De derde tempel en de drie religies
David van Wijck • 95 - 2019 • Uitgave: 3
De drie monotheïstische religies zien de Tempelberg als een heilige plaats. Volgens moslims is Mohammed daar ten hemel gevaren. Joden en christenen geloven dat op deze plek de tempel van Salomo en van Herodes heeft gestaan. Verschillende Joodse groeperingen streven ernaar om op deze plaats de tempel te herbouwen. Welke consequenties heeft dit voor de relatie met het christendom en de islam? Voor een antwoord op deze vraag blikken we terug en kijken we vooruit.
We beginnen op 21 mei 1967. In The Washington Post staat een opmerkelijke advertentie: ‘Aan alle Joodse gelovigen wereldwijd: Momenteel wordt er een project gestart om de tempel van God te herbouwen. Met hemelse leiding en hulp zal de tempel gebouwd worden. Het zal Joden inspireren zich zo te gedragen dat de Schepper het passend zal vinden om ons te bezoeken’.
Nog geen maand later verovert het Israëlische leger onder leiding van Moshe Dayan de Tempelberg. Na inspectie van het gebied staat Dayan bij de Klaagmuur. Terwijl veel soldaten openlijk huilen, schrijft de niet-religieuze Dayan een gebed op een briefje: ‘Mag vrede neerdalen op het hele huis van Israël’. Als een eerste stap richting die vrede geeft hij het bevel om de Israëlische vlag van de zojuist veroverde Rotskoepel te verwijderen. Na onderhandelingen draagt hij de controle over aan de Jordaanse Waqf. Joodse mensen mogen de berg vanaf dat moment wel bezoeken, maar bidden is strikt verboden. Dit verbod geldt overigens voor alle niet-moslims.
Christus’ komst bespoedigen
Hetzelfde jaar vaardigt de Knesset een wet uit die bepaalt dat elke religie toegang moet hebben tot zijn heilige plaatsen in het land Israël. Maar deze wet spreekt niet over plaatsen die door meerdere religies als heilig worden gezien. De gebeurtenissen in 1967 blijken eerder het tegenovergestelde van de gewenste vrede te bewerken. Op 21 augustus 1969 sticht Michael Rohan brand in de Al-Aqsamoskee. Tijdens de rechtszaak wordt duidelijk dat Rohan zichzelf als christen beschouwt en denkt Gods gezant te zijn. Door de moskee te vernietigen, kon volgens hem de tempel door het Joodse volk herbouwd worden. Zo wilde hij de wederkomst van Christus bespoedigen.
In de jaren ’80 volgen er een aantal aanslagen door Joodse extremisten. Maar er volgen ook reacties vanuit islamitische hoek. In oktober 2014 wordt Yehuda Glick neergeschoten. Een aanslag die hij ternauwernood overleeft. Rabbijn Glick is de voormalige directeur van het Tempelinstituut, dat voorbereidingen treft voor de herbouw van de tempel. Vlak voor hij schoot zei de aanvaller: “Het spijt me, maar ik moet dit doen. U bent een vijand van de Al-Aqsa”.
Universele eenheid en vrede
Rabbijn Chaim Richman, internationaal directeur van het Tempelinstituut, reageerde op de aanslag met een officiële verklaring: “We willen met niemand een conflict, maar willen alleen ons recht uitoefenen om te aanbidden in het hart van Jeruzalem. De Tempelberg zou een symbool moeten zijn van universele eenheid, vrede en broederschap van de mensheid. Het is geprofeteerd dat de Tempelberg een huis van gebed voor alle volken zal zijn (Jesaja 2). De aanval op Yehuda Glick is een aanval op iedere Jood die op de Tempelberg wil bidden, die vrede zoekt voor alle volken. En ook op ieder beschaafd mens die de vrijheid van godsdienst koestert”.
Tijdens zijn periode als directeur streefde Glick ook naar eenheid tussen religies. Hij zag geen probleem in de islamitische heiligdommen die op de plek staan van de geplande tempel. “De Al-Aqsa kan blijven. Hij staat niet eens helemaal op de Tempelberg. Maar we zijn van plan om gewoon over de Rotskoepel heen te bouwen. We kunnen vast een manier vinden om hem in de derde tempel op te nemen.”
