Beschouwing over normen en waarden
Joop Schotanus • 78 - 2002/03 • Uitgave: 22
De politiek staat bol van de noodzaak aangaande de discussie over normen en waarden. Men wil er zelfs een reclame campagne voor houden. Eigenlijk zou het andersom gezegd kunnen worden, want de normen moeten voortkomen uit de basiswaarden. Maar tegelijkertijd zullen ook de regels die men aanhoudt kunnen aantonen, dat men aan bepaalde waarden gestalte wil geven. Wij mensen stellen ons in op zaken die we waardevol achten. De Bijbel kan ons helpen om te onderscheiden wat meer of minder waardevol is, maar om dat te willen inzien moet men wel uitgaan van een onzichtbare werkelijkheid achter onze zichtbare werkelijkheid
De aanleiding tot de discussie
Op de een of andere manier wordt het de mensen duidelijk, dat er iets mis is in onze maatschappij. Dat de vrijheid die met moeite bevochten is, na de vijftiger jaren, toch wel een zeer negatieve keerzijde heeft. Van rechts tot links vindt men elkaar in de noodzaak dat er iets moet gebeuren. Tegelijkertijd beseft men dat men soms de oplossing in totaal verschillende richtingen zoekt. Eigenlijk nog erger, dat men de toestand toeschrijft aan totaal uiteenlopende oorzaken. Hierdoor zullen ook totaal verschillende accenten gelegd worden.
Verschillende benaderingen
Het leidt niet alleen tot een verschil in accenten. Er zijn morele zaken die leiden tot een wereld van verschil in benadering. Hoe kijkt men aan tegen de huidige seksuele moraal? Het samenwonen is verheven tot een aanvaardbare vorm van samenleven, waardoor de instelling van het huwelijk voor veel mensen in waarde is afgenomen. Het openstellen van dat huwelijk voor homo's maakt van dat huwelijk voor menigeen een farce. Het heeft geleid tot een minachting van wat het huwelijk altijd betekend heeft. Als we het dus hebben over seksuele moraal dan zal de goddeloze wereld de klok beslist niet echt terug willen zetten. Het enige wat men in het normen en waarden debat gemeenschappelijk heeft, dat is de bereidheid om er over te praten en dat zegt op zichzelf nog heel weinig. Het is niet zo moeilijk te voorspellen dat er weinig uit zal komen. Hoogstens dat er weer eens bepaalde stemmen gehoord mogen worden van voor het provo en nozem tijdperk. Voor sommigen kan dat van positieve invloed zijn, maar voor anderen zal dat juist weer aanleiding zijn tot verzet tegen het "burgerlijk fatsoen".
Wat is waardevol?
In de loop der tijden hebben er heel wat verschuivingen plaats gevonden. Die verschuivingen worden toegeschreven aan een zelfstandig proces, waar we verder geen vat op zouden kunnen hebben. Er wordt verwacht dat wij dat maar over ons heen laten komen. Lichamelijke gezondheid is iets wat bij de meeste mensen als een waarde boven aan de lijst staat. Ook de vrijheden en rechten uit de grondwet zijn zulke waarden. Beledigingen en kwetsuren zullen ook ergens onder vallen, maar hoe het in de wereld mogelijk is dat er nog mensen willen luisteren naar een conferencier, van wie het programma net voor de reclame met een knalharde vloek wordt geïntroduceerd, is voor een fatsoenlijk mens toch onbegrijpelijk. Eveneens dat er mensen zijn die niet aanvoelen dat men hiermee ver over de schreef gaat en onnodig veel pijn veroorzaakt. Welke waarden blijven er uiteindelijk nog over om gemeenschappelijk te kunnen blijven handhaven?
