De Griekse geest
Feike ter Velde • 88 - 2012 • Uitgave: 18
Onlangs werd mij gevraagd opnieuw aandacht te besteden aan de uitdrukking ‘de Griekse geest’. Wat wordt daarmee bedoeld, hoe ziet men dat in het concrete leven van elke dag en wat zijn daarvan de voorbeelden?
Over de dominante geest van de tijd!
In sommige eerdere artikelen schreef ik over de Griekse geest, als dominante geest van deze tijd, die de mensheid in onze westerse wereld, maar steeds ook meer wereldwijd, beheerst. Hierbij ging ik vooral uit van de vier wereldrijken in het Bijbelboek Daniël. Het derde wereldrijk, in het beeld uit de droom van Nebukadnezar (Daniël 2), is het Griekse rijk van Alexander de Grote. Het vierde en laatste rijk is dat van de Romeinen van keizer Augustus. De apostel Paulus, een groot kenner van de Griekse cultuur, theoloog en later apostel van Jezus Christus zegt in Athene: ‘Mannen van Athene, ik zie voor mijn ogen, dat gij in elk opzicht buitengewoon ontzag voor godheden hebt; want toen ik door uw stad liep en de voorwerpen uwer verering aanschouwde, heb ik ook een altaar gevonden met het opschrift: ‘Aan een onbekende god’. Wat gij dan, zonder het te kennen, vereert, dat verkondig ik u. De God, die de wereld gemaakt heeft en al wat daarin is, die een Heer is van hemel en aarde, woont niet in tempels met handen gemaakt, en laat Zich ook niet door mensenhanden dienen, alsof Hij nog iets nodig had, daar Hij zelf aan allen leven en adem en alles geeft’ (Handelingen 17: 22 e.v.).
Humanistische onderbouwing
De oude Griekse cultuur is alleszins religieus, ze kent veel goden, met de god Zeus als oppergod. In die religie staat echter de mens centraal, de vergoddelijkte mens. Die oude religie van de god Zeus komt tot herleving in het Europa van de 15e eeuw. Er ontstond een culturele revolutie, die de geschiedenis is ingegaan als de Renaissance, een Frans woord voor wedergeboorte. Het was namelijk de wedergeboorte van de Griekse Geest. We kunnen dit het beste zien in de kunst van die tijd. De kunst van de Renaissance bracht de echte mens weer terug, die in de middeleeuwen tot metafoor was verworden. In de kunst van de middeleeuwen werd de mens als vrome uitbeelding met stralenkrans afgebeeld. Het hele denken in de cultuur van de middeleeuwen was gericht op – althans dat meende men zo – de hemel, het goddelijke en op het hiernamaals. De revolutie van de Renaissance bracht de aarde, de wereld en de natuur weer in beeld. In de beeldende kunst, schilder- en beeldhouwwerken, werd dat ook de geheel naakte mens. De invloed van kerk en theologie in het openbare leven werd teruggedrongen.
De filosofische, eigenlijk de religieuze onderbouwing van het nieuwe denken is het humanisme. Voor de mens is altijd een religieuze onderbouwing van denken en ideeën nodig, omdat de mens zelf een alleszins geestelijk schepsel is. Zelfs de atheïst heeft een religieus fundament nodig voor zijn atheïstisch gedachtegoed. Zo ook de Renaissance, die natuurlijk in botsing kwam met de tot dan toe totalitair heersende kerk van Rome. Daarom was het ook in letterlijke zin een revolutie. De geschriften van de oude Griekse geleerden van zo’n achttienhonderd jaar geleden, zoals Plato en Aristoteles, vormden de geestelijke, de humanistische onderbouwing van het nieuwe denken. Dit is dus de Griekse geest! Het is het geestelijk denkklimaat van de oude Griekse mythologie en filosofie.
Vrije seksualiteit
Dit denken heeft stormenderhand Europa en tegenwoordig de hele wereld overspoeld. Ook de zogenaamde seksuele revolutie van de jaren ’60 van de vorige eeuw vindt haar wortels in deze Griekse geest. Seksuele perversiteit en vooral ook huwelijksontrouw was vroeger bij Griekse mannen heel gewoon. Immers, de god Zeus was zelf ontrouw aan zijn vrouw Hera. De enige norm voor seksualiteit was de behoefte van de man. Humanisme duldt geen opgelegde regels. Bovendien was homoseksualiteit heel normaal. Ook de god Zeus hield er een homoseksuele relatie op na, nadat hij een jongeman had ontvoerd naar zijn paleis op de berg Olympus, westelijk van de stad Thessalonica. Hij werd daar zijn wijnschenker, een vlag die de lading moest dekken. Latere homokunst is vaak op die relatie van Zeus met de jongen gebaseerd.