Samenwerking met christenen
Hiermee zet het instituut de deur open voor samenwerking met islamitische organisaties. Met christelijke organisaties is die samenwerking er al veel langer. Want ook al was de aanslag door Michael Rohan een extreme uiting, zijn gedachte om de wederkomst van Christus te bespoedigen, leeft bij meer christenen. Het Tempelinstituut zegt veel giften te ontvangen van christenen. Glick: “Er zijn wereldwijd 70 miljoen evangelische christenen, van wie de meeste Israëls sterkste bondgenoten zijn geworden”. Rabbijn Richman is naast zijn werk voor het Tempelinstituut ook oprichter van ‘Light to the Nations’. Deze organisatie heeft als doel bruggen te bouwen tussen Joden en christenen en stelt daarbij de vraag: “Wat kunnen we samen doen om de komst van de Messias te bespoedigen?”
Een van Richmans belangrijkste taken is om het werk internationaal bekend te maken. “We zijn constant op zoek naar manieren om zoveel mogelijk mensen bij onze missie te betrekken. Dit gaat niet over een groep of organisatie. Het gaat erom een spirituele hereniging van de mensheid teweeg te brengen. Vandaag, met de hulp van internet resoneert onze boodschap over de hele wereld.” Hij zet inderdaad alle mogelijke media in. Hij heeft diverse video’s gepubliceerd op Facebook. Het YouTube-kanaal bevat meer dan 900 video’s en heeft zo’n 17.000 volgers. Hun Facebookpagina gaat daar nog overheen met 187.000 volgers. De e-mailnieuwsbrief komt wekelijks binnen bij meer dan 24.000 mensen. Om het bereik te vergroten, wordt voornamelijk gecommuniceerd in het Engels.
Praktische samenwerking
In november 2003 was Richman te gast bij televisie-evangelist Benny Hinn. In zijn programma doet Hinn de oproep om het Tempelinstituut financieel te steunen. Deze oproep wordt nog opmerkelijker te meer omdat hij zelf van Arabische afkomst is.
Voor sommige christenen blijft het niet bij financiële ondersteuning. Voor de inwijding van de tempel is het offer van een rode jonge koe nodig. In 1989 ervoer Clyde Lott, die zowel veehouder als predikant is, een roeping om het fokprogramma voor deze koe te gaan leiden. Na een aantal wonderlijke gebeurtenissen kwam het tot een samenwerking met rabbijn Richman. Volgens Lott moeten zoveel mogelijk christenen met het Joodse volk samenwerken om de tempel te herbouwen. Naast zijn werk aan het fokprogramma, introduceert hij Richman bij zoveel mogelijk evangelische kerken in Amerika. Richman moest eerst wat wennen aan het publiek, maar is intussen vertrouwd met uitroepen als ‘Amen!’. “Iedereen moet zichzelf zijn. Ik heb ontdekt dat we veel waarden delen: familie, heiligheid en vreugdevolle aanbidding.” Natuurlijk zijn er ook verschillen. Clyde Lott gelooft bijvoorbeeld in de opname van de gemeente. Vandaar dat de mannen een regeling hebben, waardoor Richman alle bevoegdheid over het programma krijgt in het geval Lott wordt opgenomen.
Samenwerking met de islam
Sinds 1967 zijn Joodse en christelijke groeperingen dus steeds nauwer gaan samenwerken. De deur staat open voor de islam om zich daarbij te voegen. Dat mag nu misschien nog onwaarschijnlijk lijken, maar toch zijn er verschillende scenario’s denkbaar. Een daarvan is de komst van de Mahdi, een islamitische messiasfiguur. Verschillende islamitische profetieën spreken van deze verlosser. Er wordt bijvoorbeeld gezegd dat hij zal lijken op de zonen van Israël en een vredesverbond zal sluiten met iemand uit het geslacht van Aäron.
