Bijbelverhalen sympathiek afgebeeld in puzzel
Wim Pols • 88 - 2012 • Uitgave: 21
Studieboeken en romans bent u gewend van de Uitgeverij van Het Zoeklicht. Ook voor cd’s en dvd’s kunt er terecht. Op de Toogdag in Apeldoorn presenteerde algemeen manager Bert Matthijssen van Het Zoeklicht een wel heel bijzondere nieuwe Zoeklichtuitgave: een uit 1000 stukjes bestaande puzzel van een prachtige tekening vol Bijbelse verhalen.
De tekening is gemaakt door de bekende striptekenaar Dokus. In het dagelijks leven heet hij Jo de Putter en werkt als ontwerper en illustrator bij het communicatiebureau D&DJ. Het idee voor de puzzel is afkomstig van Zoeklicht jongerenwerker Ruben Hadders, die geregeld contact met Jo heeft. Samen werkten ze het plan uit. Wij spraken Jo over zijn werk in het algemeen en over het realiseren van deze puzzel in het bijzonder.
Bezig zijn met passie
“Ik heb altijd getekend”, zegt Jo, “terwijl mijn broer altijd zat te lezen. Later ben ik ook meer gaan lezen.” Jo volgde de kunstacademie en ging daarna aan het werk als grafisch ontwerper. “Het tekenen van cartoons deed ik vooral ’s avonds. Omdat veel klanten van mijn werkgever vroegen of ik illustraties voor hen wilde maken, heb ik uiteindelijk met mijn baas afgesproken dat ik mijn tekenwerk voor het bedrijf ging doen. Als je jong bent en nog vrijgezel, vind je het prima om hele avonden met je passie voor tekenen bezig te zijn. Maar nu ben ik getrouwd en dan is het voor mijn vrouw niet leuk als ik ook hele avonden nog aan het tekenen ben. Deze opzet bevalt mij goed. Ik krijg keurig mijn salaris en ’s avonds heb ik vrije tijd. Zoals meer creatieve mensen ben ik niet echt een type om te kiezen voor het zelfstandig ondernemerschap.”
Milde humor
Humor en het evangelie zijn twee dingen die niet altijd makkelijk samengaan. Dat merkte Jo vooral aan het begin van zijn loopbaan als cartoonist. Zo’n 15 jaar geleden baarde een cartoon waarbij hij een aantal kerkgangers afbeeldde die verveeld naar een preek luisterden in combinatie met de tekstballon ‘En zij werden allen vervuld met de Heilige Geest’ veel opzien. “In protestants christelijk Nederland was men daar toen niet aan gewend. Inmiddels is er veel veranderd. Mijn stijl wordt gezien als ‘milde humor’ en dat vind ik wel een mooie benaming. Ooit las ik dat de oprichters van een satirische christelijke site bij het ontvouwen van hun plannen schreven dat zij zochten naar een aanpak met humor. Maar het moest niet zo braaf zijn als Dokus. Eigenlijk beschouw ik dat als een compliment. Het is nooit mijn bedoeling om te shockeren. Ik vind dat je op een heel integere manier met Bijbelse onderwerpen moet omgaan.”
Jo tekent cartoons voor allerlei opdrachtgevers en die diversiteit vind hij leuk. Maar onderwerpen die echt niet stroken met zijn levensvisie, doet hij niet. “Je moet wel staan voor waar je in gelooft”, zegt hij stellig.
Fantasie de vrije loop laten
Hoe bereikt hij die milde humor in zijn cartoons? “Vooral door mijn eigen fantasie over een thema de vrije loop te laten. Ik kijk naar wat ik om me heen zie gebeuren en vraag me af: wat gebeurt er nu echt? Een techniek die vaak goed werkt, is om een bepaalde situatie wat uit te vergroten. Ook kun je iets isoleren, waarbij je andere aspecten die een gebeurtenis kunnen relativeren weglaat. Het is bijvoorbeeld ook leuk om een hedendaags gebeuren 2000 jaar terug in de tijd te plaatsen.”
Bezig zijn met de Bijbel door de puzzel
De Zoeklichtpuzzel toont een groot aantal Bijbelse verhalen. Hoe langer je ernaar kijkt, hoe meer verhalen je herkent. Op de achterkant van de doos waarin de puzzel is verpakt, staan verwijzingen naar de Bijbelteksten van de afgebeelde verhalen. Op de Toogdag legde Bert Matthijssen uit dat deze uitgave niet alleen een leuke legpuzzel is, maar vooral ook ouders en grootouders wil stimuleren om samen met hun kinderen en kleinkinderen bezig te zijn met de Bijbel en de verhalen die horen bij de afbeeldingen te lezen.