In de Griekse en latere Grieks-Romeinse cultuur was een homorelatie geheel geaccepteerd, vooral een relatie van volwassen mannen met jonge jongens. Deze langbestaande vorm van relatie tussen mannen heet pederastie. Bij de Grieken kreeg deze vorm van pedofilie – hoewel men tegenwoordig dat vergelijk niet wenst te maken – een officiële status. De volwassen man was ook de mentor van de jongen, maar dat moeten we ook wantrouwen en als vermomming zien. Ook in het hindoeïsme is deze relatie later overgenomen en geaccepteerd geraakt, vooral als vorm van geboortebeperking. De man had nu zijn vrouw minder nodig.
Bijna alle latere Romeinse keizers hebben zich met pederastie ingelaten en het was deel van hun leven. De bekendste relatie van een Romeinse keizer met een Griekse tiener was keizer Hadrianus met Antinoüs. De jongen verdronk echter op 19-jarige leeftijd in de Nijl, tijdens een bezoek van de keizer aan Egypte in het jaar 130 na Christus. De verdrietige keizer verklaarde de schone jongeman tot god en richtte in Egypte een stad op die naar hem werd genoemd, Antinoöpolis. Er ontstond een hele cultus in het Romeinse rijk rond deze nieuwe god. Ook bekende kunstenaars uit de Renaissancetijd als Leonardo da Vinci en Michelangelo hadden deze ‘romantische’ relatie met een jongen. Het centrum van de Renaissance, de Italiaanse stad Florence, kenden duizenden mannen die er een dergelijke relatie op na hielden. Pederastie werd bestreden door de Rooms-katholieke kerk als sodomie, maar het werd overal gevonden, ook in Azië in het hindoeïsme en in Turkije en het Midden-Oosten in de islam. De vergoddelijkte jongeman Antinoüs is voor homoseksuelen eeuwen later in de westerse wereld een soort van icoon geworden.
Onze westerse maatschappij raakt steeds verder verseksualiseerd. De Griekse geest dringt steeds verder naar binnen in harten en hoofden, in denken en doen. Honderdduizenden mensen kwamen op 4 augustus jl. naar Amsterdam, hele gezinnen, om de gayparade mee te maken. Halfnaakte mannen en vrouwen en harde muziek… de Griekse geest!
Theologie
Het autonome, humanistische, denken dringt ook kerk en theologie binnen. Het verkondigt absolute vrijheid, omdat we, zegt men daar, onder de genade leven en niet onder de wet. Via theologische sluipwegen zoekt de zondige mens altijd weer zichzelf en excuses om zich te kunnen uitleven. Gods geboden worden gezien als opgeheven vingertje, ook omdat ze inderdaad soms ook op de kansel zijn misbruikt om te heersen. Gezond Bijbels onderwijs, dat ook Gods geboden laat gelden voor het hele leven, is het enige antwoord op de Griekse geest.
Feike ter Velde
Over de dominante geest van de tijd!
In sommige eerdere artikelen schreef ik over de Griekse geest, als dominante geest van deze tijd, die de mensheid in onze westerse wereld, maar steeds ook meer wereldwijd, beheerst. Hierbij ging ik vooral uit van de vier wereldrijken in het Bijbelboek Daniël. Het derde wereldrijk, in het beeld uit de droom van Nebukadnezar (Daniël 2), is het Griekse rijk van Alexander de Grote. Het vierde en laatste rijk is dat van de Romeinen van keizer Augustus. De apostel Paulus, een groot kenner van de Griekse cultuur, theoloog en later apostel van Jezus Christus zegt in Athene: ‘Mannen van Athene, ik zie voor mijn ogen, dat gij in elk opzicht buitengewoon ontzag voor godheden hebt; want toen ik door uw stad liep en de voorwerpen uwer verering aanschouwde, heb ik ook een altaar gevonden met het opschrift: ‘Aan een onbekende god’. Wat gij dan, zonder het te kennen, vereert, dat verkondig ik u. De God, die de wereld gemaakt heeft en al wat daarin is, die een Heer is van hemel en aarde, woont niet in tempels met handen gemaakt, en laat Zich ook niet door mensenhanden dienen, alsof Hij nog iets nodig had, daar Hij zelf aan allen leven en adem en alles geeft’ (Handelingen 17: 22 e.v.).
Humanistische onderbouwing
De oude Griekse cultuur is alleszins religieus, ze kent veel goden, met de god Zeus als oppergod. In die religie staat echter de mens centraal, de vergoddelijkte mens. Die oude religie van de god Zeus komt tot herleving in het Europa van de 15e eeuw. Er ontstond een culturele revolutie, die de geschiedenis is ingegaan als de Renaissance, een Frans woord voor wedergeboorte. Het was namelijk de wedergeboorte van de Griekse Geest. We kunnen dit het beste zien in de kunst van die tijd. De kunst van de Renaissance bracht de echte mens weer terug, die in de middeleeuwen tot metafoor was verworden. In de kunst van de middeleeuwen werd de mens als vrome uitbeelding met stralenkrans afgebeeld. Het hele denken in de cultuur van de middeleeuwen was gericht op – althans dat meende men zo – de hemel, het goddelijke en op het hiernamaals. De revolutie van de Renaissance bracht de aarde, de wereld en de natuur weer in beeld. In de beeldende kunst, schilder- en beeldhouwwerken, werd dat ook de geheel naakte mens. De invloed van kerk en theologie in het openbare leven werd teruggedrongen.