Een dergelijk persoon zal moslims kunnen overtuigen zich bij Joden en christenen te voegen. “De Mahdi zal beslissen of de tempel herbouwd moet worden. Als hij daartoe zal besluiten, zal ik zelf naar de Tempelberg gaan om te helpen met stenen sjouwen”, zegt Sjeik Abudulla Nimar Darwish. Hij is nota bene oprichter van een organisatie die als doel heeft om de Palestijnse staat in Israël op te richten. Er zijn ook geluiden van moslims die de tempelbouw nu al steunen, al is het een klein aantal. De Turkse vredesactiviste Sinem Tezyapar schrijft in een column: ‘Als vrome moslim is het voor mij een vreugde de tempel van Salomo herbouwd te zien. Er is een groot stuk land rondom de Al-Aqsamoskee en de Rotskoepel. De tempel kan er net naast geplaatst worden. Koning Salomo – zoals de Joden hem noemen – is voor moslims ook een profeet.’
De Turkse televisiepersoonlijkheid Adnan Oktar heeft een soortgelijke opvatting. Alhoewel zijn ideeën fel bestreden worden in de moslimwereld zijn ze wel het noemen waard. Vooral omdat hij op 30 juni 2015 Yehuda Glick te gast had in zijn programma. Oktar zei toen tegen hem: “We zullen koning messias zien. We zullen zien dat in de hele regio de kinderen van Abraham elkaar zullen omhelzen. Dit is wat de Thora en de Hadith (islamitische overlevering) ons vertellen. God heeft je leven bewaard bij de aanslag, omdat je een missie hebt. Je zult koning messias zien. We zullen allemaal samen het gebedshuis van de profeet Salomo zien en daar gezamenlijk aanbidden”.
Het Bijbelse scenario
Ondanks dat het de woorden zijn van een omstreden islamitische leider, zouden ze weleens waarheid kunnen worden. Het past namelijk precies in het scenario dat de Bijbel schetst. Alleen spreekt de Bijbel over de valse messias. Hij zal een verbond sluiten en valse vrede brengen (Daniël 9:27; 1 Thessalonicenzen 5:3). Hij zal zichzelf in de tempel zetten (2 Thessalonicenzen 2:4). Moslims zullen hem waarschijnlijk aannemen, omdat ze in hem de Mahdi zien. Joden en christenen, omdat ze in hem de Messias zien (Johannes 5:43).
Gelukkig ‘hebben wij het profetische woord, dat vast en zeker is, en u doet er goed aan daarop acht te slaan als op een lamp die schijnt in een duistere plaats, totdat de dag aanbreekt en de morgenster opgaat in uw hart’ (2 Petrus 1:19).
David van Wijck
We beginnen op 21 mei 1967. In The Washington Post staat een opmerkelijke advertentie: ‘Aan alle Joodse gelovigen wereldwijd: Momenteel wordt er een project gestart om de tempel van God te herbouwen. Met hemelse leiding en hulp zal de tempel gebouwd worden. Het zal Joden inspireren zich zo te gedragen dat de Schepper het passend zal vinden om ons te bezoeken’.
Nog geen maand later verovert het Israëlische leger onder leiding van Moshe Dayan de Tempelberg. Na inspectie van het gebied staat Dayan bij de Klaagmuur. Terwijl veel soldaten openlijk huilen, schrijft de niet-religieuze Dayan een gebed op een briefje: ‘Mag vrede neerdalen op het hele huis van Israël’. Als een eerste stap richting die vrede geeft hij het bevel om de Israëlische vlag van de zojuist veroverde Rotskoepel te verwijderen. Na onderhandelingen draagt hij de controle over aan de Jordaanse Waqf. Joodse mensen mogen de berg vanaf dat moment wel bezoeken, maar bidden is strikt verboden. Dit verbod geldt overigens voor alle niet-moslims.
Christus’ komst bespoedigen
Hetzelfde jaar vaardigt de Knesset een wet uit die bepaalt dat elke religie toegang moet hebben tot zijn heilige plaatsen in het land Israël. Maar deze wet spreekt niet over plaatsen die door meerdere religies als heilig worden gezien. De gebeurtenissen in 1967 blijken eerder het tegenovergestelde van de gewenste vrede te bewerken. Op 21 augustus 1969 sticht Michael Rohan brand in de Al-Aqsamoskee. Tijdens de rechtszaak wordt duidelijk dat Rohan zichzelf als christen beschouwt en denkt Gods gezant te zijn. Door de moskee te vernietigen, kon volgens hem de tempel door het Joodse volk herbouwd worden. Zo wilde hij de wederkomst van Christus bespoedigen.