Kernthema’s Zoeklicht vormgeven
Hoe is Jo begonnen aan de puzzel en hoe koos hij verhalen om af te beelden? “Ik ben gestart met een paar grotere onderwerpen waar je veel in kwijt kunt. De Ark van Noach is daar een voorbeeld van. Met dieren kun je in een tekening leuke dingen doen. Die ark strand op een berg. Dan heb je meteen een vervolg, want op een berg spelen zich veel verhalen uit de Bijbel af. Met het afbeelden van een stad kun je ook veel thema’s aansnijden en met een schip kun je iets doen met het verhaal van Jona en het verhaal van Paulus die schipbreuk lijdt.
We hebben ook gekeken hoe we de kernthema’s van Het Zoeklicht – verzoening, vervulling en verwachting – vorm konden geven in de puzzel. Zo is het thema verzoening terug te vinden in de afbeelding van het lege graf, je ziet vervulling van de profetieën in bijvoorbeeld het vertrappen van de slang en verwachting in het beeld van het lam dat bij de wolf ligt.”
Thuis voelen
Uit het gesprek met Jo blijkt dat het maken van de tekening niet alleen vele uren ambachtelijk vakwerk heeft betekend. Er is vooraf diep over nagedacht. “Het doel was een leuke en leerzame puzzel te maken waarin de Bijbelverhalen op een sympathieke manier zijn afgebeeld”, zegt Jo. “De afbeeldingen van de Bijbelverhalen moeten passen bij de doelgroep. Je moet je erbij thuis kunnen voelen. Voor Het Zoeklicht en ook voor mezelf, wilde ik de beelden van die verhalen integer houden. Zo hebben we erover gesproken of we de Here Jezus wel of niet zouden afbeelden. Uiteindelijk hebben we besloten dat niet te doen.”
Jo is blij met het resultaat. Hij was op de Toogdag aanwezig om gekochte puzzels te signeren, een mogelijkheid waarvan ruim gebruik is gemaakt. De reacties op de Toogdag waren enthousiast. Afhankelijk van de verdere respons, zit een vervolg op deze puzzel er zeker in. De Bijbel is een geweldig boek vol inspirerende verhalen en Jo zet die verhalen graag om in beelden.
Hoe kunt u de puzzel bestellen?
De puzzel is een prachtig cadeau voor een verjaardag of straks voor Sinterklaas. De prijs van de puzzel is € 17,95 en daar komen € 2,95 verzendkosten bij. U kunt de puzzel telefonisch bestellen via nummer 0343 - 41 33 00 of via de website www.zoeklichtwebshop.nl.
Wim Pols
De tekening is gemaakt door de bekende striptekenaar Dokus. In het dagelijks leven heet hij Jo de Putter en werkt als ontwerper en illustrator bij het communicatiebureau D&DJ. Het idee voor de puzzel is afkomstig van Zoeklicht jongerenwerker Ruben Hadders, die geregeld contact met Jo heeft. Samen werkten ze het plan uit. Wij spraken Jo over zijn werk in het algemeen en over het realiseren van deze puzzel in het bijzonder.
Bezig zijn met passie
“Ik heb altijd getekend”, zegt Jo, “terwijl mijn broer altijd zat te lezen. Later ben ik ook meer gaan lezen.” Jo volgde de kunstacademie en ging daarna aan het werk als grafisch ontwerper. “Het tekenen van cartoons deed ik vooral ’s avonds. Omdat veel klanten van mijn werkgever vroegen of ik illustraties voor hen wilde maken, heb ik uiteindelijk met mijn baas afgesproken dat ik mijn tekenwerk voor het bedrijf ging doen. Als je jong bent en nog vrijgezel, vind je het prima om hele avonden met je passie voor tekenen bezig te zijn. Maar nu ben ik getrouwd en dan is het voor mijn vrouw niet leuk als ik ook hele avonden nog aan het tekenen ben. Deze opzet bevalt mij goed. Ik krijg keurig mijn salaris en ’s avonds heb ik vrije tijd. Zoals meer creatieve mensen ben ik niet echt een type om te kiezen voor het zelfstandig ondernemerschap.”
Milde humor
Humor en het evangelie zijn twee dingen die niet altijd makkelijk samengaan. Dat merkte Jo vooral aan het begin van zijn loopbaan als cartoonist. Zo’n 15 jaar geleden baarde een cartoon waarbij hij een aantal kerkgangers afbeeldde die verveeld naar een preek luisterden in combinatie met de tekstballon ‘En zij werden allen vervuld met de Heilige Geest’ veel opzien. “In protestants christelijk Nederland was men daar toen niet aan gewend. Inmiddels is er veel veranderd. Mijn stijl wordt gezien als ‘milde humor’ en dat vind ik wel een mooie benaming. Ooit las ik dat de oprichters van een satirische christelijke site bij het ontvouwen van hun plannen schreven dat zij zochten naar een aanpak met humor. Maar het moest niet zo braaf zijn als Dokus. Eigenlijk beschouw ik dat als een compliment. Het is nooit mijn bedoeling om te shockeren. Ik vind dat je op een heel integere manier met Bijbelse onderwerpen moet omgaan.”
