan. Deze periode moest hij, als opzichter van een groepje kinderen, doorbrengen. Hij zag Clara in een hoekje, huilend en verdrietig. Hij stelde zich voor als ‘oom Otto’, probeerde haar te troosten en vertelde dat ook hij, net als zij, uit zijn huis in Praag was verdreven en daar zijn geliefde vrouw had moeten achterlaten.
De daagse wandeling
Zijn taak als opzichter deed "oom Otto" uitstekend. Met goedkeuring van de kampleiding werd hem toegestaan om iedere zondag binnen het kamp met Clara een wandeling te maken en zo ontstond een hechte en vriendschappelijke relatie.
Clara had geluk. Ook de kampcommandant had haar opgemerkt tussen de honderden kinderen. Een keer kwam hij naar haar toe, aaide haar en fluisterde in haar oor: "je lijkt als twee druppels op mijn dochter en jullie beiden zijn een evenbeeld van de mooie Shirley Temple".
Deze gelijkenis kwam Clara tijdens haar hele kampverblijf ten goede. Terwijl veel van de kinderen uit haar omgeving door de S.S. naar de gaskamers werden gestuurd, bleef Clara gespaard, ze bleef met een groep van vijftig kinderen, tot de laatste dagen in het kamp. Deze kinderen moesten de indruk wekken dat zij in een voorrangskamp waren geweest.
De band tussen Clara en "oom Otto" werd verbroken, juist op het moment dat de geallieerden het kamp bevrijdden. Toen hij op een ochtend de kamer van Clara binnen ging, was hij verrast te ontdekken dat ze verdwenen was. Het enige wat hij te horen kreeg, was dat Clara, Nederlandse van geboorte, naar haar geboorteland was teruggestuurd.
"Oom Otto" was uiterst bedroefd. Hij had al gedroomd dat hij Clara als pleegdochter mee naar Praag zou nemen en deze droom werd nu wreed verstoord. In 1945 keerde Otto Deutsch terug naar Praag en daar vond hij zijn vrouw Marion, die de oorlog ook overleefd had. Toen hij haar wat meer over Clara vertelde, kreeg het meisje ook een warme plaats in het hart van Marion, die, ondanks dat ze haar nog nooit ontmoet had, erg ontroerd was door Otto’s verhaal. Het kinderloze gezin besloot om niet te rusten en alles te doen om Clara op te sporen, maar helaas slaagden ze daar niet in. Deutsch die Clara’s verblijfplaats niet kende wendde zich tot het "Rode Kruis", maar deze instantie slaagde er niet in haar te vinden.
De foto is bewaard gebleven
Jaren later emigreert Clara, wiens ouders in de holocaust zijn omgekomen, met een jeugdgroep naar Israël en daar begint ze een nieuw leven op te bouwen. Tientallen jaren gaan voorbij, maar Clara van West kon de wonderbaarlijke persoonlijkheid van oom Otto niet vergeten. Aan een ieder die maar wilde luisteren vertelde ze uitvoerig over haar pleegvader.
Tot de ochtend dat ze in haar brievenbus een brief van Otto Deutsch ontving. In de enveloppe waren o.a. een foto van hem en van zijn vrouw. Maar behalve deze foto’s was er nog een andere foto die grote indruk op Clara maakte: het was haar eigen foto uit haar kinderjaren, de foto (zie onder) die ze in Theresienstadt aan Otto had gegeven.
In zijn brief vertelde de 77-jarige Otto zijn verhaal over de naoorlogse jaren in Praag. Hoe hij aan het adres van Clara gekomen is? Daar wordt met geen enkel woord over gerept. Maar aan dit verhaal is geen happy-end verbonden. Terwijl Clara het plan had haar pleegvader te antwoorden kwam er nog een brief uit Praag – deze keer van Otto’s echtgenote, Marion, waarin ze schrijft dat haar "oom Otto" net is overleden. Het ijzeren gordijn, dat 36 jaar lang Otto Deutsch en Clara scheidde, is opnieuw neer gelaten.
Feike ter Velde