In de jaren ’80 volgen er een aantal aanslagen door Joodse extremisten. Maar er volgen ook reacties vanuit islamitische hoek. In oktober 2014 wordt Yehuda Glick neergeschoten. Een aanslag die hij ternauwernood overleeft. Rabbijn Glick is de voormalige directeur van het Tempelinstituut, dat voorbereidingen treft voor de herbouw van de tempel. Vlak voor hij schoot zei de aanvaller: “Het spijt me, maar ik moet dit doen. U bent een vijand van de Al-Aqsa”.
Universele eenheid en vrede
Rabbijn Chaim Richman, internationaal directeur van het Tempelinstituut, reageerde op de aanslag met een officiële verklaring: “We willen met niemand een conflict, maar willen alleen ons recht uitoefenen om te aanbidden in het hart van Jeruzalem. De Tempelberg zou een symbool moeten zijn van universele eenheid, vrede en broederschap van de mensheid. Het is geprofeteerd dat de Tempelberg een huis van gebed voor alle volken zal zijn (Jesaja 2). De aanval op Yehuda Glick is een aanval op iedere Jood die op de Tempelberg wil bidden, die vrede zoekt voor alle volken. En ook op ieder beschaafd mens die de vrijheid van godsdienst koestert”.
Tijdens zijn periode als directeur streefde Glick ook naar eenheid tussen religies. Hij zag geen probleem in de islamitische heiligdommen die op de plek staan van de geplande tempel. “De Al-Aqsa kan blijven. Hij staat niet eens helemaal op de Tempelberg. Maar we zijn van plan om gewoon over de Rotskoepel heen te bouwen. We kunnen vast een manier vinden om hem in de derde tempel op te nemen.”
Samenwerking met christenen
Hiermee zet het instituut de deur open voor samenwerking met islamitische organisaties. Met christelijke organisaties is die samenwerking er al veel langer. Want ook al was de aanslag door Michael Rohan een extreme uiting, zijn gedachte om de wederkomst van Christus te bespoedigen, leeft bij meer christenen. Het Tempelinstituut zegt veel giften te ontvangen van christenen. Glick: “Er zijn wereldwijd 70 miljoen evangelische christenen, van wie de meeste Israëls sterkste bondgenoten zijn geworden”. Rabbijn Richman is naast zijn werk voor het Tempelinstituut ook oprichter van ‘Light to the Nations’. Deze organisatie heeft als doel bruggen te bouwen tussen Joden en christenen en stelt daarbij de vraag: “Wat kunnen we samen doen om de komst van de Messias te bespoedigen?”
Een van Richmans belangrijkste taken is om het werk internationaal bekend te maken. “We zijn constant op zoek naar manieren om zoveel mogelijk mensen bij onze missie te betrekken. Dit gaat niet over een groep of organisatie. Het gaat erom een spirituele hereniging van de mensheid teweeg te brengen. Vandaag, met de hulp van internet resoneert onze boodschap over de hele wereld.” Hij zet inderdaad alle mogelijke media in. Hij heeft diverse video’s gepubliceerd op Facebook. Het YouTube-kanaal bevat meer dan 900 video’s en heeft zo’n 17.000 volgers. Hun Facebookpagina gaat daar nog overheen met 187.000 volgers. De e-mailnieuwsbrief komt wekelijks binnen bij meer dan 24.000 mensen. Om het bereik te vergroten, wordt voornamelijk gecommuniceerd in het Engels.
Praktische samenwerking
In november 2003 was Richman te gast bij televisie-evangelist Benny Hinn. In zijn programma doet Hinn de oproep om het Tempelinstituut financieel te steunen. Deze oproep wordt nog opmerkelijker te meer omdat hij zelf van Arabische afkomst is.
