De evangelische beweging herleeft
Joop Schotanus • 77 - 2001/02 • Uitgave: 13
Als er van verwatering sprake is in de evangelische beweging, dan is dat omdat die beweging in de gedachten van velen een heel breed spectrum omvat. De oorspronkelijke Evangelische Bewegingen omvatte hen die heel sterk de nadruk legden op de persoonlijke aanvaarding van Christus als Verlosser en een leven van (hunkering naar) een persoonlijke omgang met de Here en een uitzien naar de wederkomst. Het Réveil uit de 19e eeuw kan geduid worden als een evangelische beweging. Mensen die hierdoor aangeraakt werden behoorden in eerste instantie veelal tot de Hervormde Kerk. De uitwerking ervan is gedeeltelijk ook terug te vinden bij mensen van de afscheiding, evenals bij de start van de Vrije Evangelische en Baptisten Gemeenten. Mensen als Jan de Liefde zijn als zodanig heel herkenbaar voor evangelische gelovigen uit onze tijd. Ook de ontwikkelingsgang van de Vergadering van Gelovigen kan niet los gezien worden van de Evangelische Beweging. Als ik hun blad 'De Band des Vredes' lees, dan voel ik me helemaal op evangelische bodem. Laten we eens stilstaan bij wat dat evangelisch karakter bepaalt.
GETUIGENDE LIEDEREN
Sommige gezangen uit de Hervormde Bundel van 1938 geven nog iets weer van de kenmerkende nadruk van de periode van het Réveil. Voor velen was een lied pas een geschikt kerklied als de Naam van de Here Jezus er in voor kwam of dat in ieder geval men bij het zingen iets ervaren moest van een openlijke of impliciete heenwijzing naar persoonlijk geloof en het Verzoeningswerk van Christus. De meeste van die gezangen zijn dan ook in de bundel van Johannes de Heer te vinden. Zoals ook die psalmen die een rechtstreekse relatie met de Here benadrukken. Voor vele evangelische christenen in de officiële kerken was het dan ook onbegrijpelijk om evangelische liederen die men thuis bij het orgel of tijdens de afwas wel mocht zingen, niet in een kerkdienst zou mogen zingen. Het zullen er niet weinigen zijn die vanwege het gezangenprobleem in de kerk een ander geestelijk onderdak hebben gezocht. In eerste instantie speelden dogmatische kwesties voor sommigen vaak helemaal geen rol bij zo'n verandering. Het te bezigen liedboek ging mee bepalen of men meer of minder evangelisch was.
DE TANENDE VERBONDSGEDACHTE
De afname van de kerkelijke verbondsgedachte heeft allereerst te maken met een duidelijker visie op Israël en anderzijds ook omdat sommige kerken evangelischer worden. Als je enige decennia geleden zondagsavonds om vijf uur naar een preek luisterde dan kon je aan het woordgebruik al spoedig ontdekken met welke kerkdenominatie je te doen had. Als het verbond volop aan bod kwam, dan wist je haast zeker, dat je te maken had met een Gereformeerde kerk (Vrijgemaakt). Verschillende kerken hadden een eigen benadering van het verbond. De relatie van het verbond tot de uitverkiezing was (is) o.a. in de Christelijke Gereformeerde kerk een hot item. Voor buitenstaanders is het onbegrijpelijk dat deze verbondsleer die wezenlijk niet doorslaggevend kan zijn (of niet zou moeten zijn) voor het kerkelijk leven zoveel scheuringen teweeg heeft gebracht. Het gaat om een leerstuk, taaier dan een stuk leer. Deze uitdrukking komt van ds. C.J. Hoekendijk; ook één van de voormannen van de Maranatha Beweging en voorganger van Vrije Evangelische Gemeenten. De meer Evangelisch getinte kerken en gemeenten tonen met de prediking van de verzoening door het geloof in Christus aan dat men niet afhankelijk is van een bepaalde kerkelijke verbondsleer. Het geloof is uit het gehoor en of dat Woord der Verzoening nu wel of niet berust op een of andere verbondsleer deed niet of minder ter zake als het ging om het uitdragen van de boodschap. Dit verklaart ook de vaak totale afwezigheid van een strikte verbondsleer bij veel buitenlandse kerken. Op de Evangelisten Congressen in Amsterdam van de Billy Graham Association hebben we zeer indrukwekkende studies mogen aanhoren, maar niet over een kerkelijke verbondsbeschouwing. Naarmate het Evangelisch karakter van een kerk of gemeente toeneemt zal men over de grenzen van de rechtstreekse geslachtslijnen heen de boodschap van het heil verkondigen aan ieder die het maar horen wil. Dit verklaart ook de wereldwijde omvang en invloed van de zogenaamde 'geloofszendingen'.