De grondhouding
Waar komt het op aan om waarden te blijven handhaven? Er kunnen heel wat uiteenlopende factoren zijn, die mede voor ons de belangrijkheid van onze waarden bepalen. Afhankelijk van de waarde die je hecht aan bepaalde zaken. Voor heel veel mensen -zijn dat een goed uiterlijk, een goede komaf, een goede scholing, een goede reputatie, status of rijkdom enz. Men kan zichzelf afmeten aan eigen wensen en tot de ontdekking komen dat men altijd tekort schiet. Hierdoor krijgt men een gebrek aan zelfaanvaarding. Doch als men de levenswaarden niet afmeet aan eigen wensen of de maatschappij, maar aan dat wat de Here God voor ons belangrijk vindt, dan komt men heel ergens anders uit. Alleen als onze grondhouding zuiver is dan vallen onze waarde oordelen op de juiste plaats. Dan leren we welke waarde Hij hecht aan de dingen. Alles komt in een ander licht te staan als we onze waarden ontlenen aan onze relatie met de Here God en wat Hij ons openbaart in de Bijbel. 'Verlustig u in de Here en Hij zal u geven de wensen van uw hart (Ps. 37:4).
Bijbelse voorwaarden
Om bepaalde waarden te beleven of te bereiken moet men aan bepaalde voorwaarden voldoen. Als men sterk overtuigd is van een bepaalde waarde, dan zal men vanuit die waarden zich aan bepaalde voorwaarden willen houden. Die voorwaarden en regels noemen we normen. Men kan echter de regels zo centraal stellen dat men de waarde waar het om gaat, uit het oog verliest. De Farizeeën vonden vaak de regels belangrijker dan het te bereiken doel, waardoor bijvoorbeeld de feestvreugde van de sabbat verloren ging. De reactie van de Here Jezus hierop is: 'De sabbat is gemaakt om de mens en niet de mens om de sabbat (Marc. 2:28). Waarden die de huidige mens in de huidige maatschappij tegenwoordig zeer belangrijk acht zijn: 'vrijheid voor allemaal' en 'gelijkheid van allemaal', en 'solidariteit tussen allemaal'.
Maar het lijkt er vaak op dat de regels die men wil handhaven om die vrijheid en gelijkheid gestalte te geven, voortkomen uit eigenbelang. Men geeft dan een bepaalde invulling aan de voorwaarden, die vaak in strijd zijn met de waarden die men in het vaandel heeft. Er worden in naam van de vrijheid heel wat dingen toegelaten, die in strijd zijn met persoonlijke, lichamelijke en geestelijke gezondheid. De beoogde vrijheid is echter gebonden aan de weg waarlangs deze bereikt kan worden. Een vis is alleen maar vrij als hij zich in het water bevindt. Water is het element, dat als voorwaarde gegeven is. Het is normaal voor een vis om in het water te zijn. Een christen is alleen maar in z'n element als hij wandelt in het licht. Waardevolle christenen zijn mensen, die het geheim kennen van een persoonlijke, intieme omgang met de Here Jezus.
Joop Schotanus
De aanleiding tot de discussie
Op de een of andere manier wordt het de mensen duidelijk, dat er iets mis is in onze maatschappij. Dat de vrijheid die met moeite bevochten is, na de vijftiger jaren, toch wel een zeer negatieve keerzijde heeft. Van rechts tot links vindt men elkaar in de noodzaak dat er iets moet gebeuren. Tegelijkertijd beseft men dat men soms de oplossing in totaal verschillende richtingen zoekt. Eigenlijk nog erger, dat men de toestand toeschrijft aan totaal uiteenlopende oorzaken. Hierdoor zullen ook totaal verschillende accenten gelegd worden.
Verschillende benaderingen
Het leidt niet alleen tot een verschil in accenten. Er zijn morele zaken die leiden tot een wereld van verschil in benadering. Hoe kijkt men aan tegen de huidige seksuele moraal? Het samenwonen is verheven tot een aanvaardbare vorm van samenleven, waardoor de instelling van het huwelijk voor veel mensen in waarde is afgenomen. Het openstellen van dat huwelijk voor homo's maakt van dat huwelijk voor menigeen een farce. Het heeft geleid tot een minachting van wat het huwelijk altijd betekend heeft. Als we het dus hebben over seksuele moraal dan zal de goddeloze wereld de klok beslist niet echt terug willen zetten. Het enige wat men in het normen en waarden debat gemeenschappelijk heeft, dat is de bereidheid om er over te praten en dat zegt op zichzelf nog heel weinig. Het is niet zo moeilijk te voorspellen dat er weinig uit zal komen. Hoogstens dat er weer eens bepaalde stemmen gehoord mogen worden van voor het provo en nozem tijdperk. Voor sommigen kan dat van positieve invloed zijn, maar voor anderen zal dat juist weer aanleiding zijn tot verzet tegen het "burgerlijk fatsoen".