Voor sommige christenen blijft het niet bij financiële ondersteuning. Voor de inwijding van de tempel is het offer van een rode jonge koe nodig. In 1989 ervoer Clyde Lott, die zowel veehouder als predikant is, een roeping om het fokprogramma voor deze koe te gaan leiden. Na een aantal wonderlijke gebeurtenissen kwam het tot een samenwerking met rabbijn Richman. Volgens Lott moeten zoveel mogelijk christenen met het Joodse volk samenwerken om de tempel te herbouwen. Naast zijn werk aan het fokprogramma, introduceert hij Richman bij zoveel mogelijk evangelische kerken in Amerika. Richman moest eerst wat wennen aan het publiek, maar is intussen vertrouwd met uitroepen als ‘Amen!’. “Iedereen moet zichzelf zijn. Ik heb ontdekt dat we veel waarden delen: familie, heiligheid en vreugdevolle aanbidding.” Natuurlijk zijn er ook verschillen. Clyde Lott gelooft bijvoorbeeld in de opname van de gemeente. Vandaar dat de mannen een regeling hebben, waardoor Richman alle bevoegdheid over het programma krijgt in het geval Lott wordt opgenomen.
Samenwerking met de islam
Sinds 1967 zijn Joodse en christelijke groeperingen dus steeds nauwer gaan samenwerken. De deur staat open voor de islam om zich daarbij te voegen. Dat mag nu misschien nog onwaarschijnlijk lijken, maar toch zijn er verschillende scenario’s denkbaar. Een daarvan is de komst van de Mahdi, een islamitische messiasfiguur. Verschillende islamitische profetieën spreken van deze verlosser. Er wordt bijvoorbeeld gezegd dat hij zal lijken op de zonen van Israël en een vredesverbond zal sluiten met iemand uit het geslacht van Aäron.
Een dergelijk persoon zal moslims kunnen overtuigen zich bij Joden en christenen te voegen. “De Mahdi zal beslissen of de tempel herbouwd moet worden. Als hij daartoe zal besluiten, zal ik zelf naar de Tempelberg gaan om te helpen met stenen sjouwen”, zegt Sjeik Abudulla Nimar Darwish. Hij is nota bene oprichter van een organisatie die als doel heeft om de Palestijnse staat in Israël op te richten. Er zijn ook geluiden van moslims die de tempelbouw nu al steunen, al is het een klein aantal. De Turkse vredesactiviste Sinem Tezyapar schrijft in een column: ‘Als vrome moslim is het voor mij een vreugde de tempel van Salomo herbouwd te zien. Er is een groot stuk land rondom de Al-Aqsamoskee en de Rotskoepel. De tempel kan er net naast geplaatst worden. Koning Salomo – zoals de Joden hem noemen – is voor moslims ook een profeet.’
De Turkse televisiepersoonlijkheid Adnan Oktar heeft een soortgelijke opvatting. Alhoewel zijn ideeën fel bestreden worden in de moslimwereld zijn ze wel het noemen waard. Vooral omdat hij op 30 juni 2015 Yehuda Glick te gast had in zijn programma. Oktar zei toen tegen hem: “We zullen koning messias zien. We zullen zien dat in de hele regio de kinderen van Abraham elkaar zullen omhelzen. Dit is wat de Thora en de Hadith (islamitische overlevering) ons vertellen. God heeft je leven bewaard bij de aanslag, omdat je een missie hebt. Je zult koning messias zien. We zullen allemaal samen het gebedshuis van de profeet Salomo zien en daar gezamenlijk aanbidden”.
Het Bijbelse scenario
Ondanks dat het de woorden zijn van een omstreden islamitische leider, zouden ze weleens waarheid kunnen worden. Het past namelijk precies in het scenario dat de Bijbel schetst. Alleen spreekt de Bijbel over de valse messias. Hij zal een verbond sluiten en valse vrede brengen (Daniël 9:27; 1 Thessalonicenzen 5:3). Hij zal zichzelf in de tempel zetten (2 Thessalonicenzen 2:4). Moslims zullen hem waarschijnlijk aannemen, omdat ze in hem de Mahdi zien. Joden en christenen, omdat ze in hem de Messias zien (Johannes 5:43).
Gelukkig ‘hebben wij het profetische woord, dat vast en zeker is, en u doet er goed aan daarop acht te slaan als op een lamp die schijnt in een duistere plaats, totdat de dag aanbreekt en de morgenster opgaat in uw hart’ (2 Petrus 1:19).
David van Wijck