EEN ILLUSTRATIE
Om de eenvoud van het Evangelie duidelijk te maken gebruikte Billy Graham de volgende illustratie: 'Ik begrijp niet waarom een bonte koe, die groen gras eet en leeft onder een blauwe hemel, witte melk geeft. Maar dat niet begrijpen weerhoudt mij niet dat als ik dorst heb om de melk te drinken'. We behoeven heel veel zaken niet te begrijpen om er deel aan te kunnen hebben. Men kan gebruik maken van de vele toepassingen van de elektriciteit, zonder dat men het begrijpt. Dat neemt niet weg dat inzicht en begrip levensverrijkend kunnen zijn, maar dat mag niet scheidend en polariserend zijn. Je deelt de kennis van de Bijbel en Christus niet om gelijk te hebben, maar om je persoonlijke rijkdom met anderen te delen. Als men het reformatorische en het evangelische zou hebben ontdaan van al het overtollige dan had men heel veel gemeenschappelijks over gehouden en zouden heel veel scheuringen voorkomen hebben kunnen worden.
HET GEMEENSCHAPPELIJKE
Helemaal afgezien van welke verbondsleer dan ook zal de Evangelische Beweging vruchtbaar kunnen blijven. Zij mag zich niet verliezen in allerlei mystieke uitingen. Zij zal zich in de samenkomsten moeten hoeden tegen het scheppen van een gevoelsmatige sfeer om daardoor een bepaald doel te kunnen bereiken. Daar waar dit de overhand heeft zal het ware Evangelische karakter verdwijnen. Dan verliest zij het gemeenschappelijke met de kerk der Reformatie en wordt zij isolationistisch. Het gemeenschappelijke is niet de Drie Formulieren van enigheid, maar wel het alleen door genade, door geloof, door Christus en als basis alleen de Schrift en hierbij alles tot eer van God. Er is nooit ergens een zuivere Evangelische Beweging ontstaan zonder deze reformatorische 'sola's' (alleen door).
EEN HERLEVING
Als wij spreken van een herleving van de Evangelische Beweging. dan hebben we het over een toename van een evangelische benadering in sommige officiële kerken. Waar men zich steeds meer ontdoet van allerlei overbodige beschouwingen, om Christus over te houden, in Wie alle schatten der wijsheid verborgen zijn.
Voor de familie heb ik onlangs een liturgie van een begrafenisdienst in een Christian Reformed Church vertaald. Vier van de zes liederen kon ik zo uit onze bundel van Johannes de Heer overnemen. De twee andere waren ook door en door evangelisch. Wat ik met dit artikel wil aantonen is dat we niet bang hoeven te zijn dat de Evangelische Beweging ten onder gaat, maar dat er een doorwerking naar sommige kerken merkbaar is, die heel positief te waarderen valt. Het overbodige van en in de Evangelische Beweging en in de kerken mag afsterven en het wezenlijke mag herleven.
Ruis, o Godstroom der genade
In gemeent'en huis en hart!
Laat in U gezond zich baden
Wat gebogen gaat door smart
Stroom, o Heiige Geest terneder
Op het uitgedroogde land;
En de bloemen bloeien weder
Haast verwelkt door zonnebrand.
Zangbundel Joh. de Heer nr. 1
Joop Schotanus
GETUIGENDE LIEDEREN
Sommige gezangen uit de Hervormde Bundel van 1938 geven nog iets weer van de kenmerkende nadruk van de periode van het Réveil. Voor velen was een lied pas een geschikt kerklied als de Naam van de Here Jezus er in voor kwam of dat in ieder geval men bij het zingen iets ervaren moest van een openlijke of impliciete heenwijzing naar persoonlijk geloof en het Verzoeningswerk van Christus. De meeste van die gezangen zijn dan ook in de bundel van Johannes de Heer te vinden. Zoals ook die psalmen die een rechtstreekse relatie met de Here benadrukken. Voor vele evangelische christenen in de officiële kerken was het dan ook onbegrijpelijk om evangelische liederen die men thuis bij het orgel of tijdens de afwas wel mocht zingen, niet in een kerkdienst zou mogen zingen. Het zullen er niet weinigen zijn die vanwege het gezangenprobleem in de kerk een ander geestelijk onderdak hebben gezocht. In eerste instantie speelden dogmatische kwesties voor sommigen vaak helemaal geen rol bij zo'n verandering. Het te bezigen liedboek ging mee bepalen of men meer of minder evangelisch was.