Jo tekent cartoons voor allerlei opdrachtgevers en die diversiteit vind hij leuk. Maar onderwerpen die echt niet stroken met zijn levensvisie, doet hij niet. “Je moet wel staan voor waar je in gelooft”, zegt hij stellig.
Fantasie de vrije loop laten
Hoe bereikt hij die milde humor in zijn cartoons? “Vooral door mijn eigen fantasie over een thema de vrije loop te laten. Ik kijk naar wat ik om me heen zie gebeuren en vraag me af: wat gebeurt er nu echt? Een techniek die vaak goed werkt, is om een bepaalde situatie wat uit te vergroten. Ook kun je iets isoleren, waarbij je andere aspecten die een gebeurtenis kunnen relativeren weglaat. Het is bijvoorbeeld ook leuk om een hedendaags gebeuren 2000 jaar terug in de tijd te plaatsen.”
Bezig zijn met de Bijbel door de puzzel
De Zoeklichtpuzzel toont een groot aantal Bijbelse verhalen. Hoe langer je ernaar kijkt, hoe meer verhalen je herkent. Op de achterkant van de doos waarin de puzzel is verpakt, staan verwijzingen naar de Bijbelteksten van de afgebeelde verhalen. Op de Toogdag legde Bert Matthijssen uit dat deze uitgave niet alleen een leuke legpuzzel is, maar vooral ook ouders en grootouders wil stimuleren om samen met hun kinderen en kleinkinderen bezig te zijn met de Bijbel en de verhalen die horen bij de afbeeldingen te lezen.
Kernthema’s Zoeklicht vormgeven
Hoe is Jo begonnen aan de puzzel en hoe koos hij verhalen om af te beelden? “Ik ben gestart met een paar grotere onderwerpen waar je veel in kwijt kunt. De Ark van Noach is daar een voorbeeld van. Met dieren kun je in een tekening leuke dingen doen. Die ark strand op een berg. Dan heb je meteen een vervolg, want op een berg spelen zich veel verhalen uit de Bijbel af. Met het afbeelden van een stad kun je ook veel thema’s aansnijden en met een schip kun je iets doen met het verhaal van Jona en het verhaal van Paulus die schipbreuk lijdt.
We hebben ook gekeken hoe we de kernthema’s van Het Zoeklicht – verzoening, vervulling en verwachting – vorm konden geven in de puzzel. Zo is het thema verzoening terug te vinden in de afbeelding van het lege graf, je ziet vervulling van de profetieën in bijvoorbeeld het vertrappen van de slang en verwachting in het beeld van het lam dat bij de wolf ligt.”
Thuis voelen
Uit het gesprek met Jo blijkt dat het maken van de tekening niet alleen vele uren ambachtelijk vakwerk heeft betekend. Er is vooraf diep over nagedacht. “Het doel was een leuke en leerzame puzzel te maken waarin de Bijbelverhalen op een sympathieke manier zijn afgebeeld”, zegt Jo. “De afbeeldingen van de Bijbelverhalen moeten passen bij de doelgroep. Je moet je erbij thuis kunnen voelen. Voor Het Zoeklicht en ook voor mezelf, wilde ik de beelden van die verhalen integer houden. Zo hebben we erover gesproken of we de Here Jezus wel of niet zouden afbeelden. Uiteindelijk hebben we besloten dat niet te doen.”
Jo is blij met het resultaat. Hij was op de Toogdag aanwezig om gekochte puzzels te signeren, een mogelijkheid waarvan ruim gebruik is gemaakt. De reacties op de Toogdag waren enthousiast. Afhankelijk van de verdere respons, zit een vervolg op deze puzzel er zeker in. De Bijbel is een geweldig boek vol inspirerende verhalen en Jo zet die verhalen graag om in beelden.
Hoe kunt u de puzzel bestellen?
De puzzel is een prachtig cadeau voor een verjaardag of straks voor Sinterklaas. De prijs van de puzzel is € 17,95 en daar komen € 2,95 verzendkosten bij. U kunt de puzzel telefonisch bestellen via nummer 0343 - 41 33 00 of via de website www.zoeklichtwebshop.nl.
Wim Pols