De filosofische, eigenlijk de religieuze onderbouwing van het nieuwe denken is het humanisme. Voor de mens is altijd een religieuze onderbouwing van denken en ideeën nodig, omdat de mens zelf een alleszins geestelijk schepsel is. Zelfs de atheïst heeft een religieus fundament nodig voor zijn atheïstisch gedachtegoed. Zo ook de Renaissance, die natuurlijk in botsing kwam met de tot dan toe totalitair heersende kerk van Rome. Daarom was het ook in letterlijke zin een revolutie. De geschriften van de oude Griekse geleerden van zo’n achttienhonderd jaar geleden, zoals Plato en Aristoteles, vormden de geestelijke, de humanistische onderbouwing van het nieuwe denken. Dit is dus de Griekse geest! Het is het geestelijk denkklimaat van de oude Griekse mythologie en filosofie.
Vrije seksualiteit
Dit denken heeft stormenderhand Europa en tegenwoordig de hele wereld overspoeld. Ook de zogenaamde seksuele revolutie van de jaren ’60 van de vorige eeuw vindt haar wortels in deze Griekse geest. Seksuele perversiteit en vooral ook huwelijksontrouw was vroeger bij Griekse mannen heel gewoon. Immers, de god Zeus was zelf ontrouw aan zijn vrouw Hera. De enige norm voor seksualiteit was de behoefte van de man. Humanisme duldt geen opgelegde regels. Bovendien was homoseksualiteit heel normaal. Ook de god Zeus hield er een homoseksuele relatie op na, nadat hij een jongeman had ontvoerd naar zijn paleis op de berg Olympus, westelijk van de stad Thessalonica. Hij werd daar zijn wijnschenker, een vlag die de lading moest dekken. Latere homokunst is vaak op die relatie van Zeus met de jongen gebaseerd.
In de Griekse en latere Grieks-Romeinse cultuur was een homorelatie geheel geaccepteerd, vooral een relatie van volwassen mannen met jonge jongens. Deze langbestaande vorm van relatie tussen mannen heet pederastie. Bij de Grieken kreeg deze vorm van pedofilie – hoewel men tegenwoordig dat vergelijk niet wenst te maken – een officiële status. De volwassen man was ook de mentor van de jongen, maar dat moeten we ook wantrouwen en als vermomming zien. Ook in het hindoeïsme is deze relatie later overgenomen en geaccepteerd geraakt, vooral als vorm van geboortebeperking. De man had nu zijn vrouw minder nodig.
Bijna alle latere Romeinse keizers hebben zich met pederastie ingelaten en het was deel van hun leven. De bekendste relatie van een Romeinse keizer met een Griekse tiener was keizer Hadrianus met Antinoüs. De jongen verdronk echter op 19-jarige leeftijd in de Nijl, tijdens een bezoek van de keizer aan Egypte in het jaar 130 na Christus. De verdrietige keizer verklaarde de schone jongeman tot god en richtte in Egypte een stad op die naar hem werd genoemd, Antinoöpolis. Er ontstond een hele cultus in het Romeinse rijk rond deze nieuwe god. Ook bekende kunstenaars uit de Renaissancetijd als Leonardo da Vinci en Michelangelo hadden deze ‘romantische’ relatie met een jongen. Het centrum van de Renaissance, de Italiaanse stad Florence, kenden duizenden mannen die er een dergelijke relatie op na hielden. Pederastie werd bestreden door de Rooms-katholieke kerk als sodomie, maar het werd overal gevonden, ook in Azië in het hindoeïsme en in Turkije en het Midden-Oosten in de islam. De vergoddelijkte jongeman Antinoüs is voor homoseksuelen eeuwen later in de westerse wereld een soort van icoon geworden.
Onze westerse maatschappij raakt steeds verder verseksualiseerd. De Griekse geest dringt steeds verder naar binnen in harten en hoofden, in denken en doen. Honderdduizenden mensen kwamen op 4 augustus jl. naar Amsterdam, hele gezinnen, om de gayparade mee te maken. Halfnaakte mannen en vrouwen en harde muziek… de Griekse geest!
Theologie
Het autonome, humanistische, denken dringt ook kerk en theologie binnen. Het verkondigt absolute vrijheid, omdat we, zegt men daar, onder de genade leven en niet onder de wet. Via theologische sluipwegen zoekt de zondige mens altijd weer zichzelf en excuses om zich te kunnen uitleven. Gods geboden worden gezien als opgeheven vingertje, ook omdat ze inderdaad soms ook op de kansel zijn misbruikt om te heersen. Gezond Bijbels onderwijs, dat ook Gods geboden laat gelden voor het hele leven, is het enige antwoord op de Griekse geest.
Feike ter Velde