DE TANENDE VERBONDSGEDACHTE
De afname van de kerkelijke verbondsgedachte heeft allereerst te maken met een duidelijker visie op Israël en anderzijds ook omdat sommige kerken evangelischer worden. Als je enige decennia geleden zondagsavonds om vijf uur naar een preek luisterde dan kon je aan het woordgebruik al spoedig ontdekken met welke kerkdenominatie je te doen had. Als het verbond volop aan bod kwam, dan wist je haast zeker, dat je te maken had met een Gereformeerde kerk (Vrijgemaakt). Verschillende kerken hadden een eigen benadering van het verbond. De relatie van het verbond tot de uitverkiezing was (is) o.a. in de Christelijke Gereformeerde kerk een hot item. Voor buitenstaanders is het onbegrijpelijk dat deze verbondsleer die wezenlijk niet doorslaggevend kan zijn (of niet zou moeten zijn) voor het kerkelijk leven zoveel scheuringen teweeg heeft gebracht. Het gaat om een leerstuk, taaier dan een stuk leer. Deze uitdrukking komt van ds. C.J. Hoekendijk; ook één van de voormannen van de Maranatha Beweging en voorganger van Vrije Evangelische Gemeenten. De meer Evangelisch getinte kerken en gemeenten tonen met de prediking van de verzoening door het geloof in Christus aan dat men niet afhankelijk is van een bepaalde kerkelijke verbondsleer. Het geloof is uit het gehoor en of dat Woord der Verzoening nu wel of niet berust op een of andere verbondsleer deed niet of minder ter zake als het ging om het uitdragen van de boodschap. Dit verklaart ook de vaak totale afwezigheid van een strikte verbondsleer bij veel buitenlandse kerken. Op de Evangelisten Congressen in Amsterdam van de Billy Graham Association hebben we zeer indrukwekkende studies mogen aanhoren, maar niet over een kerkelijke verbondsbeschouwing. Naarmate het Evangelisch karakter van een kerk of gemeente toeneemt zal men over de grenzen van de rechtstreekse geslachtslijnen heen de boodschap van het heil verkondigen aan ieder die het maar horen wil. Dit verklaart ook de wereldwijde omvang en invloed van de zogenaamde 'geloofszendingen'.
EEN ILLUSTRATIE
Om de eenvoud van het Evangelie duidelijk te maken gebruikte Billy Graham de volgende illustratie: 'Ik begrijp niet waarom een bonte koe, die groen gras eet en leeft onder een blauwe hemel, witte melk geeft. Maar dat niet begrijpen weerhoudt mij niet dat als ik dorst heb om de melk te drinken'. We behoeven heel veel zaken niet te begrijpen om er deel aan te kunnen hebben. Men kan gebruik maken van de vele toepassingen van de elektriciteit, zonder dat men het begrijpt. Dat neemt niet weg dat inzicht en begrip levensverrijkend kunnen zijn, maar dat mag niet scheidend en polariserend zijn. Je deelt de kennis van de Bijbel en Christus niet om gelijk te hebben, maar om je persoonlijke rijkdom met anderen te delen. Als men het reformatorische en het evangelische zou hebben ontdaan van al het overtollige dan had men heel veel gemeenschappelijks over gehouden en zouden heel veel scheuringen voorkomen hebben kunnen worden.
HET GEMEENSCHAPPELIJKE
Helemaal afgezien van welke verbondsleer dan ook zal de Evangelische Beweging vruchtbaar kunnen blijven. Zij mag zich niet verliezen in allerlei mystieke uitingen. Zij zal zich in de samenkomsten moeten hoeden tegen het scheppen van een gevoelsmatige sfeer om daardoor een bepaald doel te kunnen bereiken. Daar waar dit de overhand heeft zal het ware Evangelische karakter verdwijnen. Dan verliest zij het gemeenschappelijke met de kerk der Reformatie en wordt zij isolationistisch. Het gemeenschappelijke is niet de Drie Formulieren van enigheid, maar wel het alleen door genade, door geloof, door Christus en als basis alleen de Schrift en hierbij alles tot eer van God. Er is nooit ergens een zuivere Evangelische Beweging ontstaan zonder deze reformatorische 'sola's' (alleen door).
EEN HERLEVING
Als wij spreken van een herleving van de Evangelische Beweging. dan hebben we het over een toename van een evangelische benadering in sommige officiële kerken. Waar men zich steeds meer ontdoet van allerlei overbodige beschouwingen, om Christus over te houden, in Wie alle schatten der wijsheid verborgen zijn.
Voor de familie heb ik onlangs een liturgie van een begrafenisdienst in een Christian Reformed Church vertaald. Vier van de zes liederen kon ik zo uit onze bundel van Johannes de Heer overnemen. De twee andere waren ook door en door evangelisch. Wat ik met dit artikel wil aantonen is dat we niet bang hoeven te zijn dat de Evangelische Beweging ten onder gaat, maar dat er een doorwerking naar sommige kerken merkbaar is, die heel positief te waarderen valt. Het overbodige van en in de Evangelische Beweging en in de kerken mag afsterven en het wezenlijke mag herleven.
Ruis, o Godstroom der genade
In gemeent'en huis en hart!
Laat in U gezond zich baden
Wat gebogen gaat door smart
Stroom, o Heiige Geest terneder
Op het uitgedroogde land;
En de bloemen bloeien weder
Haast verwelkt door zonnebrand.
Zangbundel Joh. de Heer nr. 1
Joop Schotanus