Wat is waardevol?
In de loop der tijden hebben er heel wat verschuivingen plaats gevonden. Die verschuivingen worden toegeschreven aan een zelfstandig proces, waar we verder geen vat op zouden kunnen hebben. Er wordt verwacht dat wij dat maar over ons heen laten komen. Lichamelijke gezondheid is iets wat bij de meeste mensen als een waarde boven aan de lijst staat. Ook de vrijheden en rechten uit de grondwet zijn zulke waarden. Beledigingen en kwetsuren zullen ook ergens onder vallen, maar hoe het in de wereld mogelijk is dat er nog mensen willen luisteren naar een conferencier, van wie het programma net voor de reclame met een knalharde vloek wordt geïntroduceerd, is voor een fatsoenlijk mens toch onbegrijpelijk. Eveneens dat er mensen zijn die niet aanvoelen dat men hiermee ver over de schreef gaat en onnodig veel pijn veroorzaakt. Welke waarden blijven er uiteindelijk nog over om gemeenschappelijk te kunnen blijven handhaven?
De grondhouding
Waar komt het op aan om waarden te blijven handhaven? Er kunnen heel wat uiteenlopende factoren zijn, die mede voor ons de belangrijkheid van onze waarden bepalen. Afhankelijk van de waarde die je hecht aan bepaalde zaken. Voor heel veel mensen -zijn dat een goed uiterlijk, een goede komaf, een goede scholing, een goede reputatie, status of rijkdom enz. Men kan zichzelf afmeten aan eigen wensen en tot de ontdekking komen dat men altijd tekort schiet. Hierdoor krijgt men een gebrek aan zelfaanvaarding. Doch als men de levenswaarden niet afmeet aan eigen wensen of de maatschappij, maar aan dat wat de Here God voor ons belangrijk vindt, dan komt men heel ergens anders uit. Alleen als onze grondhouding zuiver is dan vallen onze waarde oordelen op de juiste plaats. Dan leren we welke waarde Hij hecht aan de dingen. Alles komt in een ander licht te staan als we onze waarden ontlenen aan onze relatie met de Here God en wat Hij ons openbaart in de Bijbel. 'Verlustig u in de Here en Hij zal u geven de wensen van uw hart (Ps. 37:4).
Bijbelse voorwaarden
Om bepaalde waarden te beleven of te bereiken moet men aan bepaalde voorwaarden voldoen. Als men sterk overtuigd is van een bepaalde waarde, dan zal men vanuit die waarden zich aan bepaalde voorwaarden willen houden. Die voorwaarden en regels noemen we normen. Men kan echter de regels zo centraal stellen dat men de waarde waar het om gaat, uit het oog verliest. De Farizeeën vonden vaak de regels belangrijker dan het te bereiken doel, waardoor bijvoorbeeld de feestvreugde van de sabbat verloren ging. De reactie van de Here Jezus hierop is: 'De sabbat is gemaakt om de mens en niet de mens om de sabbat (Marc. 2:28). Waarden die de huidige mens in de huidige maatschappij tegenwoordig zeer belangrijk acht zijn: 'vrijheid voor allemaal' en 'gelijkheid van allemaal', en 'solidariteit tussen allemaal'.
Maar het lijkt er vaak op dat de regels die men wil handhaven om die vrijheid en gelijkheid gestalte te geven, voortkomen uit eigenbelang. Men geeft dan een bepaalde invulling aan de voorwaarden, die vaak in strijd zijn met de waarden die men in het vaandel heeft. Er worden in naam van de vrijheid heel wat dingen toegelaten, die in strijd zijn met persoonlijke, lichamelijke en geestelijke gezondheid. De beoogde vrijheid is echter gebonden aan de weg waarlangs deze bereikt kan worden. Een vis is alleen maar vrij als hij zich in het water bevindt. Water is het element, dat als voorwaarde gegeven is. Het is normaal voor een vis om in het water te zijn. Een christen is alleen maar in z'n element als hij wandelt in het licht. Waardevolle christenen zijn mensen, die het geheim kennen van een persoonlijke, intieme omgang met de Here Jezus.
Joop Schotanus
